Chi Lợn
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
- Bài này nói về một chi động vật, bao gồm các loài lợn. Để biết về lợn được con người thuần hóa và nuôi, xem bài Lợn nhà.
|
?
Chi Lợn |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Lợn mẹ và lợn con
|
|||||||||||||
| Phân loại khoa học | |||||||||||||
|
|||||||||||||
|
|
|||||||||||||
| Sus barbatus Sus bucculentus Sus cebifrons Sus celebensis Sus domesticus Sus heureni Sus philippensis Sus salvanius Sus scrofa Sus timoriensis Sus verrucosus |
Chi Lợn (chi Heo theo tiếng Việt tại miền nam Việt Nam) là một chi động vật móng guốc có nguồn gốc ở đại lục Á-Âu được gộp nhóm tổng thể với danh pháp khoa học là Sus, thuộc họ Lợn (Suidae). Lợn rừng đã được thuần hóa và được nuôi như là một dạng gia súc để lấy thịt cũng như da. Các sợi lông cứng của chúng còn được sử dụng để làm một số loại bàn chải. Ngoài ra, phân của lợn nhà cũng được dùng làm phân chuồng để cải tạo đất.
Chi Lợn là các loài động vật ăn tạp, chúng ăn cả thức ăn có nguồn gốc động và thực vật cũng như thức ăn thừa của con người. Trong điều kiện hoang dã, chúng là các động vật chuyên đào bới, tức là luôn dũi đất để tìm kiếm thức ăn. Lợn là động vật rất dễ huấn luyện, vì thế cùng với đặc tính đào bới và khứu giác rất nhạy của chúng nên ở một số nơi người ta còn dùng chúng để tìm nấm, đặc biệt là ở châu Âu. Ngoài ra, người ta còn nuôi lợn (heo) mọi (một dạng của lợn ỷ Việt Nam) để làm động vật cảnh, đặc biệt là ở Mỹ.
Một đàn lợn con thông thường có từ 6 đến 12 con. Tuy nhiên, trong điều kiện nuôi nhốt, thỉnh thoảng người ta thấy hiện tượng lợn mẹ ăn thịt các con sơ sinh của nó, có lẽ là do thiếu chất.
Lợn không có tuyến bài tiết mồ hôi, vì thế chúng phải tìm các nơi râm mát hay ẩm ướt (các nguồn nước, vũng bùn v.v) để tránh bị quá nóng trong điều kiện thời tiết nóng. Chúng cũng dùng bùn làm lớp bảo vệ để khỏi bị cháy nắng.
Mục lục |
[sửa] Các loài
- Sus barbatus Lợn râu; Malaysia, Indonesia
- Sus bucculentus Lợn rừng Đông Dương
- Sus cebifrons Lợn rừng Visayas
- Sus celebensis Lợn rừng Celebes
- Sus daelius Lợn rừng Poulter
- Sus heureni Lợn rừng Flores
- Sus philippensis Lợn rừng Philipin
- Sus salvanius Lợn rừng lùn; đông bắc Ấn Độ, Himalaya
- Sus scrofa (còn gọi là S. domesticus) Lợn nhà, lợn lòi, lợn rừng; châu Âu, châu Á
- Sus timoriensis Lợn rừng Timor
- Sus verrucosus Lợn rừng Java, Indonesia, Philipin
- Sus habeoncosus Lợn rừng Malaysia
[sửa] Các giống lai
Giống lợn nhà Tamworth thông thường hay được cho lai ghép với lợn rừng để sản sinh ra một giống lợn mà người ta gọi là "lợn thời kỳ đồ sắt", chúng tương tự như lợn nhà thời kỳ nguyên thủy. Lợn con mới sinh ra này giống như lợn rừng non. "Lợn thời kỳ đồ sắt" là loài vật có sức thu hút phổ biến (vì tính tò mò, hiếu kỳ) tại các trang trại. Lợn lai kiểu này giống lợn nhà hơn lợn rừng, nhưng khó huấn luyện hơn lợn nhà và nói chung được dùng để lấy thịt làm xúc xích. Các giống lợn nhà khác cũng được lai với lợn rừng sản xuất thịt ít mỡ hơn thịt lợn nhà.
Trong "The Variation Of Animals And Plants Under Domestication" Charles Darwin đã viết: Lợn rừng châu Âu và lợn nhà Trung Quốc có lẽ gần như là khác biệt một cách chắc chắn: Ngài F. Darwin đã cho giao phối một con lợn nái Trung Quốc với lợn rừng đực Alpine, đã được thuần hóa một phần, nhưng các con lợn con, mặc dù có một nửa máu đã thuần hóa trong huyết quản của chúng, lại là cực kỳ hoang dã trong việc nuôi nhốt, và không dễ dàng ăn các loại nước gạo như những con lợn Anh thông thường.
