Fauna Australii
Z Wikipedii
Fauna Australii – różni się zasadniczo od fauny z innych rejonów świata. Wiele australijskich zwierząt nie występuje nigdzie indziej. 83% ssaków, 89% gadów, 90% ryb i 93% płazów żyjących w Australii jest endemitami. Tak duża liczba endemicznych gatunków jest wynikiem długiej geologicznej izolacji kontynentu. Unikalną cechą fauny Australii jest całkowity brak rodzimych ssaków łożyskowych. W konsekwencji, torbacze wypełniły ekologiczne nisze, które w innych częściach świata zajmują ssaki łożyskowe. W Australii żyją dwa gatunki stekowców będących ogniwem pośrednim pomiędzy gadami i ssakami.
Przybycie ludzi (Aborygeni) do Australii około 50 000 lat temu przesmykiem z Azji i osadników europejskich od 1788, miało znaczący wpływ na australijską faunę. Przybysze z Azji przywieźli ze sobą psy (dingo), które zdziczały i zachwiały pierwotną równowagą pomiędzy żyjącymi tu gatunkami. Skutki pierwszej inwazji człowieka na bezludny wcześniej kontynent spowija mgła prehistorii odsłaniana pomału dzięki archeologii, etnografii i paleontologii. Europejczycy wprowadzili obce gatunki, często konkurujące z rodzimymi. Rozwój rolnictwa spowodował niszczenie pierwotnych środowisk co doprowadziło do wymarcia wielu gatunków. Obecnie chroni się pierwotne ekosystemy i rodzime gatunki poprzez przepisy ochronne i zakładanie Parków Narodowych.
Spis treści |
[edytuj] Przyczyny odrębności
O tym, że fauna Australii rozwijała się samodzielnie zadecydowało kilka czynników. W zamierzchłej przeszłości kontynent australijski stanowił południową część superkontynentu Gondwany, na który składały się też Ameryka Południowa, Afryka, Indie i Antarktyda. Około 140 milionów lat temu Gondwana zaczęła się rozpadać na poszczególne kontynenty jakie znamy dzisiaj. Około 50 mln lat temu Australia odłączyła się od Antarktydy i przez długi czas dryfowała samotnie aż do zderzenia się Indoaustralijskiej płyty tektonicznej z Azją w epoce miocenu (23–5,3 mln lat temu). Przez ten okres fauna Australii była izolowana od fauny z pozostałych części świata i np. australijskie torbacze mogły rozwijać się samodzielnie nie narażone na konkurencję gatunków z innych kontynentów. W miocenie, prawdopodobnie przez Malaje docierają nieliczne gryzonie. Linia Wallace'a będąca hipotetyczną linią rozdzielającą zoogeograficzne regiony Azji i Oceanii, wyznacza też granicę między eurazjatyckimi a indoaustralijskimi płytami tektonicznymi. Ta granica przeszkodziła w ukształtowaniu się połączeń lądowych i ograniczyła przechodzenie gatunków z jednej strony na drugą (z wyjątkiem ptaków i nietoperzy), co wyjaśnia odmienność zoologiczną tych rejonów. Wraz z ukształtowaniem w środkowym oligocenie (ok. 15 mln lat temu) okołobiegunowego prądu morskiego, australijski klimat stawał się coraz bardziej suchy, co spowodowało wyginięcie wielu ówczesnych gatunków, niepotrafiących przystosować się do zbyt szybko zmieniających się warunków życia.
[edytuj] Ssaki
Wymarłe ssaki australijskie są dość dobrze poznane dzięki licznym i często zachowanym w dobrym stanie szczątkom kopalnym. Australia jest jedynym kontynentem zdominowanym przez torbacze. Materiał kopalny wskazuje, że stekowce były tu obecne od wczesnej kredy, a torbacze i ssaki łożyskowe pojawiły się w eocenie, (56–34 mln lat temu). I chociaż torbacze i ssaki łożyskowe koegzystowały tutaj w eocenie, to tylko torbacze przeżyły do naszych czasów. Ssaki łożyskowe ponownie pojawiły się w Australii w miocenie, gdy Australia znajdowała się bliżej Indonezji. Z tego okresu w materiale kopalnym są znajdywane szczątki nietoperzy i gryzoni. Torbacze rozwinęły się i wypełniły podobne nisze będąc w wielu przypadkach fizycznie podobnymi do ich łożyskowych odpowiedników w Eurazji i Ameryce Północnej, gdzie łożyskowce zajmują podobne nisze ekologiczne. Zjawisko takiego zbieżnego rozwoju nazywa się konwergencją. Na przykład, stojący najwyżej w hierarchii pokarmowej drapieżnik wilk workowaty jest uderzająco podobny do psowatych jak wilk. Koala i leniwce prowadzą podobny nadrzewny i jakby spowolniony tryb życia. Lotopałankowate i wiewiórki z rodzaju Pteromys mają podobne adaptacje do nadrzewnego trybu życia. Torbacze mrówkożerowate i mrówkojady są zwierzętami owadożernymi.
[edytuj] Stekowce
Stekowce (Monotremata) stanowią rząd najbardziej prymitywnych ssaków, których cechą charakterystyczną jest składanie jaj zamiast rodzenia żywych młodych jak robią to torbacze i ssaki łożyskowe. Tym przede wszystkim różnią się od innych ssaków, a jajorodność jako sposób rozmnażania upodobnia je do gadów. Inne gadzie cechy to posiadanie steku i kości kruczej, czego konsekwencją jest umieszczenie kończyn z boków ciała i gadzi sposób chodzenia. Cechy te u pozostałych ssaków nie występują. Natomiast cechy upodobniające je do innych ssaków to posiadanie gruczołów mlecznych, stałocieplność i obecność 3 kostek słuchowych. Dwa z czterech żyjących gatunków stekowców występują w Australii. Są to dziobak i kolczatka.
Dziobak jest jednym z najdziwniejszych stworzeń w królestwie zwierząt. Prowadzi ziemnowodny tryb życia, ma dziób podobny do kaczego chociaż pokryty miękką skórą, płaski i szeroki ogon oraz błonę pływną pomiędzy palcami wszystkich kończyn, dzięki czemu jest dobrym pływakiem. Samce jako jedyne ssaki mają kolec jadowy umieszczony na obu tylnych kostkach, wykorzystywany zapewne w walkach o terytorium i o samice. Ukłucie nie jest groźne dla życia człowieka, lecz powoduje silny ból i opuchliznę, która może się utrzymywać przez kilka miesięcy, a dla mniejszych zwierząt (np. psów) jad dziobaka jest śmiertelny. Na dziobie ma receptory, którymi wyłapuje oddziaływanie elektryczne innych zwierząt, co wykorzystuje przy znajdowaniu i chwytaniu ofiary, ponieważ podczas nurkowania ma zamknięte oczy.
Kolczatka ma powstałe z przekształconych włosów kolce, posiada rurowaty długi ryjek (o kostnej podstawie) zakończony małym otworem gębowym. Język bardzo długi (do 18 cm), pokryty lepką śliną, do której przylepiają się owady. Potrafi go wyciągać i wciągać do pyska około 100 razów na minutę kiedy łapie termity. Zdobycz miażdżona jest między rogowymi naroślami w jamie ustnej. Łapy ma silne, przystosowane do kopania w ziemi, u samców na tylnych kończynach ostrogi do obrony. W razie konieczności potrafi pływać. Jej głównym zmysłem jest węch.
