Irlandzka Armia Republikańska
Z Wikipedii
Irlandzka Armia Republikańska (IRA) (ang. Irish Republican Army; irl. Óglaigh na hÉireann, czyli Irlandzcy Ochotnicy) – organizacja zbrojna walcząca początkowo o niepodległość Irlandii, a od 1921 roku o przyłączenie Irlandii Północnej do Republiki Irlandii.
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Powstanie IRA
Irlandzka Armia Republikańska powstała po nieudanym powstaniu wielkanocnym z kwietnia 1916 roku w wyniku przekształcenia Irlandzkich Ochotników (zachowała jednak irlandzką nazwę ochotników - Óglaigh na hÉireann). Twórcą IRA był Michael Collins, który zamierzał stworzyć oddziały, będące w stanie przetrwać w starciu z wielokrotnie silniejszymi wojskami brytyjskimi, dzięki zastosowaniu taktyki partyzanckiej.
Latem 1919 roku licząca 15 000 ludzi armia republikańska zaczęła walkę przeciwko 50 000 brytyjskich żołnierzy, których dodatkowo wspomagali liczni Ochotnicy Ulsterscy. Irlandzka wojna o niepodległość trwała dwa lata. IRA atakowała żołnierzy z zasadzek, zabijała agentów brytyjskiej policji oraz Irlandczyków współpracujących z Brytyjczykami. Władze brytyjskie odpowiedziały terrorem. Wojna zakończyła się w lipcu 1921 roku podpisaniem Traktatu (Treaty), na mocy którego 26 południowych hrabstw Irlandii stało się brytyjskim dominium. Decyzję o losie 6 hrabstw północnych pozostawiono na później. Jednym z sygnatariuszy Traktatu był Michael Collins, a większość żołnierzy IRA uznało go, mimo że jego warunki dalekie były od tego, o co walczyli. Ich stanowisko poparła też znaczna część społeczeństwa.
[edytuj] Rozłamy
Jednak część członków IRA nie zgodziła się na Traktat. Wywołało to rozłam. Popierający Traktat bojownicy IRA stali się armią Wolnego Państwa Irlandzkiego, zaś przeciwnicy Traktatu, określani jako IRA antytraktatowa, postanowili walczyć o pełną niepodległość 32 irlandzkich hrabstw. Gdy nie zdołali uzyskać wystarczającego poparcia w wyborach, wszczęli wiosną 1922 roku wojnę domową. W trwających trochę ponad rok walkach zginęło około tysiąca ludzi. Wśród zabitych był Michael Collins, zastrzelony przez przeciwników Traktatu.
IRA przegrała wojnę domową, ale nie wyzbyła się myśli o zjednoczeniu Irlandii. W roku 1937 organizacja próbowała zabić w Belfaście króla Jerzego VI. Dwa lata później przeprowadziła serię zamachów bombowych w Wielkiej Brytanii. Dwóch członków IRA zostało za nie skazanych na śmierć. Podczas II wojny światowej IRA podjęła współpracę z Niemcami, ale bez istotniejszych efektów.
Pod koniec lat pięćdziesiątych armia republikańska przeprowadziła kilkuletnią ofensywę na pograniczu Irlandii Północnej, ale nie przyniosła ona spodziewanych sukcesów. IRA w tym okresie skłaniała się coraz bardziej ku marksizmowi.
W roku 1966 powstała NICRA i rozpoczęła pokojową walkę o równouprawnienie katolików w Irlandii Północnej. Działalność NICRA wywołała gwałtowną reakcję części protestanckich mieszkańców Irlandii Północnej - najpierw bojówkarze wspierani czasami przez policjantów z RUC atakowali demonstracje, a w 1968 roku zaczęli atakować katolickie dzielnice. W tym okresie IRA była mało aktywna. Jesienią 1969 roku na kongresie organizacji doszło do rozłamu. Bardziej radykalni działacze stwierdzili, że władze IRA nie zrobiły wystarczająco dużo, aby ochronić katolików. Organizacja rozpadła się na radykalną Provisional IRA (IRA Tymczasowa, PIRA, irl. IRA Sealadach), której członków zwano Provos, i Official IRA (IRA Oficjalna, irl. IRA Oifigiúil). PIRA postawiła na dawne wartości republikańskie i rozpoczęła przygotowania do wojny partyzanckiej.
[edytuj] Wojna totalna
W lutym 1971 roku z rąk IRA zginął pierwszy brytyjski żołnierz. 30 stycznia 1972 roku w Londonderry, w Irlandii Północnej, podczas pokojowej demonstracji żołnierze brytyjscy zabili 13 jej uczestników i ranili 14. Wydarzenie to nazwano "krwawą niedzielą". Zaczęła się wojna, w której IRA walczyła nie tylko z ulsterską policją (RUC) i brytyjską armią, ale też z nielegalnymi protestanckimi organizacjami zbrojnymi (np. UVF, UDA, UFF, LVF). W jej trakcie wszystkie strony dopuściły się licznych zbrodni. Prowadzone od czasu do czasu rozmowy nie przynosiły żadnych pozytywnych efektów. Przez ponad 20 lat zamachy bombowe, polityczne zabójstwa, ostrzeliwanie domów z broni maszynowej były elementami dnia codziennego w Irlandii Północnej, o zwykłych zamieszkach i podpaleniach nie wspominając. Miasta zostały przedzielone murami i drutem kolczastym.
