Chyrowa

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miejscowości. Zobacz też: inne znaczenie słowa: Chyrowa (góra).

Współrzędne: 49°32' N 21°38' E49.5333333 21.6333333 (Chyrowa)


Chyrowa
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Dukla
Położenie	49° 32' N 21° 38' E
Liczba mieszkańców (1984) • liczba ludności	120
Strefa numeracyjna (do 2005)	13
Położenie na mapie Polski Chyrowa

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Chyrowa (do 1968 Hyrowa) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla, w dolinie rzeki Iwelki (prawy dopływ Wisłoki), kilka kilometrów na południowy zachód od Dukli.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

[edytuj] Historia

Chyrowa należała niegdyś do Bogoriów. Pierwsza wzmianka o Chyrowej pochodzi z czasów Kazimierza Wielkiego; z 1366, gdzie wymieniona jest pod nazwą Hyrowa . Sporządzony został wtedy przez abp. Janusza Suchegowilka dokument przekazania posiadanych dóbr swoim bratankom. Później pojawia się w dokumentach pod różnymi nazwami, np.; w 1508 r; Chyrrow, w 1581; Cherrowa, Horowa lub Cherowa (oznacza w tłum. z jęz. starocerkiewnosłowackiego; "Chory,")

W XV wieku istniejąca wieś została przeniesiona na prawo wołoskie, by na początku 1504 powrócić na prawo magdeburskie dzięki dziedzicowi Dukli Stanisławowi Cikowskiemu, kasztelanowi bieckiemu. Pierwsza wzmianka o cerkwi pochodzi z 1536. Obecnie mieści się w niej kościół rzymskokatolicki.

W okresie międzywojennym, w okresie tzw. schizmy tylawskiej, podobnie jak mieszkańcy okolicznych wsi, Łemkowie z Chyrowej przechodzą z grekokatolicyzmu na prawosławie.

W czasie I wojny światowej w 5 maja 1915 r. po bitwie gorlickiej zamknięte zostały w kotle w bitwie pod Chyrową oddziały rosyjskie 49 Dywizji gen. Ławry Korniłowa i po krwawych walkach wzięte do niewoli. Przed II wojną światową miejscowość ta liczy około 300 mieszkańców, a obecnie 100 osób i zamieszkała jest w połowie przez ludność polską, a w połowie, przez łemkowską.

W rejonie Chyrowej we wrześniu 1944 toczyły się ciężkie walki oddziałów pancernych i kawalerii gen. Baranowa, które dostały sie pod ogień własnej artylerii w ramach operacji dukielsko-preszowskiej, której ślady można odnaleźć w miejscu nazwanym od tego wydarzenia Dolina Śmierci. W czasie walk wieś została spalona. 21 września 1944 r. wysiedloną wieś zdobyły oddziały czechosłowackie, po nieustających walkach trwających od 8 do 21 września 1944 r.

W wyniku Akcji "Wisła" łemkowscy mieszkańcy zostali zmuszeni do opuszczenia wsi. Część ludności została wysiedlona do ZSRR a częśc na Ziemie Zachodnie. Gospodarstwa przejęli pogorzelcy z Doliny Śmierci.

Przed wojną miejscowość ta liczyła około 300 mieszkańców, a obecnie 100 osób i zamieszkała jest w połowie przez ludność polską, a w połowie, przez łemkowską^{[potrzebne źródło]}.

[edytuj] Zabytki

W Chyrowej znajduje się greckokatolicka, drewniano-murowana cerkiew pw. Pokrow Przeświętej Bogurodzicy z 1780 (położona na szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego). Obecnie jest ona użytkowana przez kościół rzymskokatolicki i nosi wezwanie Opieki Matki Bożej. Cerkiew gruntownie remontowano w 1932 i w latach 90. XX w. Świątynia w Chyrowej jest jedną z dwóch zachowanych do dzisiaj cerkwi (obok cerkwi w Bałuciance) prezentujących typ budowli charakterystycznej dla obszaru środkowej i wschodniej Łemkowszczyzny, w których upowszechniło się stosowanie wielopolowych sklepień zrębowych.

[edytuj] Szlaki piesze

Grzywacka Góra (567 m n.p.m.) – Łysa Góra (641 m n.p.m.) – Polana (651 m n.p.m.) – Chyrowa – Pustelnia Św. Jana z Dukli – Nowa Wieś – Cergowa (716 m n.p.m.) (Główny Szlak Beskidzki)