Linukso
El Vikipedio
Linukso (Linux) estas kerno de operaciumo, kiu estas retroprojektado de Unikso. En ofta uzado, "Linukso" temas pri kaj tiu kerno mem kaj la ĉirkaŭa programaro, inter ili la iloj de GNU, KDE, GNOME, Xfce, Openoffice.org, la Fenestra Sistemo X kaj multaj aliaj programoj. Pro tio, kelkaj preferas nomi la tutan sistemon "GNU/Linukso".
Enhavo |
[redaktu] Historio
Verkita en 1991 de finna komputilstudanto (Universitato de Helsinki) Linus Torvalds kiel hobio kaj disvastigita laŭ la permesilo GPL, Linukso ŝtopis la ĝistiaman truon en la libera operaciumo GNU: manko de kerno, la centra programo kiu regas ĉiun malaltnivelan operacion de komputilo (tamen la oficiala GNU-kerno estas Hurd). La versio 0.01 aperis en septembro 1991 kaj 0.02 en oktobro 1991. Tiel ekeblis, se vole, kompilumi per nur libera programaro. Poste aliaj liberaj kernoj kaj operaciumoj ekestis, sed Linukso restas la plej uzata kaj plej fama. La elekto de figuro kia tiu de Tuks kiel maskoto bone evidentigas, ke graseco sentatas kiel io esence pozitiva kaj simpatia en sana homa menso.
[redaktu] Teĥnike
Linukso akordas kun la uniks-normo Posikso, kaj plejparte rolas kiel kutima Unikso, malgraŭ ke ĝi ne devenas de la originala fonto de Bell Labs kiel la BSD-Uniksoj. Nek tro progresema nek tro konservativa, ĝi estas monolita kerno etendebla per moduloj.
Nuntempe Mikrosofto konsideras Linukson la ĉefa konkuranto kontraŭ ĝia operaciumo Vindozo.
[redaktu] Distribuaĵoj
La unua (historie) maniero por havi la tuta sistema funkciante estis havi la kodon de la programoj kaj kompili ĝin.
Sed ĉi tio povas esti granda problemo por homoj kiuj ne povas konekti interreton, kiuj ne scias fari tion aŭ kiuj ne havas sufiĉan tempon. Por solvi tion ĉi, la plej ofta solvo estas ke iuj kolektas aron da programoj, kiujn ili opinias oportunaj, kaj ĝin vendas, disdonas per gazetoj aŭ permesas elŝuti ĝin. Tio nomatas 'distribuaĵo'.
Ekzistas multaj distribuaĵoj, vidu:
[1] Linuksaj distribuaĵoj
[redaktu] Dosieraj Sistemoj
Linukso toleras multaj dosieraj sistemoj:
- minikso
- ext
- ext2
- ext3 (portopunkta)
- ext4 (portopunkta)
- ReiserFS (portopunkta)
- JFS
- XFS (portopunkta)
- FAT
- NTFS (portopunkta)
Portopunktado (ang. journaling) estas moderna maniero fari dosieraj sistemoj. Per portopunkteco oni povas eviti multaj eraroj sur la disko.
[redaktu] Komunumo
Ekzistas multaj asocioj pri linukso tra la mondo. Ĝenerale, oni nomas ilin "LUG" (Linuks-Uzantoj Grupoj) (angle: Linux Users Group). La celo estas disvastigi Linukson kaj la liberajn programojn pere de renkontiĝoj, instalado de Linukso, helpo al novuloj k.t.p. Multaj asocioj ekzistas en la reto pere de regionaj asocioj (vidu la vorton LUG en via lingvo). Ekzistas projekto por fondo de asocio "LUG-Esperanto" ĉe Projekto por LUG-Esperanto.
[redaktu] Vindozaj programoj en linukso
Multaj uzantoj de komputiloj alkutimiĝas al vindozaj programaroj. Vindozaj programaroj ne direkte eblas kuri en linuksa sistemo. La plej simpla solvo estas Wine, kiu estas libera, kaj la liberaj programoj Crossover Office (transigata oficejo) kaj Cedega. Tiuj programoj igas la vindozan programaron kompatibeble per reimplementado de la Vindoza API en linukson. Multaj programaroj povas funcii tiel rapide kiel en vindozo, kaj kelkfoje eĉ pli rapide. La fortaĵo de ĉi tia solvo estas, ke la programaroj ne devigas instaladegon de vindozo, kaj tial ankaŭ ne licenson. La malfortecoj estas, ke ĝi nuntempe ne estas 100% kompatiblan sistemon.
Alia ebleco estas Win4Lin, la komerca programaro kiu konvertiĝas la Vindoza API tiamaniere ke ĝi funcias sen reimplementado. Tio devigas ke Vindozo estas instalita, ne kiel operaciumo, sed kiel programaro en linukso. Tielmaniere vindozo funcias fenestre kaj tra tio fenestro funcias ĉiuj vindozaj programaroj.
Tria alternativo estas virtualan maŝinon, en kiu oni veturas la tutan vindozon de linukso (emuladon). La malfortaĵo emulade estas, ke oni riskas tre malpli rapidan sistemon. Oni ankaŭ devas instaladi vindozon. Vindozaj programoj kiu funcias tra ĉi tion solvon ne povas integriĝi sur la labortablo. Ekzemple oni ne povas kopii tekston el vindoza programaro al linuksa programaro aŭ inverse.
[redaktu] Vidu ankaŭ
- Projekto por LUG-Esperanto Asocio pri Linukso kaj Esperanto.
- Tux
- W3C, Vikipediista diskuto:Rob Hooft
- Darwin (operaciumo)
- Projekto por Malferma Katalogo
- Komputila klavaro
[redaktu] Eksteraj ligiloj
- La Linuksa kerno (angle)
- Debiano GNU/Linukso en Esperanto
- Linux-Esperanto-HOWTO, Kelkaj helpindikoj por uzi Esperanton sub Linukso.
- Slax Linuks (esperante)
- Linukso-Esperanto-Kielo.
- Linuksa komunumo en Orkuto. (La antaŭa ensaluto estas deviga)
 |
 |
 |
 |
Ĉi tie estas aldonaj bildoj por la artikolo. Vi povas helpi al Vikipedio se vi elektos la taŭgajn bildojn kaj metos ilin en la artikolon. |