[edytuj] Torbacze
Australię można nazwać krainą torbaczy, które opanowały tu większość środowisk, i które przynajmniej od początku trzeciorzędu różnicowały się na nowe wyspecjalizowane formy. Torbacze (Marsupialia) charakteryzują się obecnością torby, w której wychowują młode. Za najbardziej prymitywne uważa się drapieżne niełazowate (Dasyuridae), u których torba jest najsłabiej rozwinięta.
Drapieżne torbacze żyjące współcześnie należą do trzech rodzin: wspomniane już niełazowate (ok. 50 gatunków), krety workowate (Notoryctidae) z dwoma gatunkami i numbat (Myrmecobius fasciatus), który jest jedynym żyjącym członkiem mrówkożerowatych (Myrmecobiidae). Wilk workowaty (Thylacinus cynocephalus) należący do rodziny wilków workowatych (Thylacinidae) był największym spośród drapieżnych torbaczy, ale obecnie uważa się go za gatunek wymarły, gdyż ostatni żywy okaz dożył w niewoli do 1936 roku. Obecnie największym żyjącym mięsożernym torbaczem jest diabeł tasmański, który jest wielkości małego psa i chociaż potrafi polować, to głównie żywi się padliną. Na kontynencie wymarł około 600 lat temu, a obecnie żyje tylko na Tasmanii. Do rodzaju Dasyurus niełaz plamisty należą gatunki, będące nocnymi drapieżnikami o ciemnej sierści w jasne plamki wielkości kota zwane niekiedy kunami workowatymi.
Pozostałe niełazowate są niewielkimi zwierzętami wielkości myszy mającymi masę mniejszą niż 100 g. Dwa gatunki kreta workowatego bardzo podobne do kreta, prowadzące też podobny tryb życia i też odżywiające się dżdżownicami i innymi bezkręgowcami. Oba zamieszkują południowo-zachodnią część Australii.
Jamrajowate (Peramelidae) nazywane borsukami workowatymi są zwierzętami wszystkożernymi. W Australii występuje 7 gatunków i żadne nie są liczne. Są małymi zwierzętami, które wyróżnia kilka charakterystycznych cech t.j. wydłużony zwężający się pysk, duże pionowe uszy i długi cienki ogon. Ich ewolucyjny początek jest niejasny, ponieważ posiadają cechy zarówno drapieżnych jak i roślinożernych torbaczy. Ich przedstawicielem jest wielkouch króliczy będący niewielkim zwierzęciem obdarzonym nieproporcjonalnie wielkimi uszami, ułatwiającymi chłodzenie organizmu. W dzień chowa się przed upałami w wykopanych przez siebie długich podziemnych norach. Żeruje po zapadnięciu zmroku na termitach i larwach chrząszczy.
Roślinożerne torbacze należą do rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia), który dzieli się na dwa podrzędy: wombatokształtne i Phalangerida. Do wombatokształtnych należą trzy gatunki wombatowatych (Vombatidae) i koala (Phascolarctos cinereus), który jest chyba najbardziej znanym torbaczem z powodu podobieństwa do pluszowego niedźwiadka. Żyje we wschodniej Australii - samotnie lub w niewielkich grupach złożonych z samca i kilku samic. Większość życia spędza na drzewach eukaliptusów, żywiąc się liśćmi około 120 ich gatunków. Czas, kiedy nie żeruje, przeznacza na spanie. Na ziemię schodzi tylko po to, by przejść na kolejne drzewo. Musi to czynić nie dlatego, że na danym drzewie brakuje już liści ale dlatego, że liście eukaliptusów okresowo stają się trujące wydzielając kwas pruski. Obywa się bez picia czerpiąc wilgoć z liści i soków w nich zawartych. Wombaty żerują na ziemi jedząc trawy, turzyce i korzenie. Podobnie jak gryzonie używają przednich zębów i potężnych pazurów, by kopać obszerne systemy jam. Aktywne są zwykle o zmierzchu i w nocy.
Do podrzędu Phalangerida wchodzą pałanki nazywane też oposami australijskimi, lotopałanki, oposy karłowate i kangury. Oposy są zróżnicowaną grupą nadrzewnych torbaczy o rozmiarach od ważących 7 g Cercartetus lepidus z rodziny oposów karłowatych (Burramyidae) do wielkości kota Psudocheirus peregrinus i pałanka kuzu (Trichosurus vulpecula). Lotopałanka karłowata (Petaurus breviceps) i Petaurus norfolcensis to gatunki torbaczy, które opanowały lot ślizgowy do przemieszczania się między drzewami eukaliptusów we wschodniej Australii. Szybujące oposy mają membrany nazwane patagiums, które rozkładają między piątym palcem kończyny przedniej i pierwszym palcem kończyny tylnej. Dzięki nim mogą pokonywać odległości rzędu kilkudziesięciu metrów.
Kangury dzielą się na trzy rodziny: Hypsiprymnodontidae, której jedynym przedstawicielem jest torebnik piżmowy (Hypsiprymnodon moschatus), kanguroszczurowate (Potoroidae) i kangurowate. Kangury opanowały wszystkie środowiska lądowe za wyjątkiem obszarów typu alpejskiego w wysokich górach. Do tej grupy wchodzą kangury i wallabie. Większość kangurów ma duże tylne nogi zakończone długimi wąskimi stopami z czterema palcami i potężnie umięśnione ogony, których używają, aby podpierać się w czasie dwunożnego chodu, i który przekazuje energię w czasie skoków. Krótkie przednie kończyny mają pięć oddzielnych palców. Najmniejszym jest torebnik piżmowy i zarazem jedynym gatunkiem czworonożnym, podczas gdy największy kangur rudy (Macropus rufus) może osiągać ok. 2 m wysokości i masę do 85 kg.
W Australii wystąpiło zjawisko konwergencji jako niezależnego procesu ewolucyjnego prowadzącego do upodobnienia się torbaczy z nie spokrewnionymi z nimi ssakami łożyskowymi z innych kontynentów zamieszkującymi podobne środowiska.
| Odpowiedniki ssaków łożyskowych wśród australiskich torbaczy | |
|---|---|
| Torbacze | Ssaki łożyskowe |
| kangury | jelenie i antylopy |
| jamraje | króliki i borsuki |
| lotopałanki | wiewiórki |
| wombat, wiwer | nutria |
| poturu, torebnik | szczury |
| dydelf karłowaty | myszy |
| ryjówka workowata | ryjówki |
| kret workowaty | kret |
| Cercaertes | suseł |
| Antechinomys | skoczki |
| koala | leniwiec |
| kuskus | lemur |
| kuna workowata | kuna |
| diabeł tasmański | niedźwiadek |
| wilk workowaty | wilk |
[edytuj] Ssaki łożyskowe
Australijskie rodzime ssaki łożyskowe należą do dwóch rzędów: nietoperze (Chiroptera) reprezentowane przez 6 rodzin i gryzonie (Rodentia) z 1 rodziną myszowatych (Muridae). Nietoperze i gryzonie stosunkowo niedawno przybyły do Australii. Nietoperze są obecne w kopalnych warstwach od 15 mln lat i najprawdopodobniej przybyły z Azji. Żyją tutaj tylko 2 endemiczne rodzaje nietoperzy, mimo że Australię zamieszkuje 7% wszystkich gatunków nietoperzy. Jakieś archaiczne gryzonie po raz pierwszy przybyły do Australii jakieś 5–10 mln lat temu. Prawdopodobnie przypłynęły na jakiś kłodach drzew i wyewoluowały tutaj tak, że obecnie są reprezentowane przez 14 rodzajów. Milion lat temu, szczur (Rattus) dotarł do Australii z Nowej Gwinei i rozwinął się tu w 7 nowych gatunków.
