Borek (województwo małopolskie)

Z Wikipedii


Borek
Województwo	małopolskie
Powiat	bocheński
Gmina	Rzezawa
Sołtys	Elżbieta Kmieć
Powierzchnia	9,5217 km²
Położenie	50° 01' N 20° 31' E
Liczba mieszkańców (2005) • liczba ludności • gęstość	1200 126 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	14
Kod pocztowy	32-765 (poczta: Rzezawa)
Tablice rejestracyjne	KBC
Położenie na mapie Polski Borek

Borek – wieś w Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie bocheńskim, w gminie Rzezawa.

W latach 1975-1998 miejscowość należała do województwa tarnowskiego.

[edytuj] Położenie

Borek położony jest w środkowo-zachodniej części gminy. Od północnego zachodu graniczy z gminą Bochnia i stanowi granicę gminy. W swojej gminie sąsiaduje z sołectwami:

Dąbrówka – od północnego wschodu
Dębina – od północy
Jodłówka – od południowego wschodu
Ostrów Królewski – od zachodu
Rzezawa – od południa.

Nazwa miejscowości jest bardzo łatwa do interpretacji. Wieś została założona na terenach wykarczowanej puszczy. Kiedyś był tu las iglasty, czyli bór.

[edytuj] Historia

[edytuj] Początki osadnictwa

Początek Borku datowany jest na 10 lutego 1350, kiedy to Kazimierz Wielki wydał akt lokacyjny wsi na prawie niemieckim. W akcie tym polecił chłopu Maciejowi, synowi Dobormysła, przyszłemu sołtysowi, wybudować na 30 łanach nad rzeką Wydrzyną, w głębi puszczy, wieś Borek. Nowi koloniści dostawali zazwyczaj 1 łan ziemi (kmiecie) lub 0,25 łana (zagrodnicy). Sam sołtys dostał 3 łany w obrębie wsi, z prawem rozszerzenia tej darowizny poprzez karczunek sąsiednich lasów. Maciej miał założyć we wsi karczmę, dwa stawy rybne i zbudować młyn, urządzić ławę szewską, piekarską i rzeźnicką. Sołtys i kmiecie mieli być zwolnieni przez 20 lat z powinności i opłat na rzecz króla. Po upływie tego czasu sołtys miał służyć władcy ze swoim oddziałem łuczników. W Borku miał powstać pierwszy kościół na terenie obecnej gminy Rzezawa.

Z nieznanych przyczyn 26 maja 1350 król zmienił zdanie i kościół został wybudowany w Rzezawie. Tym samym Borek stracił szansę na zostanie główną miejscowością regionu.

[edytuj] Od średniowiecza do zaborów

W 1461 Winiek Kezigner kupił połowę sołectwa Borek. Od roku 1581 wieś wchodziła w dobra powiatu szczyrzyckiego. W XVI w. tereny te objęło starostwo krzeczowskie. W 1681 Borek razem z Dąbrówką odłączył się od tego starostwa.

[edytuj] Borek pod panowaniem austriackim

Borek wszedł pod panowanie Austrii już podczas I rozbioru. 23 sierpnia 1775 wrogie wojska zajęły dobra krzeczowskie, do których należał również Borek. Był on wtedy w posesji Ignacego Dydyńskiego.

Po zajęciu dóbr krzeczowskich sprzedano je w dwóch sekcjach. Borek, razem z Buczkowem, Dębiną i Dąbrówką 27 sierpnia 1835 kupił podczas licytacji Edward Homolatsch. Cena wywoławcza wynosiła 28 293 złr, nabywca zapłacił 28 650 złr. (guldenów lub florenów).

W 1873 od lipca do września panowała w parafii Rzezawa cholera. Pamięci zmarłych Borkowian poświęcone są betonowe krzyże.

W 1880 Borek nabył M. Zimmermann.

[edytuj] II wojna światowa

Podczas II wojny światowej zawiązano organizację walczącą z okupantem. Duża część mieszkańców brała w niej udział. Do dziś widoczne są dziury po niemieckich okopach, znajdujących się na polach, a nawet obok domów mieszkalnych.

[edytuj] Borek dziś

Obiekty Centrum Aktywnego Wypoczynku w Borku

Dziś Borek jest wsią, w której prężnie rozwija się turystyka.

W przyszłości przez miejscowość ma przebiegać odcinek autostrady A4. Wieś posiada sieć kanalizacyjną, którą otrzymała jako pierwsza w całej gminie. Podobnie jak sąsiadujący Ostrów Królewski charakteryzuje się krajobrazem rolniczym. Część mieszkańców pracuje w rolnictwie. W Borku istnieje duży zakład przemysłowy Mawi, który zajmuje się produkcją i naprawą Chłodziarek. Od 1981 istnieje tu Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Ulice oświetla 68 lamp ulicznych.

