Ensiklopedie

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Die Franse Encyclopédie van 1751

'n Ensiklopedie is 'n geskrewe versameling van menslike kennis.

Inhoud

1 Oorsprong
2 Klassifikasie
3 Groot ensiklopedieë
4 Eksterne skakels

[wysig] Oorsprong

Die term kom van die Griekse woorde εγκύκλιος παιδεία, enkyklios paideia ("in 'n sirkel van onderrig").

Geskrifte met 'n ensiklopediese omvang is al sedert die vroeë menslike geskiedenis saamgestel, maar die term, ensiklopedie, is eers vanaf die 16de eeu gebruik om daarna te verwys.

Alhoewel onderwerpe in enige ensiklopedie dikwels 'n definiërende beskrywing bevat, kan die aspek van 'n woordeboek - naslaanwerk met 'n alfabetiese lys van woorde of terme en inligting daaromtrent - nie met die ingesteldheid van 'n ensiklopedie verwar word nie.

[wysig] Klassifikasie

Daar is verskeie soorte ensiklopedieë:

Algemene ensiklopedië, soos byvoorbeeld die bekende "Encyclopædia Britannica", wat artikels oor onderwerpe in 'n wye verskeidenheid vakgebiede bevat.
Gespesialiseerde ensiklopedië wat alleen artikels oor sekere vakgebiede bevat, byvoorbeeld mediese ensiklopedië.

[wysig] Groot ensiklopedieë

[wysig] Antieke tydperk

Naturalis historia (Plinius)

[wysig] Middeleeue

Suda (Bisantynse ensiklopedie uit die 11de eeu)
Speculum maius (Vincent de Beauvais)

[wysig] Moderne ensiklopedieë

Novum organum scientiarum (1620, Francis Bacon)
Encyclopédie, ou Dictionnaire Raisonné des Sciences, des Arts et des Métiers (1751-1780, Denis Diderot en Jean le Rond d'Alembert, 35 boekdele)
Encyclopaedia Britannica (vanaf 1768)
Groot Sowjetse Ensiklopedie (vanaf 1926, 65 boekdele)
Enciclopedia Italiana (1929-1949, 36 boekdele)
Elektroniese ensiklopedieë (lees ook paragraaf 3.4)

Wikipedia, in 2001 tot stand gebring deur Jimbo Wales, is 'n vrye (elektroniese) ensiklopedie. Dit beteken dat letterlik enigeen tot die databasis kan toetree en teks, beeld en klank daaraan toevoeg. Hierdie deelname is onderworpe aan die GNU/FDL-lisensie.

'n Riglyn en voorvereiste vir die skryf van bydraes, is die Wikipedia:Neutrale standpunt wat deelnemers moet handhaaf. Hierdie begrip is grondliggend tot die oop en vrye proses van deelname wat Wikipedia uniek maak. Hierdie instelling staan reg teenoor die tradisionele uitgangspunt wat skryf en publisering van ‘n gesaghebbende kennisbron, waarvoor ‘n ensiklopedie hom ten doel stel, aanneemlik en gesaghebbend maak. Tradisioneel is 'n ensiklopedie saamgestel deur skrywers wat spesifiek vir daardie doel in diens gestel is. Die skrywers is gewoonlik akademies onderleg en 'n wetenskaplike grondslag word gevestig.

Die vryheid vir enigeen om deel te neem aan die uitbouiing van Wikipedia skep die geleentheid vir beide leek en kundige om die forum van kennis te verbreed. Sodoende ontplooi 'n gesaghebbende kennisbron. Boonop ontleen bydraers oor en weer artikels by Wikipedia in ander tale (daar is vroeg in 2006 reeds meer as 190 erkende tale in Wikipedia gevestig) en publiseer dit in vertaalde vorm op die Wikipedia van daardie betrokkene se voorkeur.

Die Wikipedia in al sy vertaalde weergawes vorm een elektroniese ensiklopedie met miljoene artikels en is wêreldwyd toeganklik.

[wysig] Elektroniese ensiklopedie

Die hiërargie van die ensiklopedie en die ontwikkelingsgang daarvan is besonder aanpasbaar by ‘n rekenaarmedium-gebaseerde formaat. Aanlyn (lewendige) formaat is in verskeie gevalle reeds toeganklik. Alle hoofstroom meervoudige onderwerp ensiklopedieë wat voorheen in gedrukte vorm uitgegee is, bied reeds sedert die einde van die 20ste eeu inligting in elektroniese formaat.

Publikasie op elektroniese media (tipies CD-ROM formaat) is koste-voordelig en is gebruiksdoelmatig. 'n Nuutjie is die media wat in tradisionele formaat nie moontlik is nie: nabootsing, klank en video. Skakels tussen begripsverwante onderwerpe is 'n betekenisvolle voordeel. Aanlyn ensiklopedieë, soos Wikipedia, bied ongekende dinamiese potensiaal: nuwe inligting word onmiddellik aangebied, bykans soos wat gebeure plaasvind, wat nie moontlik is met statiese formaat media nie, bv. rekenaarskyf of drukwerk. Gedrukte ensiklopedie word dikwels opdateer met 'n jaarlikse aanvullende bundel in 'n poging om bywerking van onlangse gebeure bekend te stel. Dit is natuurlik 'n gedeeltelike oplossing van die probleem met gedrukte media, maar die proses is moeisaam, selfs duur en word in effektiwiteit oortref met aanlyn rekenaartoegang tot toonaangewende publikasies. Die ontwikkeling van rekenaarskyf-opdatering (subskripsie) en interaksie of integrasie met bestaande inhoud op die gebruiker se rekenaar-apparatuur, bied 'n oplossing wat geensins moontlik is nie, met 'n ensiklopedie in gedrukte formaat.

Inhoudsamestelling van die tradisionele gedrukte ensiklopedie geskied merendeels volgens 'n hiërargie, waar die onderwerp alfabeties georden word. Elektroniese formaat beskik egter oor 'n dinamika wat enige voorafopgestelde struktuur uitskakel.

Nieteenstaande hierdie gevorderde eienskap van elektroniese ensiklopedieë is 'n organisatoriese onderwerpsindeling by die meeste ingestel, waarvolgens bv onderwerpsgroepering te vinde is. CD-ROM en internet-gebaseerde ensiklopedie bied ruimer soek- en navorsingsgeleentheid as die tradisionele bron. Soekfasiliteite volgens 'n sleutelwoord oortref enige gevorderde indeksering wat in gedrukte bronne beskikbaar is en stel selfs verwysing van die soekwoord in meer geringe artikels tot beskikking van die gebruiker.