Arka Bożek
Z Wikipedii
Arkadiusz Bożek szerzej znany jako Arka Bożek (ur. 12 stycznia 1899 w Raciborzu-Markowicach, zm. 28 listopada 1954) – trybun ludowy i działacz polski na Śląsku Opolskim.
Urodził się w rodzinie chłopskiej jako syn Karola i Bernardyny ze Sławików. W dzieciństwie mówił po czesku i po polsku, ukończył niemiecką szkołę podstawową, dokształcał się w szkole wieczorowej. Przebudzenie narodowe miało u niego miejsce dzięki lekturze powieści "Krzyżacy" Henryka Sienkiewicza w języku niemieckim i wizycie na odsłonięciu Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie w 1910 roku.
W latach I wojny światowej walczył jako ochotnik w wojsku niemieckim we Francji i Włoszech. Na froncie zachodnim został czterokrotnie ranny, za odwagę awansował do stopnia sierżanta i w kontaktach z socjalistami nabrał lewicowych przekonań. Gdy powrócił do rodzinnych Markowic, przejął po rodzicach 9-hektarowe gospodarstwo, ożenił się z Jadwigą Komor, organizował spółdzielczość oraz zajął się działalnością polityczną.
Początkowo interesował się Związkiem Spartakusa kierowanym w Raciborzu przez Tomasza Pilarskiego, ale zerwał z nim w związku ze stanowiskiem organizacji na sprawy narodowe. Następnie związał się z polskim ruchem narodowym. W 1919 roku został polskim radnym gminy Markowice.
Dzięki Sylwestrowi Janoszy wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i został dowódcą 2 kompanii 4 pułku raciborskiego. W czasie I powstania śląskiego w porozumieniu z POW Górnego Śląska, wysadził strategiczny most na Odrze. W dniu 2 maja 1920 roku walczył z niemieckimi bojówkami w Raciborzu.
Uczestniczył w przygotowaniach do plebiscytu w 1921 roku. W III powstaniu śląskim był łącznikiem z aliancką Komisją Międzysojuszniczą.
[edytuj] Działalność w Republice Weimarskiej i III Rzeszy (1922-1939)
Gdy po podziale Śląska został delegatem w Polsko-Niemieckiej Komisji Mieszanej ds. Górnego Śląska, zyskał sobie szacunek również drugiej strony swoim obiektywizmem i ugodowością. Od 1923 r. aktywnie działał we władzach naczelnych Związku Polaków w Niemczech. W 1924 roku wybrano go wójtem Markowic (niechętnie nastawione do niego władze niemieckie zwlekały z zatwierdzeniem tego faktu do 1927 roku). W tym samym roku zyskał mandat posła na sejmiki: prowincjonalny w Opolu i powiatowy w Raciborzu kandydując z ramienia Polsko-Katolickiej Partii Ludowej.
Zajmował się również publicystyką - w 1924 roku napisał dwie sztuki teatralne wyszydzające politykę niemiecką wobec Polaków na Śląsku. Wydał też broszurę pt. "Co chłopa boli na Śląsku Opolskim?" o charakterze lewicowym oraz książeczkę pt. "Po 15 lipca 1937 roku" dotyczącą obaw Ślązaków w związku z wygaśnięciem umowy genewskiej gwarantującej prawa mniejszościom narodowym na terenie rejencji opolskiej.
W dniu 31 grudnia 1938 roku niemieckie Gestapo nakazało Bożkowi w ciągu 4 tygodni opuścić Śląsk. Wyjechał do Berlina i tam pracował w centrali Związku Polaków w Niemczech raz po raz wygłaszając odczyty związane ze sprawami Śląska.
W styczniu 1939 opublikował w Berlinie znany artykuł pt. "Arka Bożek do ludu polskiego w Niemczech" wzywający do oporu przed germanizacją. 29 maja 1939 roku Gestapo dokonało nieudanego zamachu na jego życie, w związku z czym ewakuował się w następnym miesiącu do Chojnic, a potem do Katowic.
[edytuj] Emigracja (1939-1945)
We wrześniu 1939 roku wyjechał z kraju, dotarł do Francji, gdzie 21 grudnia 1939 został mianowany przez prezydenta RP Władysława Raczkiewicza członkiem Rady Narodowej RP. Następnie wybrał się razem z gen. Józefem Hallerem do USA celem nawiązania łączności z tamtejszą emigracją.
[edytuj] Okres po 1945 roku
Po zakończeniu wojny Bożek wrócił na Śląsk i został mianowany wicewojewodą śląsko-dąbrowskim. W tym czasie był członkiem PSL, a od 1947 roku SL. Był także zastępcą pełnomocnika rządu na Śląsk Opolski, gdzie kierował akcją weryfikacyjną i osadniczą. Często stawał w obronie miejscowej ludności, zarówno przed bezmyślnością władz, jak i agresją nowoprzybyłych Polaków.
Sprawował mandat posła do Krajowej Rady Narodowej i Sejmu Ustawodawczego oraz szefował zarządowi Towarzystw Uniwersytetów Ludowych.
Po 1948 roku w ramach "walki z przedwojenną reakcją" zaczęto go odsuwać od działalności publicznej.
Zmarł w 1954 roku w Katowicach po długiej ciężkiej chorobie. Pośmiertnie w 1957 r. ukazały się jego "Pamiętniki", które otrzymały nagrodę pisma "Polityka".
Został pochowany w Katowicach na cmentarzu przy ulicy Sienkiewicza.