Charakterystycznym elementem starej zabudowy wsi są domy budowane frontem ku południowi. W związku z układem drogi jest to przykład zabudowy quasi-szczytowej.

Sołtysem Borku jest Elżbieta Kmieć. Radnymi z okręgu Borek i Ostrów Królewski są Ireneusz Czesak i Bogdan Dąbrowski. Wójtem gminy Rzezawa jest Józef Słonina, mieszkaniec Borku.

[edytuj] Toponima

Borek nazwy użyte w przeszłości – Borecz, Borzecz

Nazwy części wsi: Mały Koniec, Podzatoka, Duży Koniec, Osiedle Piaski – Działkowisko.

Nazwy obiektów fizjograficznych: Działki, Górki, Granice, Kaługa, Kąty, Łączki, Łęki, Małe Błonie, Nawisie, Pagórek, Piaski, Podlesie, Potoki, Porębisko, Prośnia, Przeczka, Przymiarek, Rodzików, Rzeczki, Wielkie Błonie, Wydziałki, Zastodole,

[edytuj] Turystyka i rekreacja

We wrześniu 2002 w miejscowości otwarto uzdrowiskowo – rekreacyjny ośrodek Balaton, który jest inwestycją Uzdrowiska Kopalnia Soli w Bochni. Zajmuje on powierzchnię 45 ha i składa się z dwóch części. Pierwsza to kompleks boisk sportowych, wypożyczalnia sprzętu sportowego, place zabaw, karczma, wypożyczalnia rowerów, trasy rowerowe, grille, miejsca na ogniska, jeziorka dla wędkarzy, stadnina koni i inne. Druga to poligon paintballowy z licznymi fortyfikacjami.

[edytuj] Oświata

Budynek szkoły podstawowej i przedszkola

W Borku działa Publiczna Szkoła Podstawowa oraz Publiczne Przedszkole. Uczniowie w wieku gimnazjalnym dojeżdżają do gimnazjum w Rzezawie lub w Dąbrówce.

W latach 1848 – 1849 założono w Borku dwuklasową parafialną szkółkę filialną, w której mogła się kształcić tutejsza młodzież. Nauczycielem został Jan Różycki, religii uczył ks. Jan Bartoszek. Jako ławki służyły ławy z dawnego kościoła w Rzezawie. W 1908 założono we wsi wypożyczalnię książek przy Towarzystwie Szkoły Ludowej w Bochni.

[edytuj] Komunikacja

Do miejscowości dojeżdżają autobusy RPK Bochnia. Przez wieś przejeżdża też mikrobus kursujący na trasie Bochnia – Brzesko.

[edytuj] Sport

W Borku od 1958 roku działa klub sportowy Borkowianka Borek posiadający sekcję piłki nożnej. Tradycyjne barwy to granatowo-czerwone. Obecnie działalność klubu została zawieszona. Największym osiągnięciem drużyny jest gra w sezonie 2002/2003 w A klasie. PS. Na pewno Borek był w czołówcze okręgówki.

Skarb kibica Borkowianki

[edytuj] OSP Borek

Od 1914 we wsi istnieje jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, do której należy 31 osób. Strażacy mają do dyspozycji pożarniczego Żuka z 1982 roku.

[edytuj] Legendy i podania

Siwa klacz w Borku to najbardziej znana legenda związana z Borkiem. Ma wyjaśniać dlaczego kościół w XIII w. powstał w sąsiedniej Rzezawie, a nie na miejscu. W Borku postanowiono wybudować kościół i zaczęto gromadzić budulec. Gdy wybrano majstrów do budowy, każdej nocy materiału ubywało. Postanowiono złapać złodzieja. Po odgłosach końskich kopyt strażnicy dotarli do Rzezawy, w miejsce gdzie dziś stoi kościół, i tam odnalezli budulec. Obok stała siwa klacz. Uznano, że sama przewoziła materiały, co ludzie uznali za wolę bożą i wybudowali kościół w tamtym miejscu.

[edytuj] Bibliografia

Anna Kapałka, Monografia Samorządowa Gminy Rzezawa, Kraków 2003
Zofia Wiśniewska, Zjawy i Dziwy w Okulicach i Gminie Rzezawa, 2000 ISBN 83-86744-96-0
Gmina Rzezawa, ISBN 83-85474-49-8
Paweł Linca, Z Dziejów Borku, Borek 2004