Jemioła pospolita
Z Wikipedii
| Jemioła pospolita | |
 |
|
| Systematyka wg Reveala | |
| Domena | jądrowce |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | naczyniowe |
| Nadgromada | nasienne |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | Rosopsida |
| Rząd | sandałowce |
| Rodzina | jemiołowate |
| Rodzaj | jemioła |
| Gatunek | jemioła pospolita |
| Nazwa systematyczna | |
| Viscum album | |
| L. Sp. Pl. 2: 1023. 1753 | |
 Galeria zdjęć i grafik |
|
Jemioła pospolita, jemioła biała (Viscum album L.) – gatunek rośliny z rodziny jemiołowatych (Viscaceae). Występuje na terenie niemal całej Europy oraz w południowej i zachodniej Azji. W Polsce gatunek często spotykany. Jest to roślina półpasożytnicza, w liściach syntetyzuje substancje odżywcze, podczas gdy wodę i sole mineralne pobiera od drzewa-żywiciela. Potrzeby jemioły są znikome wobec możliwości gospodarza i z reguły jemioły krzywdy mu nie czynią. Wyjątkiem mogą być drzewa masowo porażone jemiołą i dodatkowo osłabione (np. drzewa rosnące w warunkach suszy miejskiej).
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka
- Pokrój
- Krzewinka zimozielona do 1 m średnicy, rośnie na drzewach pobierając substancje odżywcze od żywiciela.
- Korzenie
- Rozbudowany system ssawek rozrastający się w gałęziach drzewa dostarcza roślinie wody i soli mineralnych.
- Liście
- Grube i skórzaste, szerokolancetowate, tępo zakończone, naprzeciwległe. Zrośnięte nasadą po 2. Przez większą część roku intensywnie zielone, zimą przybierają odcień oliwkowy (są zimotrwałe).
- Kwiaty
- Roślina dwupienna. Kwiaty jednopłciowe, żółtawe i niewielkie (2–3 mm średnicy), zebrane w grupy usytuowane w rozwidleniach gałązek. O miłej woni i dużej ilości nektaru. Jemioła kwitnie od lutego do kwietnia. Pyłek przenoszą owady.
- Owoce
- Białe (u niektórych podgatunków żółtawe), okrągłe (u niektórych podgatunków jajowate) nibyjagody z niewielkimi nasionami w środku, w grupach po 2–6. Dojrzewają późną jesienią i wczesną zimą. Utrzymują się na gałązkach przez całą zimę. Stanowią pożywienie ptaków, w tym jemiołuszek, które przyczyniają się do rozprzestrzeniania rośliny (ornitochoria). Mają kleisty miąższ, dzięki czemu mogą przyczepiać się do gałązek drzew.
[edytuj] Zastosowanie
- Roślina lecznicza - wyciąg z pędów i liści stosuje się pomocniczo w leczeniu choroby nadciśnieniowej (obniża ciśnienie tętnicze krwi).
- Surowiec zielarski: młode pędy i liście (Herba Visci). Ziele zawiera: flawonoidy, aminy (m.in. cholina, histamina), trójterpeny, kwasy organiczne (m.in. kwas kawowy), wiskotoksyny (0,05–0,1%).
- Działanie: Wyciąg z ziela obniża ciśnienie tętnicze krwi, działając bezpośrednio na serce. Stosowany przy podwyższonym ciśnieniu krwi lub jego zmianach pod wpływem bodźców psychicznych, w okresie pokwitania, pomocniczo przy miażdżycy. Z jemioły przemysł farmaceutyczny produkuje preparaty 'Cardiosan", "Neocardina", "Sklerosan".
UWAGA: Nie używać owoców jemioły, są silnie trujące.
[edytuj] Zmienność
W Polsce występują 3 podgatunki:
- Jemioła pospolita typowa (Viscum album L. ssp. album) - Owoc biały i kulisty, pestka trójgraniasta lub sercowata. Rośnie na drzewach liściastych, ale nie wszystkich. Najczęściej i najobficiej porasta topole i brzozy, rośnie także na lipach, robiniach akacjowych, klonach, jabłoniach, gruszach, jarzębinach. Nie rośnie na buku zwyczajnym, jesionie wyniosłym (choć na pensylwańskim już tak), rodzimych gatunkach dębów (czyli dębie szypułkowym i bezszypułkowym).