Wraz z człowiekiem dotarło też wiele innych ssaków łożyskowych, które potem wtórnie zdziczały. Pierwszym zwierzęciem wprowadzonym przez człowieka był pies dingo. Dowody kopalne wskazują, że nastąpiło to około 5000 lat temu. Kiedy Europejczycy zaczęli zasiedlać Australię rozmyślnie przywozili z różnych rejonów świata gatunki dzikich zwierząt, które potem wypuszczali na wolność. Niektóre domowe gatunki zwierząt z czasem same uciekły i wtórnie zdziczały. Zwierzęta sprowadzone przez człowieka to między innymi: lis pospolity (Vulpes vulpes), zając szarak (Lepus europaeus), królik domowy (Oryctolagus cuniculus), kot domowy (Felis silvestris catus), daniel (Dama dama), jeleń szlachetny (Cervus elaphus), sambar indyjski (Cervus unicolor), sambar jawajski (Cervus timorensis), jeleń aksis (Axis axis), jeleń tajski (Axis porcinus), koń domowy (Equus caballus), osioł (Equus asinus), świnia domowa (Sus scrofa domestica), koza domowa (Capra aegagrus hircus), bawół domowy (Bubalus bubalis), garna (Antilope cervicapra) i dromader (Camelus dromedarius). Tylko trzy gatunki ssaków łożyskowych nie zostały wprowadzone umyślnie: mysz domowa (Mus musculus) szczur śniady (Rattus rattus) i szczur wędrowny (Rattus norvegicus).
W przybrzeżnych wodach żyje 46 morskich ssaków z rzędu Waleni (Cetacea). Większość z nich są gatunkami kosmopolitycznymi występującymi we wszystkich oceanach świata. Z podrzędu fiszbinowców (Mysticeti) żyje 9 gatunków a wśród nich ogromny humbak, a z podrzędu zębowców (Odontoceti) żyje 37 gatunków, w tym wszystkie sześć rodzajów rodziny wali dziobogłowych (Ziphiidae) i 21 gatunków delfinów oceanicznych (Delphinidae), w tym opisany pierwszy raz w 2005 (Orcaella heinsohni). Kilka z nich okresowo przebywa we wszystkich wodach dookoła kontynentu jak np. orka (Orcinus orca), a niektóre przebywają tylko w cieplejszych wodach północnych jak np. delfin krótkogłowy (Orcaella brevirostris). Diugoń (Dugong dugon), jedyny przedstawiciel rodziny diugoni (Dugongidae) jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Zamieszkuje wody północno-wschodniej i północno-zachodniej Australii a szczególnie Cieśninę Torresa. Może urosnąć do 3 m długości i ważyć 400 kg. Żywią się wyłącznie na podmorskich łąkach w trawy morskiej, która z trawą sensu stricto nie ma nic wspólnego. Jedynie na południowym wybrzeżu Australii żyje morski ssak Australijski lew morski (Neophoca cinerea) należący do rodziny uchatkowatych (Otariidae). Choć gatunek ten objęty jest ścisłą ochroną to obecnie żyje tam tylko około 12 000 osobników z powodu polowań na nie od czasu europejskiej kolonizacji.
[edytuj] Ptaki
.jpg/220px-Kookaburra,_Lachender_Hans_(Dacelo_novaeguineae).jpg)
Na terenie Australii i otaczających ją terytoriów żyje ponad 800 gatunków ptaków. Około 350 z nich jest endemitami australijskiej krainy zoogeograficznej, na którą składa się Australia, Nowa Gwinea, Nowa Zelandia i wyspy południowo-zachodniego Pacyfiku. Najstarsze kopalne szczątki przodków tutejszych ptaków znajdowano już w późnych osadach oligoceńskich. Ptaki krainy australijskiej należą do 58 rodzin z czego 12 jest endemicznych. Rodziny endemiczne to: nielotne strusiopodobne emu (3 gatunki) i kazuary (3 gatunki w tym 1 australijski kazuar hełmiasty) oraz nogale (12 gatunków), zmierzchniki (7 gatunków), lirogony (2 gatunki tylko australijskie: lirogon wspaniały i lirogon skromny) , krzakówki (2 gatunki tylko australijskie: w tym krzakówka rdzawa), czerwonki, miodojady, srokacze, graliny (4 gatunki w tym gralina srokata (Grallina cyanoleuca) i gralina potokowa (Grallina bruijni), apostoł australijski (Struthidea cinerea) i skałowron (Corcorax melanorhamphos), altanniki (17 gatunków), ptaki rajskie (44 gatunki).
Emu (Dromaiidae) i kazuary (Casuariidae) należą do tego samego rzędu kazuarowych (Casuariformes) a charakteryzują się dużymi rozmiarami, brakiem mostka, redukcją skrzydeł i zdolnością do szybkiego biegu. Ich pisklęta są zagniazdownikami. Emu żyją w stadach na otwartej przestrzeni a kazuary są z reguły samotnikami żyjącymi w lasach broniącymi swego terytorium oraz mają kostną narośl na czaszce w kształcie hełmu. Nogale (Megapodidae) charakteryzują się tym, że nie wysiadują swoich jaj, a wykorzystują do ich inkubacji ciepło słońca lub ciepło wydzielane podczas fermentacji gnijących roślin a głównie liści. Do ptaków aktywnych po zmierzchu należy rodzina zmroczników (Podargidae), a jednym z największych jej przedstawicieli jest zmrocznik australijski (Podargus strigoides) nazywany też paszczakiem australijskim z powodu wyjątkowej szerokości dzioba i paszczy. Chwostki (Malurinae) będące podrodziną: pokrzewkowatych (Sylviidae) to ptaki o przeciętnej długości ciała ok. 12 cm z długim ogonem, który najczęściej utrzymują zadarty nad grzbietem. W Australii i Nowej Gwinei występuje największa liczba gatunków z rodziny miodojadów (Meliphagidae), które spełniają ważną rolę w zapylaniu pierwotnej flory australijskiej (ornitogamia). Charakterystycznym gatunkiem jest np. filemon sępiogłowy (Philaemon corniculatus) przypominający z wyglądu małego sępa. Natomiast jednym z najlepszych śpiewaków jest srokacz szary (Cracticus torquatus) z rodziny srokaczy (Cracticidae), u których melodyjny śpiew wydaje samiec i samica nawet w locie. Altanniki (Ptilonorhynchidae) są blisko spokrewnione z ptakami rajskimi. Samce konstruują budowle przypominające platformy, altanki lub aleje na których tokują . Natomiast ptaki rajskie (Paradiseidae) wyróżniają się najbardziej ozdobnym upierzeniem w całym ptasim świecie.
Australia nazywana jest krainą papug (Psittacidae), z powodu ich licznego występowania w szczególności podrodziny kakadu (Kakatoeinae), które podnoszą czub na głowie i lory (Trichoglossinae). Wielkie stada tworzą popularne w hodowli domowej papużki faliste (Melopsittacus undulatus), należące do podrodziny papug właściwych (Psittacinae), które na wolności mają ubarwienie zielonkawe. Również zimorodki (Alcedinidae) są bogato reprezentowane, a w tym największy z całej rodziny kukabura chichotliwa (Dacelo novaeguineae) osiągający ok. 43 cm długości należący do zimorodków leśnych, które żyją z dala od wody.
