Kodeks Bezy
Z Wikipedii
Kodeks Bezy, Codex Bezae Cantabrigiensis D (05) - rękopis Nowego Testamentu w językach greckim i łacińskim, pochodzący z roku ok. 400.
Spis treści |
[edytuj] Nazwa
Drugi człon w nazwie – Bezae – pochodzi od Teodora Bezy (1519-1605), następcy Kalwina w Genewie, który wszedł posiadanie kodeksu, człon Cantabrigiensis — od Cambridge.
Symbol D, nadany został jeszcze przez J.J. Wettsteina w 1751 roku, symbol 05, nadany przez C.R. Gregory w 1892 roku.
[edytuj] Zawiera
Stanowi go 406 kart (pierwotnie było ich prawdopodobnie 534). Karty kodeksu mają wymiary 26 na 21,5 cm. Tekst stanowi jedną kolumnę na stronę, w każdej kolumnie po 33 linijki tekstu. Pierwsze trzy linijki każdej księgi pisane są czerwonym atramentem. Cytaty ST są oznakowane.
Zawiera Ewangelie oraz Dzieje w języku greckim i łacińskim (lewa strona po grecku, prawa po łacinie). Ewangelie zestawione synoptycznie w kolejności: Mt, J, Łk, Mk. Kompletny jest tylko Łk, brakuje: Mt 1, 1-20, 6, 20 – 9, 2; 27, 2-12; J 1, 16 – 3, 26; Dz 8, 29 – 10, 14; 21, 2-10. 16-18; 22, 10-20. 29 – 28, 31; Listy powszechne; ponadto trzy uzupełnienia w: Mt 3, 7-16; Mk 16, 15-20; J 18, 14 – 20, 13.
Zawiera Mt 16, 2-3, dłuższe zakończenie Marka (Mk 16, 9-20) oraz pericope de adultera (J 7, 53 - 8, 11). Tekstów tych nie mają Kodeks Synajski i Kodeks Watykański.
[edytuj] Różnice względem innych rękopisów
[edytuj] Ogólna charakterystyka
Reprezentuje jeden z typów tekstu zachodniego i uchodzi za najlepszego przedstawiciela tego tekstu. Podobny doń tekst przekazują minuskuły 614 i 2412. Tekst łaciński nie pochodzi ani z Wulgaty, ani ze starołacińskich przekładów, a relacja pomiędzy tekstem greckim a łacińskim jest przyczyną ciągłych sporów pomiędzy krytykami tekstu. Przekazuje jedno z dłuższych zakończeń Mk, znaczne odchylenia tekstu w Łk, a zwłaszcza w Dz.
[edytuj] Ewangelia Mateusza
W Mt 20, 28 zawiera dodatek wzorowany na tekście Łk 14, 8-10. Oprócz Kodeksu Bezy dodatek ten występuje również w kodeksie Φ, w rękopisach reprezentujących tekst starołaciński, syryjskim curetonian oraz kilku rękopisach Wulgaty. Brzmi on następująco:
- Ale wy dążcie, by wzrastać z tego, co jest małe, a z większego mniejszym być. Kiedy wejdziecie do domu wezwani na obiad, nie siadajcie na prominentnych miejscach, aby nie wszedł ktoś dostojniejszy od ciebie i gospodarz nie przyszedł, i nie powiedział tobie: Usiądź niżej. I będziecie zawstydzeni. Lecz jeśli usiądziesz na niższym miejscu i przyjdzie do ciebie ktoś niższy, wtedy gospodarz powie tobie: Usiądź wyżej. Będzie to dla ciebie korzystne.
Dodatek ten przypomina co do treści tekst Łk 14, 8-10, zachodzą jednak duże różnice co do słownictwa. Dodatek ten zawarty jest także w kodeksie Φ, w rękopisach reprezentujących tekst starołaciński, syrc oraz kilku rękopisach Wulgaty.
