Ciąża

Z Wikipedii

Ciąża – okres w którym u ssaków łożyskowych oraz torbaczy w drogach rodnych samicy rozwija się potomstwo (ciąża pojedyncza lub mnoga). Umownie przyjmuje się, że ciąża zaczyna się zapłodnieniem. U znacznej części zwierząt moment zapłodnienia jest stosunkowo dobrze uchwytny gdyż odbywa się w okresie rui, jednak u części trudno ustalić, a np. u naszych nietoperzy zaplemnienie odbywa się na jesieni natomiast zapłodnienie wiosną. Zdarza się też zatrzymanie implantacji (np. jeleniowate) lub wstrzymanie rozwoju już zaimplantowanego zarodka np. do czasu zakończenia karmienia młodych z poprzedniego miotu. Ciąża kończy się porodem. W przypadku zwierząt rzadko używa się słowa ciąża. Krowa jest cielna, kotka jest kotna, klacz jest źrebna itd. albo mówi się że "będzie miała małe". U zwierząt żyworodnych (np. u żyworodki rzecznej), ale nie wyżej wymienionych ssaków, zwykle też nie mówimy o ciąży. Wprawdzie w ich drogach rodnych również rozwijają się jaja, ale ich rozwój przebiega tak jakby były złożone na zewnątrz, ciało samicy zapewnia im bezpieczeństwo oraz odpowiednią temperaturę. U niektórych żyworodnych ryb można zauważyć twory odpowiadające funkcjonalnie (konwergencja) kosmówce łożyska ssaków. U żyworodnych spodoustych w okresie ciąży wnętrze macicy pokrywa się kosmkami z gruczołami produkującymi mleko maciczne służące do odżywiania zarodka. Bywa że kosmki wnikają nawet do jego przełyku^[1]. U ryb kostnoszkieletowych z rodzaju Jenynsiidae cały rozwój zarodka odbywa się w jamie jajnika (ciąża jajnikowa). Wytwarzane przez nabłonek jajnika odżywcze kosmki umiejscawiają się w jamie gębowej i skrzelowej zarodków. U Goodeidae mówimy o ciąży pęcherzykowej. W takiej ciąży zarodki są odżywiane przez wyrostki osierdzia, pęcherza moczowego a w rodzaju Cymatogaster przez wyrostki naczyniowe płetw pionowych^[2].

W Museum Victoria w Melbourne znajdują się skamieniałe ryby w stadium ciąży znalezione w w łupkowatych formacjach dewonu z pólnocno-zachodniej Australii (Gogo Formation). Materpiscis attenborough (na cześć odkrywcy formacji Gogo sir Davida Attenborough) żyła 380 milionów lat temu. Była przedstawicielem ryb pancernych (plakodermów), gromady wymarłej około 20 miliów lat poźniej. Znaleziona ryba była w stadium porodu, znaleziono resztki błon płodowych a mała rybka połączona była z matką czymś w rodzaju pępowiny (kosmkiem odżywczym, opis wskazuje na ciążę typu pęcherzykowego). Muzeum posiada jeszcze inną, pochodzącą z tej samej formacji geologicznej, skamieniałość ryby w ciąży, mianowicie Austroptyctodus gardineri u której stwierdzono obecność trzech zarodków.^[3]

Długość ciąży jest cechą gatunkową na którą mogą mieć wpływ indywidualne cechy osobnicze oraz warunki otoczenia np. odżywianie.

Spis treści 1 Ciąża u ludzi 2 Objawy 2.1 Objawy domyślne 2.2 Objawy prawdopodobne 2.3 Objawy pewne 2.4 Objawy subiektywne 2.5 Objawy obiektywne 2.6 Objawy pewne 2.7 Testy ciążowe 3 Leki a ciąża 4 Rozwój prenatalny, a obrazowanie ultrasonograficzne 5 Zobacz też 6 Przypisy