W północnej Australii i południowej Nowej Gwinei żyje gatunek z rodziny kaczkowatych (Anatidae) będący jedynym przedstawicielem podrodziny bezpłetwców (Anseranatinae) gęś skąpopłetwa (Anseranas semipalmata), która jako jedyna w rzędzie blaszkodziobych (Anseriformes) ma wielki palec skierowany do tyłu dzięki czemu może stabilnie siadać na gałęzi. Z tej podrodziny gęsiowatych (Anserinae) pospolitym ptakiem jest łabędź czarny (Cygnus atratus), a wysepki Cieśniny Bassa zamieszkuje kapodziób (Cereopsis novaehollandiae), o krótkim, tępym dziobie z górną częścią koloru zielonego, który nie lubi wody.
Do najpospolitszych ptaków Australii należy należąca do rodziny wikłaczy (Ploceidae), budująca zamknięte gniazdo z traw zeberka (Poephila guttata).
Około 200 gatunków ptaków morskich żyje w pobliżu australijskiego wybrzeża w tym wiele prowadzących wędrowny tryb życia. Kontynent australijski jest końcowym przystankiem migracji wędrownych ptaków wodnych, które przylatują tu z Dalekiego Wschodu Rosji i Alaski przez południowo-wschodnią Azję do Australii i Nowej Zelandii. Około dwóch milionów ptaków podróżuje tym szlakiem do i z Australii każdego roku. Dużym i bardzo pospolitym morskim ptakiem jest pelikan australijski (Pelecanus conspicillatus), którego można spotkać przy większości cieków wodnych w Australii. Pingwinek mały (Eudyptula minor) jest jedynym gatunkiem rodziny pingwinów (Sphenisciformes), który rozmnaża się na stałym lądzie Australii.
[edytuj] Gady
Klimat Australii sprzyja ciepłolubnym gadom (Reptilia). Występują tu przedstawiciele 3 rzędów: żółwie (Testudines), krokodyle (Crocodilia) oraz łuskonośne (Squamata) w skład którego wchodzą jaszczurki i węże.
[edytuj] Żółwie
Australijskie wybrzeże jest odwiedzane przez 6 gatunków morskich żółwi w tym 5 z rodziny żółwi morskich (Cheloniidae): żółw natator (Natator depressa), żółw zielony (Chelonia mydas), żółw szylkretowy (Eretmocherys imbricata), żółw oliwkowy (Lepidochelys olivacea), żółw karetta (Caretta caretta) i jedyny przedstawiciel rodziny żółwi skórzastych (Dermochelyidae); żółw skórzasty (Dermochelys coriacea). Wszystkie one są pod ochroną w australijskich wodach. W wodach słodkich żyje 29 gatunków australijskich żółwi słodkowodnych należących do 8 rodzajów rodziny żółwi wężoszyjnych (Chelidae). Charakterystycznymi mieszkańcami Australii i Nowej Gwinei są żółwie z rodziny żółwi dwupazurzastych (Carettochelyidae). Ich przedstawicielem jest Carettochelys insculpta, który ma mięsisty ryjek ,pancerz pokryty skórą i płetwiaste odnóża. Obecnie Australia i Antarktyda są jedynymi kontynentami, na których brak jest jakiegokolwiek gatunku żółwia lądowego.
[edytuj] Krokodyle
W Australii występują dwa gatunki krokodyli właściwych: krokodyl różańcowy (Crocodylus porosus) i krokodyl australijski (Crocodylus johnstoni). Pierwszy z nich jest największym żyjącym gatunkiem krokodyla i zarazem największym żyjącym gadem. Lubi przebywać w wodach słonych lub słonawych takich jak ujścia rzek do morza i przymorskich bagniskach. Osiąga do 7 m długości i masę do 1000 kg. Jest bardzo niebezpieczny dla człowieka, którego atakuje, gdy tylko nadarzy się okazja i to nie tylko w pobliżu wody, ale i na suchym lądzie. W porze suchej zdarza się, że spotykany jest na pełnym morzu, co wyjaśnia jego szeroki zasięg występowania od wschodnich Indii do północnej Australii. Natomiast krokodyle australijskie przebywają z reguły w słodkich wodach północnej Australii (Australia Zachodnia, Terytorium Północne, Queensland) i nie są uważane za niebezpieczne dla ludzi. Jego środowiskiem życia są słodkowodne bagniska, rzeki, spokojne zatoczki i baseny napełnione wodą pozostałą po przejściu pory deszczowej, w czasie której tworzą się powodzie, a gdy przejdą, woda pozostaje w obniżeniach terenu.
[edytuj] Jaszczurki i węże
Jaszczurki są najliczniej reprezentowane właśnie w Australii. Żyjące tu jaszczurki należą do pięciu rodzin. Gekony (Gekkonidae) są reprezentowane przez 114 gatunków w 18 rodzajach, oprócz Tasmanii gdzie nie występują. Płatonogi (Pygopodidae) są endemiczną rodziną australijskiej krainy zoogeograficznej charakteryzującą się smukłym wężowatym ciałem oraz szczątkowymi kończynami tylnymi w kształcie krótkich płatkowatych wyrostków pokrytych łuskami. Do rodziny należą 34 gatunki w ośmiu rodzajach a tylko jeden gatunek nie występuje w Australii. Agamy (Agamidae), rodzina jaszczurek reprezentowana przez 66 gatunków w 13 rodzajach. Warany (Varanidae) liczą tam 26 gatunków . Największy z nich, waran olbrzymi (Varanus giganteus) może osiągać do 2 m długości. Scynki (Scincidae) liczą 389 gatunków mniejszych jaszczurek w 38 rodzajach, które łącznie stanowią około 50% wszystkich australijskich jaszczurek, a wśród nich takie charakterystyczne gatunki jak scynk olbrzymi (Tiliqua scincoides) i scynk krótkoogonowy (Trachydosaurus rugosus).
Australijskie węże należą do 7 rodzin, a Australia jest jedynym kontynentem gdzie węży jadowitych jest więcej niż niejadowitych. Najbardziej jadowity gatunki to tajpan australijski (Oxyuranus scutellatus), tajpan pustynny (Oxyuranus microlepidotus), wąż tygrysi (Notechis scutatus), zdradnica śmiercionośna (Acanthopis antarcticus) z rodziny zdradnicowatych (Elapidae). Z około 200 gatunków zdradnicowatych 86 występuje tylko w Australii. Trzydzieści trzy gatunki węży morskich z rodziny węży morskich (Hydrophiidae) zamieszkuje morskie wody północnej Australii, a ich jad jest kilkakrotnie silniejszy od jadu kobry indyjskiej. Spośród 3 gatunków węży morskich z rodziny węży brodawkowatych (Acrochordidae) 2 występują w wodach Australii. Żyje tu tylko 11 gatunków ze świata najbardziej znaczącego węży rodziny węży właściwych (Colubridae) obejmujących ponad 60% wszystkich węży świata. Żaden nie jest gatunkiem endemicznym i jak się przypuszcza przybyły one z Azji stosunkowo niedawno. Żyje tam 15 gatunków z rodziny dusicieli (boidae) z podrodziny pytonów (Pythoninae) i 31 gatunków ślepuchowatych (Typhlopidae), które mają małe oczy przysłonięte skórą i prowadzą podziemny, nocny tryb życia żywiąc się przeważnie mrówkami i termitami.