[edytuj] Ewangelia Marka
Mk 1, 41 zamiast: "A Jezus, zdjęty litością, wyciągnął rękę swoją (...)", ma: "A Jezus rozgniewał się, wyciągnął rękę swoją (...)".
Mk 16, 4 nadmienia, że kamień, zamykający grób Jezusa, nie mógł być ruszony przez dwudziestu mężczyzn.
[edytuj] Ewangelia Łukasza
Genealogia Jezusa w Ewangelii Łukasza została uzgodniona z genealogią w Ewangelii Mateusza oraz genealogiami w hebrajskim ST.
W Łk 6, 4 zawiera następujący dodatek:
- Tego samego dnia, widząc człowieka pracującego w szabat, powiedział mu: Człowieku, jeżeli wiesz co robisz, jesteś błogosławiony, a jeśli nie wiesz, jesteś przeklęty i przestępujesz Prawo[1].
W Łk 24, 6 brakuje: "Nie ma go tu, ale powstał" (zawarte to jest jednak w Markowej paraleli).
Brak Łk 24, 12 (paralelny do J 20, 3-10).
[edytuj] Ewangelia Jana
Brakuje J 5, 4.
[edytuj] Dzieje Apostolskie
Najwięcej dodatków znajduje się w Dziejach Apostolskich, których tekst po prostu obfituje w dodatki. Część owych dodatków pochodzi z paralelnych tekstów Dziejów, bądź innych ksiąg NT. Inne, poprzez dodanie zaimków i rodzajników, mają na celu literackie udoskonalenie tekstu (udoskonalany jest tekst ST-owych cytatów). W niektórych przypadkach ST-owe cytaty są rozwijane (np. w Dz 13, 33 cytat z Ps 2, 7 wydłużony został o jeden wiersz). Część dodatków wzbogaca tekst Dziejów w szczegóły nie występujące nigdzie w NT. W Dz 18, 25 znajduje się oryginalny, występujący tylko w Kodeksie Gigas dodatek, informujący, iż Apollos zapoznał się ze słowem Pańskim (zamiast "drogą Pańską") "w swej ojczyźnie" (tj. w Aleksandrii). Np. w Dz 18, 27 "bracia" zostają określeni jako "przebywający w Efezie Koryntianie". Tekst Dziejów zawiera o ponad 800 słów więcej niż Kodeks Watykański, daje to 8,5% tekstu więcej[2].
[edytuj] Miejsce powstania
Nie ma zgody, co do miejsca powstania rękopisu. Kipling proponował Egipt, natomiast Scrivener opowiadał się za galijskim pochodzeniem, ponieważ tekst grecki nosi czasem ślady wpływu łaciny. Język łacińskiego przekładu miał jego zdaniem oddawać język południowej Francji, na zachód od Alp. Tym samym kodeks miałby nie opuszczać Francji (aż do prawdopodobnej wizyty w Trydencie). Wśród innych zgłoszonych propozycji pojawiały się wskazania na Rzym, południowe Włochy i Afrykę Północną. Parker zaproponował Bejrut około 400 roku.
[edytuj] Historia kodeksu
Pochodzi z około 400 roku. Pomiędzy VI a XII wiekiem pracowało nad nim dziewięciu korektorów. Przypuszczalnie w IX wieku jego wyblakły tekst naprawiono w Lyonie. Wtedy dodano oznakowanie sekcji według systemu Ammoniusza. Przez wiele stuleci przechowywany był w klasztorze św. Ireneusza w Lyonie. Prawdopodobnie był cytowany na soborze trydenckim w 1546 roku. Robert Stefanus (Estienne, 1503-1559) uzyskał wykaz niektórych jego wariantów tekstowych od przyjaciół we Włoszech i wykorzystał w swoim wydaniu Nowego Testamentu z 1550 roku – pod symbolem β – ale bezpośredniego dostępu do kodeksu nie miał. W 1562 roku po zdobyciu Lyonu przez hugenotów, Teodor Beza wszedł w posiadanie kodeksu i wykorzystał go w swoim wydaniu Nowego Testamentu z roku 1565. Wykorzystał go podwójnie, raz jako Kodeks Bezy i raz jako β Stefanusa. W 1581 roku podarował go Uniwersytetowi w Cambridge, gdzie przechowywany jest po dziś dzień. Stąd w nazwie kodeksu pojawił się człon Cantabrigiensis. Wydał go T. Kipling w 1793 roku, a następnie F.H.A. Scrivener w 1864 oraz w 1889 roku (fototypicznie).
