Marek Leykam
Z Wikipedii
Marek Leykam, właściwie Maurycy Jan Lewiński, (ur. 4 września 1908 w Warszawie, zm. 27 lutego 1983 w Warszawie), historyk sztuki i architekt.
[edytuj] Biografia
Marek Leykam urodził się w 1908 roku. Od 1919 do 1927 roku uczył się w Gimnazjum im. Stefana Batorego. Jeszcze w latach szkolnych 1925/26 chodził na kurs wieczorowy do szkoły Malarstwa i Zdobnictwa przy Placu Teatralnym, a w 1926/27 na kurs zaoczny a następnie dzienny do szkoły Sztuk Pięknych im. W. Gersona.
Po zakończenia studiów aż do wybuchu wojny Marek Leykam zajmował się również publicystyką. Jego artykuły ukazywały się w "Arkadach", "Architekturze i Budownictwie" oraz w "Plastyce".
Swoją działalność jako architekt rozpoczął już w 1933 roku. Jako pierwszy powstał projekt małego drewnianego domku jednorodzinnego na konkurs na opracowanie wzorowych typów dla drobnego budownictwa mieszkaniowego zorganizowany przez BGK. Było to udane połączenie klasyki, prostoty, dbałości o proporcje i funkcjonalności skromnego wnętrza. W 1935 roku wraz z prof. Mieczysławem Kotarbińskim z warszawskiej ASP wziął udział w konkursie na uporządkowanie majątku w Zułowie – miejsca urodzenia Józefa Piłsudskiego. Projekt miał charakter parku romantycznego lub świętego gaju. Rok 1936 przyniósł Leykamowi dwie drugie nagrody w konkursach: pierwszą za projekt meczetu, drugą za rozplanowanie Mola Południowego i terenów przyległych oraz za projekt szkicowy Żeglarskiego Ośrodka Morskiego w Gdyni. W 1938 roku o trzymał Leykam czwartą nagrodę w konkursie na gmach Banku Gospodarstwa Krajowego w Poznaniu. Bank miał stanąć przy placu Wolności, wzdłuż ulicy Nowowiejskiego.
Po czynnym udziale jako oficer w walkach w okresie września 1939 roku w Polsce, a następnie w kampanii 1940 roku we Francji, Leykam znalazł się w Szwajcarii, gdzie wraz z całą 2 Dywizją Strzelców Pieszych został internowany. Pięcioletni, przymusowy pobyt w tym kraju okazał się, biorąc pod uwagę okoliczności, wyjątkowo korzystny. Odcięci od kraju, a także od świata, żołnierze polscy znaleźli w neutralnej Szwajcarii sprzyjające warunki do pracy, nauki i innej działalności społecznej i kulturalnej. Od 1940 roku istniały trzy obozy uniwersyteckie, z których jeden, o profilu technicznym, związany był z Politechniką w Zurychu. W długim szeregu prac doktorskich obronionych przez polskich emigrantów na tej uczelni znalazła się również praca Marka Leykama. Tematem stała się sztuka liturgiczna. W 1943 roku wydano w Szwajcarii książkę poświęconą twórczości artystycznej i literackiej żołnierzy Dywizji Strzelców Pieszych zatytułowaną "Na postoju". Wyborem prac plastycznych i układem graficznym tej publikacji zajął się Marek Leykam. Zamieszczono tu również zdjęcia kaplicy poświęconej poległym żołnierzom DSP, na cmentarzu zuchwilskim w Solurze – projektu Marka Leykama.
Po powrocie do kraju w 1945 r. przystąpił do pracy. Od września 1947 roku wykładał historię architektury średniowiecznej. Następnie od jesieni 1949 roku prowadził katedrę Projektowania Użyteczności Publicznej na Politechnice Szczecińskiej.
Pracował przy planowaniu przestrzennym i w biurach projektów. Był projektantem wielu obiektów użyteczności publicznej oraz licznych zakładów przemysłu ciężkiego i motoryzacyjnego. Był też autorem licznych prac konkursowych, teoretycznych oraz skryptów w zakresie historii architektury średniowiecznej. Wraz z zespołem z biura "Motoprojektu" otrzymał Nagrodę Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych za wybitne osiągnięcia.
Za udział w walkach we Francji otrzymał Croix de Guerre z Gwiazdą, Croix du Combatant i Medaille des Evades. W Polsce odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem X-lecia i innymi odznaczeniami.
Zmarł w Warszawie 27 lutego 1983 r.
[edytuj] Projekty powojenne
Jego budynki, które projektował po wojnie, nazwano "żyletkowcami". Są to pierwsze w Polsce przykłady konsekwentnej postawy strukturalnej, obejmującej swymi kategoriami wszystkie elementy dzieła architektury. Przykładem są biurowce na ul. Chałubińskiego 3a i ul. Marszałkowskiej 82/84 w Warszawie oraz gmach Państwowego Instytutu Geologicznego na ul. Rakowieckiej 4, również w stolicy.
Jego autorstwa są też warszawskie budynki na ul. Wspólnej 62, Wspólnej 56, na rondzie Waszyngtona 26. Projektował też założenie architektoniczne ronda Waszyngtona oraz płytę i fundamenty pod niezrealizowany Łuk Zwycięstwa nad Faszyzmem, który miał stanąć w Ogrodzie Saskim.
Do najwybitniejszych jego realizacji wykonanych według jego projektu należą:
- Powszechny Dom Towarowy ("Dom Towarowy Okrąglak") w Poznaniu (rok 1949,)
- Biurowiec Prezydium Rządu przy ul. Wspólnej 62 w Warszawie (rok 1952),
- Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Poznaniu,
- Dom Turysty w Płocku,
- współautorstwo w projekcie na Wystawę Ziem Odzyskanych we Wrocławiu.
Najbardziej zadowolony był z realizacji Stadionu Dziesięciolecia, który projektował we współudziale z Jerzym Hryniewieckim i Czesławem Rajewskim. Niestety wiele projektów pozostało niezrealizowanych.
Inne projekty obiektów użyteczności publicznej:
- basen "Legii" przy ul. Łazienkowskiej 3
- Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Nałęczowie
Dla architektury przemysłowej pracował blisko 22 lata, do momentu przejścia na emeryturę.
Projekty zakładów przemysłowych:
- rozbudowa FSO na Żeraniu
- rozbudowa fabryki ciągników "Ursus"
- rozbudowa Cementowni na Żeraniu
- Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie
- Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Tychach
- Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej
- Zakład Sprzętu Motoryzacyjnego "Polmo" w Praszce koło Wielunia
- Fabryka Części Samochodowych w Siedlcach
- Odlewnia Skoczów.