[sửa] Các từ để gọi lợn
Trong tiếng Việt có nhiều từ để gọi các loại lợn (heo) khác nhau, chủ yếu áp dụng cho lợn đã thuần hóa (lợn nhà):
- Lợn nái - Lợn cái nuôi để sản xuất lợn con
- Lợn sề - Lợn nái già
- Lợn bột - Lợn con đang bú mẹ
- Lợn hạch - Lợn đực đã thiến
- Lợn ỷ - Một giống lợn của Việt Nam, có mõm ngắn, lưng võng và bụng sệ với lớp da màu đen hay xám.
- Lợn lang- Lợn lông đốm đen- trắng
- Lợn mọi - Một dạng lợn ỷ, rất chậm lớn, chủ yếu nuôi làm cảnh
- Lợn lòi - Đồng nghĩa của lợn rừng
và còn nhiều nữa.
[sửa] Thực phẩm
- Bài chính:Các món ăn từ thịt lợn.
Thịt lợn được bán tại Việt Nam dưới nhiều tên gọi như thịt lợn nạc, thịt lợn mông, thịt ba chỉ. Các chân của nó được bán dưới tên gọi là chân giò. Đầu lợn, còn gọi là thủ lợn-trước đây khi thịt lợn còn rất khan hiếm chỉ được dành cho tầng lớp có đẳng cấp tại nhiều thôn quê. Các loại cơ quan nội tạng của lợn cũng được bán như tim, gan, lòng non, lòng già, dạ dày, cật v.v. Máu của nó cũng được dùng để làm tiết canh. Các món ăn có nguồn gốc từ phương Tây hiện cũng khá phổ biến như thịt lợn muối xông khói, giăm bông thịt lợn, pa tê gan lợn v.v. Một điểm cần lưu ý là những người theo Hồi giáo và Do Thái giáo bị cấm không được ăn thịt lợn dưới bất kỳ hình thức nào, do lợn bị coi là giống động vật không sạch sẽ.
[sửa] Khía cạnh văn hóa
[sửa] Tôn giáo
- Thời Hy Lạp cổ đại, lợn là con vật để hiến tế cho nữ thần Demeter và nó là con vật yêu thích của nữ thần này. Phần mở đầu của các lễ hiến tế Eleusis được bắt đầu bằng việc hiến tế con lợn.
- Lợn là một trong số 12 con vật tượng trưng cho chu kỳ 12 năm của Địa Chi trong nhiều tính toán liên quan tới Can-Chi của người Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Nản, Triều Tiên v.v. Nó gắn liền với địa chi Hợi. Những người tin tưởng vào chiêm tinh học Trung Hoa luôn gắn con vật với đặc điểm, đặc tính cá nhân. Xem bài: Hợi.
- Người theo Hồi giáo bị cấm không được ăn thịt lợn, theo kinh Qur'an.
- Người Do Thái cũng bị cấm ăn thịt lợn, theo luật Kashrut.
- Trong Phúc âm, chúa Giê-su đã kể một câu chuyện ngụ ngôn về đứa con trai hoang toàng, người đã làm nghề nuôi lợn và mong ước là có thể ăn thịt con lợn.
- Cũng trong Phúc âm, chúa Giê-su thực hiện một phép màu bằng cách làm cho con quỷ ám ảnh con người đi vào một bầy lợn và sau đó làm nó phải chạy trốn tới một vách đá và sau đó bị chết đuối.
[sửa] Lợn và người
- Lợn thông thường đôi khi được dùng để chỉ các điều kiện của người. Winston Churchill nói rằng "Con chó ngước nhìn chúng ta. Con mèo nhìn xuống chúng ta, còn con lợn thì coi chúng ta như là [người] ngang hàng".
- Tại Hoa Kỳ, một số trường phổ thông (sơ, trung và cao cấp) cũng như trường đại học có các con vật lấy phước là lợn hay tương tự như lợn. Đáng chú ý nhất trong số này là Đại học Arkansas với con vật lấy phước của đội thể thao của trường là một con lợn lòi (Sus scrofa).
- Sự chuyển hóa ma thuật biến con người thành lợn được dùng làm cốt truyện trong nhiều câu chuyện, chẳng hạn trong thiên sử thi Odysseus của Homer, trong đó đoàn thủy thủ của con tàu anh hùng bị nữ thần Circe biến thành lợn.
- Trư Bát Giới, một nhân vật trong Tây du ký của người Trung Quốc, là một vị thần trên thiên đình có hình dạng nửa người nửa lợn.
[sửa] Xem thêm
- Các món ăn từ thịt lợn
- Thịt lợn muối xông khói
- Giăm bông thịt lợn
- Chuột lang (tên tiếng Anh là Guinea pig).