[edytuj] Znaczenie
Kodeks Bezy jest trzecim kodeksem przekazującym pełny tekst czterech Ewangelii. Jednak jego główne znaczenie, jak i sława wiążą się z odmiennością i niepowtarzalnością jego tekstu. Tekst ten ze względu na swoją oryginalność od dawna wzbudzał zainteresowanie zarówno wśród biblistów, jak i laików. Powstało i nadal powstaje, wiele obszernych opracowań kodeksu (nawet dwutomowe). Głowią się nad nim najtężsi bibliści. Z drugiej zaś strony Świadkowie Jehowy lubią powoływać się na brak imienia Kainam w Łk 3, 36 i wykorzystują go w swoich obliczeniach wieku świata. Muzułmanie powołują się na Dz 1, 9 (zamiast "hypelaben" – wziął, chwycił, stosuje "hypebalen" – podłożył)[3] i interpretują jako rzekomy dowód przeciwko wniebowstąpieniu Jezusa. W filmie Kod Leonarda da Vinci wykorzystano łaciński tekst z Łk 6, 1-4 pochodzący z Kodeksu Bezy. Wzbudza też emocje u fundamentalnych i ortodoksyjnych chrześcijan. Stanowi dla nich niemały problem. Niektórzy z nich, stwierdzają że spośród wszystkich rękopisów biblijnych tylko Kodeks Bezy przekazuje warianty tekstowe, niezgodne z dogmatem chrześcijańskim[4].
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Sfotografowany tekst Ewangelii Łukasza i Jana według Kodeksu Bezy
- Przepisany grecki i łaciński tekst Ewangelii Łukasza według Kodeksu Bezy; przekład i komentarz w języku francuskim
- http://www.skypoint.com/~waltzmn/ManuscriptsUncials.html#uDe
- Catholic Encyclopedia, hasło: Codex Bezae
- Kodeks Bezy i Kod Da Vinci
[edytuj] Literatura
- J.R. Harris, Codex Bezae. A Study of the so-called Western Text of the New Testament, At the University Press, Cambridge 1891.
- M.-É. Boismard – A. Lamouille, Le texte occidental des Actes des Apôtres. Reconstitution et réhabilitation, 2 vol., Paris 1984.
- W.A. Strange, The Problem of the Text of Acts, (SNTS MS, 71), Cambridge 1992.
- D.C. Parker, Codex Bezae: An Early Christian Manuscript and its Text, Cambridge University Press, 1992.
- Codex Bezae. Studies from the Lunel Colloquium, June 1994, ed. D.C. Parker & C.-B. Amphoux, Leiden: Brill, 1996.
- F.H. Chase, The Old Syriac Element in the Text of Codex Bezae, Gorgias Press, 2004.
Przypisy
- ↑ Jezusowe "logia" w takim właśnie stylu można znaleźć w Ewangelii Tomasza. Mają one to samo, syryjskie pochodzenie.
- ↑ Przekład tekstu Dziejów Apostolskich na język angielski z wytłuszczonymi dodatkami.
- ↑ W J 1, 3 na podobnej zasadzie "egeneto" (stało się) zamienione zostało na "enegeto" (środek trzeciej linijki).
- ↑ Ze względu na Mk 1, 41; genealogię w Łk; Łk 24, 6; Dz 1, 9.