- Jemioła pospolita rozpierzchła (V. album ssp. austriacum (Wiesb.) Volim., syn. V. austriacum Wiesb. ex Dichtl, V. laxum Boiss. & Reut.) - Owoc żółty z eliptyczną pestką. Liście znacznie węższe niż w podgatunku typowym oraz żółto-zielone. Rośnie na sosnach, rzadziej na modrzewiach i świerkach. Występuje rzadziej niż podgatunek typowy, w wielu miejscach jest bardzo rzadka lub jej brak.
- Jemioła pospolita jodłowa (V. album ssp. abietis (Wiesb.) Abrom, syn. V. abietis Fritsch) - Owoc jajowaty i biały, z eliptyczną pestką. Liście większe - do 8 cm długości i 3 cm szerokości. Rośnie tylko na jodłach. Najrzadszy z podgatunków spotykanych w Polsce.
Spoza granic Polski opisywane są następujące podgatunki:
- V. album subsp. meridianum (Danser) D.G.Long. - Owoc żółty, liście 3-5 cm długości. Rośnie na klonach, grabach, orzechach, jarzębach. Występuje w południowo-wschodniej Azji.
- V. album subsp. creticum Böhling et al. - Owoc biały, liście krótkie. Opisany ze wschodniej Krety, gdzie rośnie na sośnie kalabryjskiej.
[edytuj] Ciekawostki
- Często podczas świąt Bożego Narodzenia i w Nowy Rok gałązki jemioły wieszane są w domach przy suficie lub nad drzwiami. Jemioła ma przynieść domowi i jego mieszkańcom szczęście w nadchodzącym roku. Zwyczaj ten narodził się w krajach nordyckich, gdzie jemioła zawieszona nad wejściem do domostwa promieniować miała na cały dom zgodą, miłością i szczęściem odpędzając uroki i demony.
- Zwyczaj bezkarnego całowania się pod jemiołą wywodzi się przypuszczalnie z XVII-wiecznej Anglii. Po każdym pocałunku mężczyzna zrywał z krzaku po jednym owocu. Wierzono, że gdy zerwie ostatni, otrzyma dar płodności. Wiąże się to wierzeniem, że z powodu lepkości soku z owoców, uważano go za boskie nasienie.
- W starożytnym Rzymie kleisty miąższ owoców jemioły wykorzystywany był w pułapkach jako lep. Nazwa jemioły viscum oznacza po łacinie lep.
- Już w III w. p.n.e. Teofrast, uczeń Arystotelesa opisał własności lecznicze jemioły.
- Pędy i liście jemioły są chętnie zjadane przez kozy, owce i krowy.
- W Japonii leczono nią niepłodność kobiet.
- Nierzadko znaleźć można informacje o szczególnych właściwościach jemioły rosnącej na dębach. Według poradników zielarskich to właśnie jemioły z dębów mają najlepsze właściwości lecznicze. Kapłani Gallów odprawiali ceremonie religijne pod dębami, na których rosnąć miała jemioła. Według druidów jemioła ścięta złotym sierpem z dębu szóstego dnia po nowiu uznawana była za bezcenny dar niebios. Stanowiła talizman przeciw czarom, przynosiła szczęście w bitwie i chroniła niemowlęta. Jednak jemioła nie rośnie na europejskich dębach, spotkać ją można natomiast na północnoamerykańskim dębie czerwonym. Na południe i południowy-zachód od Polski na dębach rośnie gązewnik europejski Loranthus europaeus, z którego surowiec farmaceutyczny nazywany bywa Viscum quercinum czyli jemiołą dębową (w wielu językach europejskich gązewnik nazywany jest także w ten sposób). Ze względu na przypisywane mu właściwości magiczne, roślina ta była rozprzestrzeniana i część jej stanowisk (np. w Niemczech) wiązanych jest z dawnym osadnictwem. Najprawdopodobniej to właśnie błędne tłumaczenie źródeł odnoszących się do gązewnika winne jest informacjom o "jemiołach" rosnących na dębach i ich magicznych właściwościach.
