Dragoljub Mihailović
Z Wikipedii
Dragoljub Mihailović (26 kwietnia 1893, Ivanjica - 17 lipca 1946, Belgrad) – pseudonim Draža, serbski generał, który w krótkiej kampanii w kwietniu 1941 został dowódcą 2 Armii Jugosłowiańskiej. Dowódca podporządkowanej rządowi emigracyjnemu Królestwa Jugosławii partyzantki.
Po kapitulacji Jugosławii zorganizował i dowodził, wiernym królowi Piotrowi II Karadziordziewiciowi, oddziałom czetników którzy podczas wojny uratowali m.in. 500 pilotów amerykańskich zestrzelonych w lotach nad Jugosławią. W 1942, w stopniu generała, mianowany został ministrem wojny w emigracyjnym rządzie jugosłowiańskim w Londynie. Prowadził działania zbrojne przeciwko chorwackim ustaszom , działania obronne wobec okupacyjnej armii niemieckiej. Walczył również z komunistyczną partyzantką Tity. W sierpniu 1941 roku zabronił akcji zaczepnych przeciwko okupantowi niemieckiemu. Do generalnej ofensywy dojść miało po lądowaniu Brytyjczyków na Bałkanach dla uniknięcia wysokich strat wśród serbskiej ludności cywilnej Jugosławii.[1] W sierpniu 1941 do oddziałów Michajlovica zostali skierowani brytyjscy doradcy wojskowi (SOE),następnie w 1943 wojskowa misja brytyjska w tym Fitzroy Maclean[2].
W październiku 1941 nawiązał kontakty z kolaboracyjnym rządem Serbii Milana Nedicia, i współpracę z włoskimi wojskami okupacyjnymi z którymi w styczniu 1942 roku podpisał formalne porozumienie o wzajemnym nieatakowaniu . Jego wielkoserbski program polityczny nie uzyskał poparcia innych narodów Jugosławii. W roku 1943 za głowę Michajlovića i Tity (żywych lub umarłych) niemieckie władze okupacyjne wyznaczyły nagrodę w wysokości 100 000 reichsmarek w złocie za każdego z nich.
Na konferencji w Teheranie na przełomie listopada i grudnia 1943 Wielka Brytania była zmuszona , pod naciskiem Stalina i przy braku poparcia prezydenta Roosevelta - do rezygnacji z planów inwazji kontynentu europejskiego z basenu Morza Śródziemnego - na Bałkanach - zadecydowano o utworzeniu "drugiego frontu" we Francji. Wobec jednoczesnego ustalenia granic stref okupacyjnych na terenie Niemiec i wykluczenia zasady wspólnej okupacji oznaczało to,że cała Europa Środkowo-Wschodnia znalazła się w strefie operacyjnej Armii Czerwonej i w konsekwencji - w powojennej strefie wpływów ZSRR. Józef Stalin określił to lapidarnie wobec wybitnego jugosłowiańskiego komunisty Milovana Dzilasa: Nasz ustrój sięgnie tak daleko, jak daleko dojdą nasze armie.
W konsekwencji postanowień teherańskich Wielka Brytania ograniczyła, a następnie wstrzymała pomoc wojskową ( zrzuty sprzętu, materiałów wybuchowych i amunicji) i doradztwo dla czetników [3], zaś Winston Churchill zalecił wiosną roku 1944 królowi Piotrowi II szukanie porozumienia z komunistami na czele z Josipem Broz Tito.[4] Król podjął wysiłki dla stworzenia rządu koalicyjnego z udziałem komunistów. W maju 1944 Dragolub Michailović został zdymisjonowany przez króla ze stanowiska ministra wojny. Następnym krokiem była 1 czerwca 1944 dymisja rządu Bozidara Purića i porozumienie pomiędzy wysłannikiem króla- nowym premierem Ivanem Šubašiciem[5]a Josipem Broz Tito (porozumienie Tito-Šubašić) z 16 czerwca 1944. 29 sierpnia 1944 Michajlović został zdymisjonowany przez króla ze stanowiska dowódcy Armii Jugosławii w Kraju , a na jego stanowisko został [6] 12 września 1944 mianowany Tito. Pomimo powołania w marcu 1945 formalnie koalicyjnego rządu, którego premierem został Tito, a ministrem spraw zagranicznych Šubašić , polityka króla nie powstrzymała przejęcia władzy w Jugosławii przez komunistów - ostatecznie został pozbawiony władzy przez zdominowaną przez komunistów Skupsztinę 29 października 1945 r poprzez proklamację Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Šubašić i inni politycy związani z królem podali się wówczas do dymisji.
Na terenie Jugosławii trwały starcia czetników z oddziałami Tito. Michajlović kontynuował walkę również po zakończeniu wojny i przejęciu władzy w Jugosławii przez komunistów , po odsunięciu króla Piotra II. Był publicznie oskarżany o kolaborację z Niemcami. W maju 1946 został schwytany przez tajną policję OZNA w Bośni , skazany na śmierć i stracony.
Pośmiertnie odznaczony przez prezydenta USA Harry'ego Trumana amerykańską Legion of Merit za wkład w zwycięstwo koalicji antyhitlerowskiej.
Przypisy
- ↑ W roku 1943 czetnicy rozpoczęli akcje dywersyjne z udziałem obserwatorów brytyjskich ( m.in. wysadzanie w powietrze strategicznych mostów.
- ↑ który opisał ten okres w wydanych po wojnie pamiętnikach "Escape to Adventure"
- ↑ SOE zaczęła wspierać oddziały Tity.
- ↑ Analogiczną propozycję - jako środek dla uniknięcia zdobycia całej władzy przez komunistów - przedstawił wówczas Churchill premierowi RP Stanisławowi Mikołajczykowi
- ↑ Ivan Šubašić był podobnie jak Tito Chorwatem i objął po dymisji Purića oprócz stanowiska premiera, także inne stanowiska ministerialne w emigracyjnym rządzie Królestwa Jugosławii.
- ↑ również przez króla
