Eciclopedeye
Èn årtike di Wikipedia.
Ene eciclopedeye est ene ouve sicrîte ki rashonne li sepiance uminne. Li no bén do grek enkuklios paideia (εγκύκλιος παιδεία, en on ceke d' instruccion), k' esteut l' no d' ene educåcion comprindant totes les syinces. Li mot divna e latén encyclopaedia.
Les eciclopedeyes polèt esse djeneråles, avou des årtikes so totes sôres di sudjets, ou ele si polèt speciålijhî dins on tchamp dné del sepiance (par egzimpe, ene eciclopedeye medicåle). I gn a-st ossu des eciclopedeys ki rascrovrèt totès sôres di sudjets avou on pont d' vuwe culturel ou nåcionå dné, come li Grande Eciclopedeye Sovietike; ou co des eciclopedeyes ki rascovrèt on movmint politike ou sociå dné, come l' Eciclopedeye do Movmint walon.
Des ovraedjes eciclopedikes ont stî fwait åd dilong d' ene boune pårteye di l' istwere uminne, mins l' mot eciclopedeye ni cmince a-z esse eployî ki viè l' 16inme sieke.
Bråmint di scrijheus di l' Antikitié (come Aristote) ont sayî di scrire ene ramexhnêye del sepiance di leu tins. Mins c' est John Harris k' est veyou come li prumî a-z aveur askepyî li sôre d' eciclopedeyes k' on cnoxhe enute, e-z eplaidant e 1704 si Lexicon technicum (motî tecnike). Li bén cnoxhowe Encyclopaedia Britannica ourit on cmince bén modesse; di 1768 a 1771 troes volumes ont stî eplaidîs. Mins l' viye eciclopedeye li pus cnoxhowe est sins manke L'Enciclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (L' Eciclopedeye ou diccionaire råjhné des syinces, des årts et des mestîs) eplaideye pa Jean Baptiste le Rond d'Alembert eyet Denis Diderot et fineye e 1772 (28 volumes, 71.818 årtikes, 2.885 imådjes).
Les eciclopedeyes, pa leu structeure di mots et referinces croejhlêyes, convnèt foirt bén å cviersaedje di leu contnou del cogne di live papî viè ene cogne so copiutrece. D' aprume, paski c' est bén pus åjhey a naivyî et trover çou k' on cwire, mins eto pask' on pout insi adjonde des sons, des videyos et d' ôtes contnous multimedias ki n' polèt nén esse eployîs so papî. Totes les grandes eciclopedeyes ont candjî viè l' cogne éndjolike viè l' fén do 20inme sieke. Les hårdêyes inte les mots et årtikes k' ont-st a vey l' onk l' ôte sont eto on grand advantaedje. Di pus, les eciclopedeyes so les fyis ont (e teyoreye pol moens) li possibilité d' esse dinamike: les coridjaedjes ou les novelès informåcions sont disponibes do côp, purade ki d' diveur ratinde disk' a l' eplaidaedje ki vént (come avou ene eciclopedeye so plake ou so papî).
L' informåcion so ene eciclopedeye papî a di tote foice mezåjhe di structeure hierårtchike, eyet tradicionelmint çoula est fwait tot metant les årtikes pa ôre alfabetike, d'anbsp;après leu tite. Avou les sopoirts informatikes, i gn a pus mezåjhe d' ene prémetowe sitructeure; mins nerén, li plupårt des eciclopedeyes electronikes ofrixhèt des djivêyes pol cweraedje des årtikes, alfabeticmint ou pa sudjets.
Cist årtike cial est èn årtike di Wikipedia, k' est leye minme ene eciclopedeye.