[edytuj] Ciąża u ludzi

U ludzi moment zapłodnienia uznawany jest za trudno uchwytny i dlatego za początek ciąży przyjmuje się pierwszy dzień ostatniej miesiączki. I tu wartość obliczeń może być problematyczna gdyż nie każda kobieta dzień ten sobie notuje. Dlatego dziś lepsze wyniki uzyskuje się na podstawie badań ultrasonograficznych płodu. Statystycznie rzecz ujmując ciąża człowieka trwa 281 dni ± 44^[4]. W tym okresie rodzi się 95% normalnie rozwiniętych dzieci. Termin porodu najłatwiej obliczyć metodą Nagellego (Naegellego) przy pomocy kalendarza: do daty pierwszego dnia ostatniej miesiączki dodajemy 7 dni (pierwsze dni niepłodne cyklu), jeśli średni cykl miesiączkowy był dłuższy niż 28 dni to należy jeszcze dodać liczbę dni ponad 28 i od otrzymanej daty należy cofnąć się o 3 miesiące. Okres ciąży ze względu na stopień rozwoju dziecka dzieli się na zarodkowy i płodowy lub bardziej utylitarnie na trymestry czyli okresy po 3 miesiące (w pierwszych 3 miesiącach ciąża często była niezauważana a dawniej do 3. miesiąca była dopuszczalna aborcja, następne miesiące były łatwiejsze do utrzymania i diagnozowania). Niektórzy naukowcy okres ciąży liczą od momentu poczęcia (koncepcja)^[5] czyli zagnieżdżenia zarodka w ściance macicy co jest o tyle słuszne że wcześniejsze etapy (od zapłodnienia) zachodzą samoistnie dzięki właściwościom samego cyklu miesiączkowego (brak jakichkolwiek specyficznych zmian) a ok. 50% zapłodnionych komórek nie ulega zagnieżdżeniu (ginie w sposób niezauważalny)^[6]. Nawet po zagnieżdżeniu, na 1000 ciąż ok. 300 zakończy się przedwcześnie, resorpcją lub poronieniem samoistnym wskutek niezgodności immunologicznej, wad genetycznych i rozwojowych powodowanych przez różne czynniki np. zatrucie alkoholem lub nikotyną. Spośród tych 300 przypadków w pierwszym miesiącu zginie ok. 112 zarodków, w 2 m-cu – 72, w trzecim – 43, w czwartym – 24 reszta w pozostałych miesiącach ciąży^[7].

[edytuj] Objawy

Objawami wskazującymi na istnienie ciąży są:

[edytuj] Objawy domyślne

• poranne nudności i wymioty
• chwiejność emocjonalna
• zmiana łaknienia, zmiana tolerancji zapachu i smaku
• omdlenia i zawroty głowy
• częste oddawanie moczu (przekrwienie miednicy mniejszej, ucisk płodu na pęcherz)
• zaparcia (progesteron rozluźnia mięśnie gładkie-zwalnia perystaltykę jelit)
• zgaga (progesteron rozluźnia mięśnie gładkie przełyku)
• wzrost temperatury do 37°C za sprawą ciałka żółtego, które "działa" do około 12 tygodnia ciąży

[edytuj] Objawy prawdopodobne

• zatrzymanie miesiączki
• powiększenie macicy
• zasinienie przedsionka pochwy
• rozstępy na brzuchu
• przyrost masy ciała
• powiększenie obwodu brzucha
• powiększenie sutków, wydzielanie siary

[edytuj] Objawy pewne

• słyszalne tętno płodu
• ruchy płodu
• w RTG (najczęściej przypadkowym) widoczne kości płodu

[edytuj] Objawy subiektywne

są wynikiem reakcji organizmu na produkowane hormony (gonadotropinę kosmkową oraz progesteron)

[edytuj] Objawy obiektywne

związane z obecnością jaja płodowego

• przebarwienie linii środkowej brzucha (łac. Linea nigra)
• przebarwienia skóry, zwłaszcza brodawek sutkowych (łac. Chloasma Gravidarum)
• czerwone rozstępy na skórze
• wyczuwalne przez matkę ruchy płodu
• zasinienie błon śluzowych narządów płciowych (objaw Chadwicka)
• objawy maciczne (objaw Hegara, objaw Piskacka)

[edytuj] Objawy pewne

Do objawów pewnych, umożliwiających definitywne stwierdzenie obecności ciąży należą:

• stwierdzenie ruchu płodu przez lekarza
• wysłuchanie tętna płodu przez lekarza
• uwidocznienie płodu w badaniu USG

[edytuj] Testy ciążowe

Ogólnodostępne testy ciążowe pozwalają na stwierdzenie z dużym prawdopodobieństwem istnienia ciąży. Opierają się one na oznaczaniu gonadotropiny kosmówkowej. Wynik ujemny nie wyklucza w 100% ciąży, a wynik dodatni świadczy o aktywności trofoblastu, która poza ciążą może występować w zaśniadzie groniastym.

Zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy wywołuje szereg zmian miejscowych i ogólnych w organizmie kobiety. Pojawiają się zasadnicze zmiany w wytwarzaniu hormonów. Łożysko wytwarza gonadotropiny, estrogeny, progesteron i kortykosterydy, przejmuje hormonalną kontrolę nad rozwojem płodu i zmianami ciążowymi w organizmie ciężarnej. Macica ulega średnio dwudziestokrotnemu rozrostowi. Układ włókien mięśniowych macicy ulega zmianie: przesuwają się one w kierunku dna, trzon macicy grubieje a dolna część, zwana cieśnią macicy, staje się coraz cieńsza i przekształca się w tzw. dolny odcinek. Następuje przekrwienie sromu i pochwy. Tkanki tej okolicy stają się bardziej rozciągliwe. Stawy miednicy ulegają rozluźnieniu. Gruczoły sutkowe powiększają się już w 2. miesiącu i zawierają siarę.

Równolegle z rozwojem płodu nasila się i zmienia jakościowo przemiana materii. Wzrasta ilość tłuszczów we krwi, następuje zatrzymanie sodu i wody w ustroju, wzrasta zapotrzebowanie na witaminy. Zwiększają się pojemność klatki piersiowej i wentylacja płuc, pojemność minutowa serca, powiększa się szybkość krążenia krwi, objętość krwi krążącej, masa krwinek czerwonych i liczba krwinek białych. Schorzenia wątroby i nerek w czasie ciąży mogą ulec nasileniu.

[edytuj] Leki a ciąża

Ciąża to okres w życiu kobiety, w którym powinna unikać, o ile to tylko możliwe, przyjmowania leków. Obowiązujące w Polsce przepisy nakazują dodanie do każdego sprzedawanego leku tzw. ulotki przylekowej, która musi zawierać dane o leku, o jego mechanizmie działania, wskazaniach, przeciwwskazaniach, działaniach niepożądanych, dawkowaniu. Bezpieczeństwo stosowania leków w ciąży określają tzw. kategorie bezpieczeństwa, jednak podawane są one najczęściej bez dodatkowych opisów. Poniżej opis kategorii bezpieczeństwa leków w ciąży:

Kategoria A – leki, które w badaniach na zwierzętach oraz w odpowiednio liczebnych i kontrolowanych obserwacjach u ludzi nie wykazały działania szkodliwego dla płodu, lek może być stosowany bez przeszkód w czasie ciąży.

Kategoria B – to grupa leków, w której badania na zwierzętach wykazały szkodliwe działanie na płód, chociaż obserwacje u ludzi nie wykazują zagrożenia dla płodu ludzkiego. Takie leki mogą być stosowane w ciąży tylko w wypadku zdecydowanej konieczności.

Kategoria C – oznacza, że leki te w badaniach na zwierzętach wykazały szkodliwość dla płodu, bądź też takich badań nie wykonano oraz brak jest odpowiednio wiarygodnych danych z obserwacji stosowania tego leku u ludzi. Lek z tej grupy można zastosować w przebiegu ciąży jedynie wtedy, gdy w opinii lekarza spodziewana korzyść dla matki przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu.

Kategoria D – to leki, o których wiadomo na podstawie wcześniejszych obserwacji, że wskazują na zagrożenie dla płodu. Stosowanie takiego leku podczas ciąży jest dopuszczone jedynie w sytuacji gdy jest to bezwzględnie konieczne ze względu na dobro matki, a podanie bezpieczniejszego alternatywnego leku jest niemożliwe lub przeciwwskazane.

Kategoria X – to grupa leków o których niewątpliwie wiadomo, że stanowią bezpośrednie zagrożenie dla płodu. Takie leki są bezwzględnie niedopuszczone do stosowania podczas ciąży.

[edytuj] Rozwój prenatalny, a obrazowanie ultrasonograficzne

Względne rozmiary w 1 miesiącu

Względne rozmiary w 3 miesiącu

Względne rozmiary w 5 miesiącu

Względne rozmiary w 9 miesiącu

7 tygodni

13 tygodni

17 tygodni

20 tygodni

[edytuj] Zobacz też

• ciąża wysokiego ryzyka
• ciąża wielopłodowa
• ciąża bliźniacza
• ciąża pozamaciczna
• przegląd zagadnień z zakresu ginekologii i położnictwa

Przypisy