[edytuj] Płazy
.jpg/220px-Caerulea_cropped(2).jpg)
Gromada płazów (Amphibia) jest w Australii reprezentowana tylko przez rząd płazów bezogonowych (Anura). Kontynent ma cztery rodzime rodziny żab i jeden gatunek ropuchy celowo wprowadzonej w 1935 roku. Ropucha aga (Bufo marinus) została wprowadzona jako broń biologiczna przeciwko szkodnikom upraw trzciny cukrowej. Jak się szybko okazało tutejsze szkodniki były dla niej niedostępne gdyż przebywają na górnych częściach trzciny, do której ropucha nie mogła dosięgnąć. Szybko opuściła suche i niegościnne pola trzcinowe i sama stała się plagą. Nie mając wrogów naturalnych poza jednym wężem odpornym na jad znajdujący się w jej skórze zaczęła wypierać rodzime żaby, zjadać pszczoły miodne wychodzące z uli. Stała się tak liczna, że stała się częstym gościem podwórek gospodarstw domowych gdzie nawet psy wolą oddać jej swoją karmę niż narazić się na kontakt z jej jadowitą skórą. Jest największą z ropuch i może dorastać do 25 cm długości chociaż zwykle nie przekracza 18 cm a jej naturalnym teren występowania jest obszar obu Ameryk od południa Ameryki Płn. do Patagoni w Ameryce Płd.
Rodzina żab australijskich (Myobatrachidae) zaliczana do żab południowych liczy 120 gatunków i 21 rodzajów. Wyróżniającym się barwą przedstawicielem tej grupy są dwa podgatunki żaby Corroboree oba są zagrożone wyginięciem południowy (P. corroboree) i północny (P. pengilleyi). Żaby drzewne z rodziny Hylidae są obecne na terenie obszarów o wysokim opadzie deszczu na północnym i wschodnim wybrzeżu i jest ich tam 77 gatunków należących do 3 rodzajów. Żaby Microhylidae liczą 18 gatunków i dwa rodzaje, a ich występowanie ograniczone jest do lasów deszczowych. Do tej rodziny należy najmniejsza żaba (Cophixalus exiguus). Jest tu samotny gatunek należący do najliczniejszej rodziny żab Ranidae (żabowate), australijska (Rana daemeli), żyjąca w lasach deszczowych na północy stanu Queensland.
Najpospolitsze żaby należą do rodzaju (Limnodynastes). Żaba bagienna zachodnia (Limnodynastes dorsalis), dorasta do 9 cm, dzień spędza zagrzebana w ziemi a w nocy wchodzi do wody i pływając żeruje. Dzieli się na liczne podgatunki we wsch., zach. Australii i Tasmani. Żaba bagienna tasmańska (Limnodynastes tasmaniensis), dorasta do 5 cm długości, prowadzi nocny i naziemny tryb życia. Występuje we wschodniej i południowo-wschodniej Australii oraz na Tasmanii. Żaba ćwierkająca (Crinia signifera), samce dorastają do ok. 2,5 cm a samice są trochę większe. Swą nazwę zawdzięcza głosowi godowemu samców, który do złudzenia przypomina ćwierkanie owada. Jest pospolita na południowych obszarach Austarlii, zamieszkuje też Tasmanię i Nową Gwineę. Żaba gęborodna (Rheobatrachus silus), którą charakteryzuje niezwykły sposób rozmnażania. Samica połyka złożone przez siebie jaja po zapłodnieniu ich przez samca i cały rozwój odbywa się w żołądku samicy aż do przeobrażenia larw w młode żabki. Wtedy samica odruchem wymiotnym wyrzuca je na zewnątrz. Występuje w Australii. Żaba katolicka (Notaden bennetti), podobna wyglądem do ropuch, swą nazwę zawdzięcza znajdującej się na środku grzbietu dużej plamie w kształcie krzyża. Osiąga długość 4 cm i prowadzi dzienny tryb życia. Zaniepokojona nadyma ciało i unosi do góry na wyprostowanych nogach. Występuje w południowo-wschodniej Australii. Żaba wodnista (Cyclorana platycephala), dorasta do 7 cm, a żyje w suchych, pustynnych obszarach. Jest to możliwe dzięki sposobowi gromadzenia wody podczas pory deszczowej w podskórnych workach limfatycznych i pęcherzu moczowym. Z takim zapasem w okresie suszy zakopuje się pod ziemię. Występuje w centralnej, pustynnej części Australii
Ostatnio widoczny był znaczny spadek populacji australijskich żab co można przynajmniej częściowo przypisać epidemii atakującej te zwierzęta grzybicznej choroby chytridiomycosis.
[edytuj] Ryby
Jak się oblicza w wodach Australii żyje ponad 4 400 gatunków ryb z czego 90% to endemity. W tej liczbie tylko 170 gatunków to ryby typowo słodkowodne. Jedną z przyczyn tak ubogiej ichtiofauny śródlądowej może być względnie mała ilość rzek i zbiorników wodnych na kontynencie.
[edytuj] Gatunki słodkowodne
Dwie rodziny słodkowodnych ryb są bardzo archaiczne: rogozębowate (Ceratodontidae) i kostnojęzykowe (Osteoglossidae). Rogoząb (Neoceratodus forsteri) uważany jest za najbardziej pierwotny gatunek z podgromady dwudysznych (Dipnoi), pochodzący z czasów zanim Australia oddzieliła się od Gondwany. Lepidogalaxias salamandroides żyje w południowo-zachodniej Australii Zachodniej i jest jedną z najmniejszych ryb słodkowodnych mierzący około 7 cm długości. W porze suchej, kiedy jego zbiornik wysycha przeczekuje w wykopanej norze w błocie.
Inne rodziny prawdopodobnie pochodzące jeszcze z Gondwany to: rakietnicowate (Retropinnidae), galaksowate (Galaxiidae) i skalnikowate (Percichthyidae). Pozostałe 70% gatunków australijskich ryb słodkowodnych to pochodzące od gatunków morskich ryb żyjących w tropikalnej części Indopacyfiku, które przystosowały się wtórnie do słodkowodnego środowiska życia. Są to słodkowodne minogi (Cephalaspidomorphi), śledziowate (Clupeidae), plotosowate (Plotosidae), (Melanotaeniidae) i około 50 gatunków z rodziny eleotrowate (Eleotridae) np. Oxyeleotris lineolatus oraz kilka gatunków tęczankowatych (Melanotaniidae) w tym hodowane w akwariach tęczanka większa (Melanotaenia nigrans) i tęczanka mniejsza (Melanotaenia maccullochi). Rodzime słodkowodne ryby poławiane na wędkę to: Lates calcarifer, Maccullochella peelii peelii i Macquaria ambigua. Dwa gatunki słodkowodnych rekinów odkryto w Terytorium Północnym i oba narażone są na wyginięcie.
Pewna liczba egzotycznych ryb słodkowodnych gatunków takich jak: pstrąg potokowy (Salmo trutta m. fario), pstrąg źródlany (Salvelinus fontinalis) i pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss), łosoś atlantycki (Salmo salar) i czawycza (Oncorhynchus tshawytscha), ryby z rodzaju Perca czyli okoni, karp (Cyprinus carpio) i gambuzja pospolita (Gambusia affinis) zostały wprowadzone do wód australijskich celowo przez ludzi i spowodowało to bardzo szkodliwe skutki dla rodzimej ichtiofauny. Gambuzja pospolita jest szczególnie agresywnym gatunkiem nie znoszącym obecności innych ryb, którym obgryza płetwy i przyczyniła się do wygaśnięcia kilku mniejszych rodzimych gatunków ryb. Wprowadzenie pstrąga miało ujemny wpływ dla pewnej liczby rodzimych wyżynnych gatunków: (Maccullochella macquariensis), okoń australijski (Macquaria australasica). Wprowadzenie karpia spowodowało przetrzebienie roślin wodnych, gdyż rodzime gatunki nie żerowały przy dnie i nie wyrywały roślin.