Najsilniejszym wsparciem dla IRA byli Irlandczycy żyjący w USA. Broń uzyskiwano z przeróżnych źródeł, z których najistotniejszym były libijskie dostawy.
Do jednego z najgłośniejszych wydarzeń tamtego okresu doszło w 1981 roku. Wielu przebywających w więzieniach członków IRA podjęło wtedy strajk głodowy, żądając uznania ich więźniami politycznymi (byli więzieni jako kryminaliści). W wyniku protestu zmarło 10 głodujących, w tym Bobby Sands, ówczesny lider IRA w więzieniu Maze, który w czasie strajku został wybrany członkiem Izby Gmin parlamentu brytyjskiego.
Na początku lat 90. IRA przeprowadziła niszczycielskie zamachy bombowe w centrach brytyjskich miast wyrządzając ogromne szkody. Dzięki telefonicznym ostrzeżeniom było niewiele ofiar wśród ludzi.
[edytuj] Zawieszenia broni
We wrześniu 1994 r. IRA ogłosiła zawieszenie broni, które przetrwało do lutego 1996 roku. Kolejne zawieszenie broni IRA ogłosiła w lipcu 1997 roku i trwa ono do dzisiaj.
Gdy w kwietniu 1998 roku zawarto porozumienie wielkopiątkowe, IRA Tymczasowa zgodziła się na część postanowień i obiecała przestrzegać zawieszenia broni.
Jak to jednak często w historii IRA bywało, znowu znaleźli się radykałowie. Nie godząc się na porozumienie pokojowe założyli oni Prawdziwą IRA (Real IRA - RIRA, irl. Fíor-IRA). Wtedy też ujawniła się IRA Kontynuacja (Continuity IRA - CIRA, irl. IRA Leanúnach), która wyodrębniła się już w 1986 roku, gdy IRA zrezygnowała z niezasiadania jej przedstawicieli w organach Republiki Irlandzkiej i Wielkiej Brytanii (Irlandii Północnej), ale trzymała to w tajemnicy.
Zgodnie z porozumieniem IRA (podobnie jak jej protestanccy odpowiednicy) miała złożyć broń. Organizacja przystąpiła do tego niechętnie i dopiero po zamachu na WTC z 11 września 2001 roku, stojąc twarzą w twarz z nagłym zanikiem poparcia wśród irlandzkich środowisk w USA, IRA Tymczasowa oddała do zniszczenia część swoich arsenałów. Jej sytuację pogorszyło pochwycenie dwóch jej członków w Kolumbii, gdzie uczyli członków FARC konstruowania bomb.
W chwili obecnej IRA Tymczasowa nie prowadzi działalności zbrojnej. Czasami zamachy przeprowadza Prawdziwa IRA jednak jej możliwości są dość ograniczone, zwłaszcza po tym jak wielu zwolenników odwróciło się od niej po zamachu w Omagh. Poza tym zamachem jej najgłośniejszą akcją było ostrzelanie z granatnika przeciwpancernego siedziby MI6 (pocisk jedynie wbił się w ścianę). Niewielkim poparciem cieszy się również CIRA, która twierdzi, że jest jedynym kontynuatorem republikańskich tradycji dawnej IRA.
28 lipca 2005 roku IRA oficjalnie ogłosiła koniec walki zbrojnej, a 26 września tego samego roku IRA złożyła wycenianą na ponad 150 ton broń, co potwierdziła Międzynarodowa Niezależna Komisja Rozbrojeniowa (IIDC). W ramach współpracy, rząd w Londynie ogłosił plan normalizacji dla Irlandii Północnej, zakładający zmniejszenie liczby brytyjskich żołnierzy w tej prowincji z ponad 10 tys. do 5 tys. w ciągu dwóch lat.
[edytuj] Najbardziej znane zamachy
Najbardziej znane zamachy przypisywane IRA (Tymczasowej, jeśli nie podano inaczej):
- 21 lipca 1972 – ”krwawy piątek” – w przeciągu jednego dnia 22 bomby eksplodowały w Belfaście, zabijając 9 osób
- 21 listopada 1974 – eksplozje w dwóch pubach w Birmingham – 21 zabitych
- 15 września 1976 - wybuch bomby w koszarach brytyjskich w Newry - zginęło 8 żołnierzy.
- 27 sierpnia 1979 – dwa zamachy bombowe jednego dnia – zginęli: lord Louis Mountbatten, ostatni wicekról Indii w pierwszym oraz 18 brytyjskich żołnierzy w drugim
- 12 października 1984 – eksplozja bomby na konferencji brytyjskiej Partii Konserwatywnej – 5 zabitych, premier Margaret Thatcher ledwo uszła z życiem
- 1987 – wybuch bomby podczas pochodu protestantów w Enniskillen – 11 zabitych
- 1991 – moździerzowy ostrzał siedziby premiera przy Downing Street
- 15 sierpnia 1998 – zamach bombowy w Omagh – 31 zabitych, setki rannych (Prawdziwa IRA - RIRA)
