Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu
Z Wikipedii
Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu - biblioteka miejska Miasta Poznania - zbudowana w latach 1822 - 1828 zgodnie z pomysłem i z pieniędzy hrabiego Edwarda Raczyńskiego. Projekt opracował nieznany z nazwiska rzymski architekt lub Francuzi: Ch. Percier i P. F. Fontaine.
Frontowa elewacja wzorowana jest na paryskim Luwrze. Na boniowanym cokole stoi dwanaście par żeliwnych, wykonanych w porządku korynckim kolumn na których wspiera się architraw zwieńczony balustradą częściowo zakrywającą czterospadowy dach kryty miedzianą blachą. Na osi symetrii znajduje się trójkątny tympanon. Cofnięcie pierwszego i drugiego piętra stworzyło loggię, której sufit zdobią stiukowe ornamenty.
Otwarto ją 5 maja 1829. Była to pierwsza publiczna książnica na ziemiach zaboru pruskiego. Od początku funkcjonowała według statutu opracowanego przez Raczyńskiego który głosił m. in. że powinno być "dawane pierwszeństwo tym, które narodowość Wielkiego Księstwa Poznańskiego interesować mogą ... przed książkami jedynie do zabawy służącemu i ulotnemi pismami. Z myślą o polskiej młodzieży gimnazjalnej postanowił gromadzić dzieła ogólne ... z każdej literatury narodu". Zaczątek stanowił prywatny księgozbiór fundatora, który powstał ze skupowanych tomów z kasowanych klasztorów. Aby zachęcić obywateli do darowania książek statut nadał prawo do portretu w czytelni na koszt biblioteki osobom, które podarowały minimum tysiąc woluminów (zastosowane tylko raz - wobec Konstancji Raczyńskiej z Potockich - żony fundatora). Zbiory powiększały się również dzięki prawu nadanemu przez Fryderyka Wilhelma III zobowiązującego wszystkich wydawców Wielkiego Księstwa do bezpłatnego dostarczenia do biblioteki jednego egzemlarza każdej wydanej książki. Podczas II wojny światowej spłonął nieomal cały księgozbiór poza częścią zbiorów specjalnych wywiezionych przez Niemców. W końcu 1994 liczył on 252 tysiące woluminów zgromadzonych również w filiach. Obecnie w budynku mieści się dyrekcja, księgozbiór specjalny oraz odbywają się wystawy czasowe. Biblioteka sprawuje również pieczę nad muzeami pisarzy: Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kazimiery Iłłakowiczówny, Henryka Sienkiewicza i Jerzego Pertka.
W latach 1829-1830 do budynku Biblioteki Raczyńskich dobudowano (prostopadle, wzdłuż obecnej ul. Marcinkowskiego) skrzydło według projektu Karla Friedricha Schinkla z przeznaczeniem na galerię obrazów malarstwa europejskiego z kolekcji Atanazego Raczyńskiego. Do umieszczenia kolekcji w budynku ostatecznie nie doszło, skrzydło zostało przebudowano na hotel ("Hotel Drezdeński") a zniszczone całkowicie podczas walk w 1945.
[edytuj] Pomnik Hygei
Posąg greckiej bogini mający rysy Konstancji Raczyńskiej z Potockich początkowo miał charakter ozdobnej studni, wzniesionej w latach 1840 - 1841 według projektu Christiana Contiana dla uczczenia ofiar epidemii cholery w 1831. Na frontonie wykonanego z piaskowca cokołu umieszczono brązowy medalion przedstawiający pioniera przyrodolecznictwa, Wincenta Priessnitza z napisem w języku greckim i polskim Nic lepzego nad wodę (napis w języku polskim z błędem - pominięta litera s). Z wmurowanej poniżej medalionu głowy lwa ciekła woda do kamiennego zbiornika. Studnia początkowo stała naprzeciwko budynku ówczesnego Ziemstwa Kredytowego, przy skrzyżowaniu Al. Wilhelmowskich (Al. Marcinkowskiego) z ul. Fryderykowską (ul. 23 lutego). W 1908 cokół przeniesiony na wylot ul. Podgórnej i zwieńczony kopią posągu Konstancji Raczyńskiej znajdującego się na grobowcu Edwarda Raczyńskiego pod kościołem w Zaniemyślu. Przez wiele lat stała przed Biblioteką Raczyńskich na pl. Wolności, lecz po remoncie placu pomnik został umieszczony w magazynie, gdzie nadal czeka na nową lokalizację.