[edytuj] Gatunki morskie
Najwięcej gatunków australijskich ryb zamieszkuje wody morskie oblewające kontynent ze wszystkich stron. Niektóre bardziej znane rodziny to: murenowate (Muraenidae), hajdukowate (Holocentridae) nazywane też szorstnikami, igliczniowate (Syngnathidae) z rodzajami iglicznie (Syngnathus) i pławikoniki (Hippocampinae) zwane konikami morskimi, u których zapłodniona ikra przechodzi proces inkubacji w torbie u samca uformowanej z płetw brzusznych. Pławikonik australijski (Phyllopteryx eques) charakteryzuje się największym stopniem mimetyzmu spośród wszystkich pławikoników. Jego zielonawobrunatna barwa oraz listkowate i nitkowate wyrostki skórne znakomicie imitują plechy i glony. Żyje tam 80 gatunków z rodziny strzępielowatych (Serranidae), a wśród nich największa z całej gromady kostnych ryb (Osteichthyes) żyjących na rafie koralowej Strzępiel wielki (Epinephelus lanceolatus), który może osiągać 2,7 m długości i masę do 400 kg. Ostrobokowate (Carangidae) z 50 gatunkami metalicznie srebrnych ryb o bocznie spłaszczonym ciele i ryby lucjanowate (Lutjanidae) o wielkich pyskach są popularnymi gatunkami poławianymi przez przemysł rybołówczy. Wielka Rafa Koralowa obfituje w ogromną rozmaitość ryb o małych i średnich rozmiarach reprezentowaną przez ok. 1500 gatunków. Są tam np. ryby z rodziny garbikowatych (Pomacentridae), chetonikowatych (Chaetodontidae), pomakantowatych (Pomacanthidae), babkowatych (Gobiidae), apogonowatych (Apogonidae), wargaczowatych (Labridae), rogatnicowatych (Balistidae), pokolcowatych (Acanthuridae). Jest tam też pewna liczba jadowitych ryb, zetknięcie z którymi może dla człowieka skończyć się śmiercią. Spośród nich rodziny skorpenowatych (Scorpaenoidae), a wśród nich uznawana za jedną z najbardziej jadowitych ryb na świecie szkaradnica (Synanceia verrucosa) i skrzydlica ognista (Pterois volitans), kolcobrzuchowatych (Tetraodontidae). Oprócz tego żyje tam 11 gatunków ogończy, (Dasyatidae) mających jadowity kolec na ogonie. Barrakudy (Sphyraena) należą do największych ryb na rafie jednak zjedzenie ich może grozić zatruciem toksyną ciguatera, która paraliżuje mięśnie.
Rekiny zamieszkują wszystkie przybrzeżne wody Australii. Jest ich tam 166 gatunków, a w tym 30 gatunków żarłaczy (Carcharhinidae), 32 rekinkowatych (Scyliorhinidae), 6 rekinów wąsatych (Orectolobidae) i 40 koleniowatych (Squalidae). Występują też tam 3 gatunki z rodziny rogatkowatych (Heterodontidae). W 2004 zanotowano 12 ataków rekinów na ludzi w Australii, z których dwa skończyły się śmiercią ludzi. Tylko 3 gatunki stanowią znaczącą groźbę do ludzi: żarłacz tępogłowy (Carcharhinus Leucas), żarłacz tygrysi (Galeocerdo cuvier) i żarłacz biały (Carcharodon carcharias). Kilka popularnych plaż w Queensland i Nowej Południowej Walii odgradza się od rekinów specjalnymi sieciami, które zmniejszyły populację zarówno rekinów niebezpiecznych jak i nieszkodliwych, które nieraz wplątują się w nie. Połowy rekinów też znacząco zmniejszyły ich liczbę w australijskich wodach tak, że obecnie kilka gatunków jest narażonych na niebezpieczeństwo. Megachasma pelagios, trzeci znany gatunek planktonożernego rekina, który został odkryty w 1976 roku. W 1988 został znaleziony na plaży w Perth, co może sugerować obecność tego rzadkiego i nie do końca zbadanego gatunku w australijskich przybrzeżnych wodach.
[edytuj] Bezkręgowce
| Taksonomia | Szacowana liczba opisanych gatunków | Szacowana ogólna liczba gatunków Australii |
|---|---|---|
| Gąbki Porifera |
1,416 | ~3,500 |
| Parzydełkowce Cnidaria |
1,270 | ~1,760 |
| Płazińce Platyhelminthes |
1,506 | ~10,800 |
| Kolcogłowy Acanthocephala |
57 | ~160 |
| Nicienie Nematoda |
2,060 | 30,000 |
| Mięczaki Mollusca |
9,336 | ~12,250 |
| Pierścienice Annelida |
2,125 | ~4,230 |
| Pazurnice Onychophora |
56 | ~56 |
| Skorupiaki Crustacea |
6,426 | ~9,500 |
| Pajęczaki Arachnida |
5,666 | ~27,960 |
| Owady Insecta |
58,532 | ~83,860 |
| Szkarłupnie Echinodermata |
1,206 | ~1,400 |
| Inne bezkręgowce | 2,929 | ~7,230 |
| Modified from: Williams et al. 2001. | ||
Ilość gatunków zwierząt żyjących w Australii ocenia się na 200 000, a w tym około 96% stanowią bezkręgowce. Dotychczas wiele z tych małych zwierząt jest słabo poznanych. Jak się szacuje 90% owadów oraz mięczaki są uważane za endemity. Bezkręgowce zajmują wszystkie istniejące ekologiczne nisze i są ważną częścią wszystkich ekosystemów. Rozkładają materię organiczną, zapylają kwiaty roślin i są składnikiem łańcucha pokarmowego większych zwierząt.
[edytuj] Owady
Największą grupą bezkręgowców są owady, które stanowią 75% wszystkich znanych gatunków australijskich zwierząt. Najliczniejszą grupą owadów jest rząd chrząszczy, których tu opisano 28 200 gatunków. Następne pod względem liczebności z 20 816 gatunkami jest rząd motyli wraz z ćmami. Błonkoskrzydłe liczą 12 781 gatunków, na które składają się mrówki, pszczoły i osy. Muchówki, do których należą muchy i komary, liczą 7 786 gatunków. Pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera) (pluskwy, mszyce, cykady...) reprezentuje 5 650 gatunków. Prostoskrzydłe (Orthoptera) (pasikoniki, świerszcze, szarańczaki) mają 2 827 gatunków.
Nieopatrznie wprowadzono gatunki inwazyjne, które powodują znaczące zmiany środowiskowa: osa europejska, czerwone mrówki ogniste (Solenopsis invicta) z Ameryki Południowej, żółte mrówki (Anoplolepis gracilipes) i dzikie pszczoły miodne, które współzawodniczą z rodzimymi pszczołami.
Entomolodzy odkryli w 1977 na terenie Australii Południowej mrówkę Nothomyrmecia macrops, która jest najprymitywniejszą znaną mrówką na świecie. Jest to dość duża, żółta mrówka przypominająca osy z wypukłymi czarnymi oczami i długimi żuwaczkami podobnymi do zębatych ostrz. Cechuje ją bardzo prosta organizacja społeczna i aktywność przy niższych temperaturach niż większość mrówek.
[edytuj] Pajęczaki
W Australii żyje wiele różnych pajęczaków (Arachnida), w tym 135 gatunków pająków (Aranea). Spośród nich szczególnie jadowity jest ptasznik australijski (Atrax robustus). W Australii występuje również zwyczajowo nazywany czarną wdową Latrodectus hasselti, którego jad nie zagraża życiu dorosłych, zdrowych, nie uczulonych na żaden ze składników jadu ludzi. Oprócz tego tysiące gatunków drobniejszych z rzędu roztoczy (Acarina). Także osiem gatunków zaleszczotków (Pseudoscorpionida) i dziewięć gatunków skorpionów (Scorpionida).
[edytuj] Skąposzczety
Żyją tam dwie rodzime rodziny lądowych skąposzczetów (Oligochaeta): Enchytraeidae i Megascolecidae, do której należy największa na świecie dżdżownica australijska (Megascolides australis) żyjąca tylko na terenie Gippsland w stanie Wiktoria, a jej rekordowa długość może dochodzić do 3,7 m długości. Znacznie więcej występuje rodzin skąposzczetów o wodnym trybie życia niż rodzin lądowych.
[edytuj] Skorupiaki
Słodkowodne skorupiaki z dużej rodziny Parastacidae, reprezentowane są przez 124 gatunki słodkowodnych raków. Wśród australijskich gatunków jest zarówno najmniejszy jak i największy rak świata. Najmniejszy to Tenuibranchiurus glypticus, który nie przekracza 30 mm długości, a największy rak świata to żyjący na Tasamnii Astacopsis gouldi, który może osiągać 76 cm długości i ważyć 4,5 kg. Do rodzaju Cherax należy pospolity Cherax destructor oraz Cherax tenuimanus a także australijski rak czerwonoszczypcy Cherax quadricarinatus. Gatunki z rodzaju Engaeus, powszechnie znane jako raki lądowe, gdyż więcej czasu niż w wodzie spędzają w wykopanych jamkach, też występują w Australii. W Australii żyje siedem gatunków słodkowodnych krabów z rodzaju Austrothelphusa. Kraby ukrywają się w norkach przy brzegach wód i mogą zatykać swoje jamki, by w ten sposób przeżyć kilka lat w okresie suszy. Słodkowodne górskie krewetki Allanaspides hickmani zamieszkuje tylko Tasmanię i należy do szczególnej bardzo pierwotnej grupy, podobne gatunki znaleziono w osadach kopalnych z okresu około 200 mln lat temu.
[edytuj] Bezkręgowce morskie
Obszarem gdzie występuje ogromna rozmaitość morskich bezkręgowców jest Wielka Rafa Koralowa. Na tę rozmaitość składają się między innymi: gąbki (Porifera), żebropławy czyli bezparzydełkowce (Ctenophora) i parzydełkowce (Cnidaria) w tym krążkopławy (Scyphozoa) czyli popularne meduzy, koralowce (Anthozoa), w tym rząd ukwiały (Actiniaria). Szkarłupnie (Echinodermata), w tym jeżowce (Echinoidea), rozgwiazdy (Asteroidea), wężowidła (Ophiuroidea), strzykwy (Holothuroidea), ramienionogi (Brachiopoda). Mięczaki (Mollusca), w tym ślimaki (Gastropoda), kałamarnice (Teuthoidea), ośmiornice (Octopoda), ostrygi (Ostreidae), małże (Bivalvia) i chitony (Polyplacophora). Niektóre bezkręgowce są bardzo jadowite jak np. meduza osa morska (Chironex fleckeri), zetknięcie z którą może skończyć się śmiercią po kilku minutach, ośmiornice z rodzju Hapalochlaena, które dysponują trucizną o nazwie tetrodotoksyną, tak potężną, że ta zabija polujące na nie drapieżniki, oraz dziesięć gatunków stożków (Conidae), ślimaków, który ukłucie jadowitym kolcem może spowodować śmierć z powodu trudności z oddychaniem.
Rozgwiazda korona cierniowa (Acanthaster planci), żywiąca się głównie polipami zazwyczaj występuje na rafie w małym zagęszczeniu. Jeśli jednak rozmnoży się zbytnio może doprowadzić do jej zniszczenia. Inne morskie bezkręgowce mogące stanowić zagrożenie dla istnienia rafy to np. rodzimy jeżowiec purpurowy (Strongylocentrotus purpuratus) i jeżowiec biały, które przy braku naturalnych wrogów rozmnażają się w nadmiarze i potrafią zamienić podwodne łąki w gołe skały. Wprowadzone obce gatunki małży jak azjatycki (Musculista senhousia), nowozelandzki (Perna canaliculus), południowoamerykański (Mytilopsis sallei) i północnopacacyficzny (Asterias amurensis) wypierają rodzime małże.
Morskie skorupiaki w australijskich wodach reprezentowane są przez siedem gromad. Najlepiej poznaną z nich jest gromada pancerzowców (Malacostraca), do której należą jadalne gatunki. W ciepłych wodach północnej Australii żyje wiele gatunków skorupiaków z rzędu dziesięcionogów (Decapoda), a w tym kraby, fałszywe kraby (Anomura), kraby pustelniki , homary i krewetki. Torboraki (Peracarida) w tym skorupiaki obunogie (Amphipoda) i równonogi (Isopoda) występują w większej różnorodności w zimniejszych wodach południowej Australii. Słabiej poznane gomady to łopatonogi (Remipedia), podkowiastogłowe (Cephalocarida), skrzelonogi (Branchiopoda), Maxillopoda (pąkle, copepods i splewki (Branchiura)) i małżoraczki (Ostracoda). Na Tasmanii żyje gatunek tasmańskiego olbrzymiego raka (Pseudocarcinus gigas), będący drugim największym gatunkiem raka świata, żyjący w głębokiej wodzie i ważący do 13 kg. Żyje też tam homar nie posiadający szczypiec Western rock lobster (Panulirus cygnus)
[edytuj] Wpływ człowieka
Od początku swojej kolonizacji Australii człowiek wykorzystywał zastane zwierzęta jako źródło żywności, skór, sportu. Aborygeni też w szerokim zakresie korzystali z australijskiej fauny, jednak uważa się, że ich wpływ na zubożenie gatunków jest dużo mniejszy niż wpływ europejskich osadników. Tubylcy regularnie używali ognia aby powstrzymać wegetację i ułatwić polowanie oraz aby zmienić florę danego obszaru a co za tym idzie przyciągnąć zwierzęta na które chcieli polować jak kangury. Taka modyfikacja środowiska mogła zubożyć faunę o niektóre gatunki dla których zabrakło warunków do życia. Przypuszcza się, że taki los spotkał wielkiego nielotnego ptaka nielotne ptaki z rodzaju Genyornis, które nie potrafiły przystosować się na zubożoną dietę.
Człowiek dwukrotnie kolonizował Australię i za każdym razem przyroda ponosiła duże straty. Wydawać by się mogło, że Aborygeni żyjący w zgodzie ze środowiskiem naturalnym nie mieli możliwości aby zachwiać zastaną równowagą w przyrodzie. Jednak nic bardziej mylnego, ponieważ sprowadzili psy, które z powrotem zdziczały. Przed nimi wiele gatunków zwierząt nie potrafiło się obronić. Dzisiaj jeszcze nie wiemy ile z nich wymarło z powodu nagłego wtargnięcia łożyskowego drapieżnika polującego stadnie. Torbacze nie miały czasu ewolucyjnego aby wykształcić sposoby obrony przed nimi. Podczas kolonizacji angielskiej na kontynent australijski sprowadzono wiele nowych gatunków. Część z nich znalazła dobre warunki do rozwoju (np. króliki) i zaburzyła ekosystem. Szereg gatunków wyginęło np. wilk workowaty z którym w symbiozie żył diabeł tasmański (odżywiał się padliną pozostawioną przez wilka). Brak padliny spowodował, że w poszukiwaniu żywności diabeł tasmański zbliżył się do siedzib ludzkich i stał się uciążliwym sąsiadem. Nękany przez nieznaną chorobę jest zagrożony wyginięciem. Objęcie ochroną niedźwiadka koala zaskutkowało tak dużym przyrostem populacji w niektórych rejonach, że zaczyna mu brakować pokarmu.
Dzikie króliki w liczbie 24 zostały sprowadzone z Europy w 1859 r. przez pewnego farmera mieszkającego w stanie Wiktoria jako zwierzyna łowna. W niedługim czasie rozmnożyły się do tego stopnia, że stały się plagą dla ochrony przed którą wzniesiono płot odgradzający najbardziej zaludnioną wschodnią część Australii. Dopiero w 1950 r. po sprowadzeniu z Brazylii odkrytego tam wirusa atakującego króliki wywołującego chorobę myksomatozę wyginęło pół miliarda sztuk co stanowiło 99,8% populacji. Jednak te, które przetrwały okazały się odporne na chorobę i znowu zaczęły się nadmiernie rozmnażać. W latach 90. sprowadzono chorobę calicivirus, która znowu zabiła miliony. Część okazała się odporna i za kilka lat problem się powtórzy
Wszystko to spowodowało w ostatnich latach bardzo restrykcyjną politykę władz australijskich, która całkowicie zabrania przywozu żywych zwierząt nie występujących na kontynencie.
[edytuj] Kopalne olbrzymy
Na podstawie wykopalisk i badań paleontologicznych stwierdzono, że w przeszłości żyły w Australii zwierzęta znacznie przewyższające rozmiarami gatunki istniejące obecnie. W okresie miocenu zamieszkiwał Australię duży nielotny ptak Bullockornis planei, który dorastał do 2,5 wysokości i 250 kg masy ciała. Jak się ocenia jeszcze ok. 40 tys. lat temu żył tutaj olbrzymi gatunek z rodziny waranów (Varanidae). Ta olbrzymia jaszczurka megalania (Megalania prisca - choć obecnie sugeruje się, że zwierzę to mogło, jak współczesne warany, należeć do rodzaju Varanus) mogła osiągać długość ciała 4,5 - 6 m i masę 400 - 600 kg. Jej zdobyczą mógł być diprotodon (Diprotodon optatum), największy znany torbacz w historii życia na ziemi, który dochodził do 2 m wysokości w kłębie, ponad 3 m długości ciała przy masie ciała do 3000 kg, a więc dorównywał rozmiarami dużemu hipopotamowi. Uważa się też, że prowadził podobny tryb życia gdyż znakomicie zachowane ich szkielety odkrywano w słonych glinach australijskich jezior. Jeszcze w historycznych czasach żyły tu krewniacy kangura rudego znacznie przewyższający go wzrostem z rodzajów Palorcheste i Procoptodon. A kilka tysięcy lat temu wymarł nadrzewny torbacz o czaszce podobnej do lwiej i zgryzie przypominającym nożyce, którego nazwano lwem workowatym (Thylacoleo carnifex). Jeszcze w plejstocenie Australię zamieszkiwały również wielkie żółwie lądowe z rodzaju Meiolania, osiągające nawet 2,5 m długości. Ich cechą charakterystyczną były podobne do rogów wyrostki na głowie i chroniony kolcami ogon[1] [2].
[edytuj] Ochrona
Wiele australijskich gatunków zwierząt jest chroniona przez ustawodawstwo państwowe. Wyjątkiem, który obecnie nie potrzebuje takiej ochrony są kangury rude, gdyż nie są zagrożone wyginięciem, a radzą sobie znakomicie wykorzystując np. poidła dla owiec w miejscach gdzie wcześniej z braku wody nie występowały licznie. Federalna ustawa o Ochronie Środowiska Naturalnego i Bioróżnorodności z 1999 roku (EPBC Act) była uchwalona aby wykonać zobowiązanie Australii jako sygnatariusza Konwencji o Biologicznej Różnorodności z 1992 roku. Ustawa ta obejmuje ochroną całą rodzimą australijską faunę i zapewnia wykrywanie oraz szybką ochronę zagrożonych gatunków. W każdym stanie i terytorium istnieje ustawowy obowiązek sporządzania listy zagrożonych gatunków. Obecnie 380 gatunków zwierząt jest sklasyfikowane jako narażone na niebezpieczeństwo lub zagrożone pod EPBC Act. Inne gatunki są ochraniane pod ustawodawstwem stanowym i terytorium. Utworzenie kompletnych katalogów wszystkich gatunków w granicach Australii zostało podjęte, aby chronić australijską faunę i jej bioróżnorodność. W 1973 rząd federalny założył Australijskie Biologiczne Zasoby Naukowe (ARBS), które koordynują badania w systematyce, identyfikowaniu, klasyfikacji i rozdziale flory i fauny. ARBS utrzymuje wolne online bazy danych katalogujące wiele z opisanej australijskiej flory i fauny.
Australia jest członkiem Międzynarodowej Komisji Wielorybnictwa (IWC – International Whaling Commission) i zdecydowanie przeciwstawia się handlowym połowom waleni. W australijskich wodach wszystkie ich gatunki są chronione. Australia jest też sygnatariuszem do CITES (Convention International of Trade of Endangered Species - Międzynarodowa Konwencja o Handlu Gatunkami Zagrożonymi Wyginięciem). Obszary chronione utworzono w każdym stanie i terytorium aby ochronić i zachować unikalne ekosystemy kontynentu. Obszary te obejmują parki narodowe i inne rezerwaty, jak również 64 wetlands zarejestrowane pod konwencją ramsarską (Ramsar Convention on Wetlands) i 16 Miejsc Światowego Dziedzictwa UNESCO. W 2002 roku 10.8% (774,619.51 km²) z całkowitego obszaru lądu Australii było w granicach obszarów chronionych. Także obszary morskie były wydzielane do stref chronionych aby zachować występującą tam bioróżnorodność. W 2002, obszary te pokrywały około 7% (646,000 km²) będących w morskich granicach Australii. Wielka Rafa Koralowa jest zamieniona w wielki Park Marynistyczny, który znajduje się pod federalnym i państwowym ustawodawstwem. Kilka z obszarów rybołówczych Australii zostało już wyeksploatowanych i ustanowiono przydziały odłowowe aby zachować odpowiedni poziom populacji wielu morskich gatunków.
Raport o stanie środowiska naturalnego z 2001 przygotowany przez niezależnych badaczy na zlecenie rządu federalnego, informował, że pogorszyło się ono od poprzedniego sprawozdania w 1996. Szczególnie zwrócono uwagę na konieczność większej ochrony dzikiej przyrody, oraz wskazano, że wiele procesów tj. zasolenie, zmiany warunków hydrologicznych, jałowienie ziemi, fragmentacja ekosystemów i problemy wynikające z powodu inwazji obcych gatunków to główne problemy dla ochrony bioróżnorodności Australii.
[edytuj] Przypisy
- ↑ http://www.palaeos.com/Vertebrates/Units/Unit200/500.html#Meiolania
- ↑ http://www.dinoruss.org/de_4/5c5dbb4.htm
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Australia fotografie zwierząt
- Gatunki australijskich żab (angielski)
- Najbardziej niebezpieczne jadowite węże Australii (angielski)
