Michał Korybut Wiśniowiecki

Z Wikipedii

Michał Korybut Wiśniowiecki 1640-1673
Władca Polski
Władca od 1669 do 1673 poprzednik Jan II Kazimierz Waza następca Jan III Sobieski
urodzony 31 maja 1640 w Wiśniowcu zmarły 10 listopada 1673 we Lwowie wybrany królem 19 czerwca 1669 koronowany 29 września 1669 w Krakowie pochowany w katedrze na Wawelu
Ojciec Jeremi Wiśniowiecki Matka Gryzelda Zamoyska

Michał Korybut Wiśniowiecki na obrazie Daniela Schultza

Michał Korybut Wiśniowiecki herbu Korybut (ur. 31 maja 1640 w Wiśniowcu, zm. 10 listopada 1673 we Lwowie) – król Polski i wielki książę Litwy w latach 1669-1673.

Syn wojewody ruskiego, księcia Jeremiego Wiśniowieckiego i Gryzeldy Zamoyskiej. Mąż Eleonory Habsburg, córki cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Ferdynanda III Habsburga.

Początkowo znalazł się pod opieką biskupa wrocławskiego i płockiego Karola Ferdynanda Wazy, który powierzył jego edukację jezuitom. Od 1655 dzięki protekcji wuja późniejszego wojewody sandomierskiego Jana Sobiepana Zamoyskiego przebywał na dworze króla Jana II Kazimierza. W czasie potopu szwedzkiego uszedł wraz z królem na Śląsk. W 1656 dzięki wsparciu królowej Ludwiki Marii rozpoczął studia na uniwersytecie w Pradze. W 1660 powrócił do kraju. Jednak już wkrótce udał się na dwory w Wiedniu i Dreźnie. W 1663 wziął udział w kampanii na Ukrainie, w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667. W czasie rokoszu Lubomirskiego opowiedział się po stronie króla.

Został wybrany na króla na sejmie elekcyjnym 19 czerwca 1669. Oprócz niego było czterech kandydatów innych narodowości, lecz po złych doświadczeniach z obcymi monarchami szlachta gremialnie głosowała na "Piasta", wbrew zamiarom magnatów.

27 lutego 1670 pojął za żonę Eleonorę Habsburżankę, która okazała się wierną partnerką mimo rzekomych obżarstwa i homoseksualizmu monarchy. Królowa była nawet w ciąży, ale poroniła na skutek nieszczęśliwego wypadku. Nieprzychylni królowi mówili, iż miała to być przykrywka dla jego homoseksualnych skłonności bądź impotencji.

[edytuj] Walka stronnictw

W Rzeczypospolitej zwalczały się dwa stronnictwa: malkontenci i regaliści. Malkontentami nazywano stronnictwo profrancuskie. Tworzyli je: prymas Mikołaj Prażmowski, hetman wielki koronny Jan Sobieski, Andrzej Morsztyn, Bogusław i Michał Kazimierz Radziwiłłowie, wojewoda krakowski Aleksander Michał Lubomirski, wojewoda ruski Stanisław Jan Jabłonowski, wojewoda poznański Krzysztof Grzymułtowski, biskup krakowski Andrzej Trzebicki. W listopadzie 1669 malkontenci zerwali sejm koronacyjny posługując się egzulantami (tak określano szlachtę z ziem ukraińskich utraconych na rzecz Rosji). Malkontenci dążyli do detronizacji króla i wyniesienia na tron hrabiego St. Paul de Longueville. Po kraju krążył ordynarny paszkwil antykrólewski, pióra stolnika wielkiego koronnego Jana Wielopolskiego, pt. " List szlachcica polskiego do sąsiada po sejmie coronationis z Krakowa A. 1669 ". W roku 1670 ostra walka stronnictw przeniosła się do sejmików przedsejmowych. Szlachta domagała się na nich sądu sejmowego nad hetmanem Janem Sobieskim. W obronie Sobieskiego wojsko zawiązało konfederację pod Trembowlą. Wobec groźby buntu armii, regaliści zrezygnowali z rozprawy z hetmanem na sejmie. Jednak wzajemne animozje były tak silne, że dały znać o sobie w obliczu zagrożenia tureckiego. Oto w roku 1671 regaliści skutecznie zablokowali uchwalenie przez sejm środków na obronę, ponieważ hetman Jan Sobieski był malkontentem. Konflikt z malkontentami przesłaniał wojnę z Turcją. Doszło nawet do tego, że król poparł bunt oddziałów regimentarza Stanisława Wyżyckiego, który wbrew rozkazom Sobieskiego opuścił Wołyń, pozbawiając go obrony. Król wyznaczył buntownikom leża zimowe w bogatym starostwie samborskim i wypłacił część zaległego żołdu. Wojsku Sobieskiego żołdu nie wypłacił. Rozdarte wewnętrznymi waśniami państwo nie było w stanie dać należytego odporu Turkom.

W 1672 Turcja wypowiedziała wojnę Rzeczypospolitej. W czerwcu 100-tysięczna armia turecka, dowodzona przez samego sułtana Mehmeda IV, obległa Kamieniec Podolski, który 26 sierpnia skapitulował. Lwów okupił się po 10 dniach oblężenia. Czambuły tatarskie dotarły do Hrubieszowa, Jasła i Biecza. Maszerowały na Gołąb nad Wisłą, gdzie był król i tłumy pospolitego ruszenia. W październiku, na rozpaczliwą prośbę senatorów, Jan Sobieski wyprawił się z garstką wojska na czambuły tatarskie. Pod Niemirowem rozgromił ordę Dżambet Gereja. Pod Komarnem zniszczył drugi kosz tatarski, a pod Petranką zniósł trzecie zgrupowanie. W październiku zawarty został traktat pokojowy w Buczaczu, oddający Turcji Podole. Ukrainę otrzymali Kozacy, jako poddani Wielkiej Porty.

Mimo to w Koronie zanosiło się na kolejną wojnę domową. Zgromadzona przy królu w Gołębiu szlachta zawiązała konfederację pod marszałkostwem pisarza polnego koronnego Stanisława Czarnieckiego. "Gołębianie" zagrozili sądem prymasowi Mikołajowi Prażmowskiemu. Pozbawili go wszelkich stanowisk państwowych. Plądrowali dobra Jana Sobieskiego i jego krewnych. 22 listopada w Kobryniu konfederację zawiązało wojsko litewskie i opowiedziało się za "gołębianami". Obecne przy Sobieskim w Szczebrzeszynie wojsko koronne zawiązało w jego obronie konfederację szczebrzeszyńską. Na czele swych oddziałów Jan Sobieski udał się do Łowicza, gdzie przebywał prymas Prażmowski. Mediacji między zwaśnionymi stronami podjął się nuncjusz apostolski Francesco Buonvisi i biskup krakowski Andrzej Trzebicki. Na pacyfikację nastrojów wpłynął też list sułtana Mehmeda IV, który żądał całkowitego ukorzenia się Rzeczypospolitej. W marcu 1673 r. odbył się w Warszawie sejm pacyfikacyjny, na którym uchwalono: 1) wzajemne darowanie win, 2) odmowę ratyfikacji układu buczackiego, 3) uchwalono środki na zaciąg armii. Pieniądze dane przez papieża przeznaczono na artylerię.

[edytuj] Wojna z Turcją

Zabiegami dyplomatycznymi Polska wyeliminowała Tatarów Selim Gereja i Kozaków Piotra Doroszenki z udziału w wojnie po stronie Turcji. Prawdopodobnie efektem jej zabiegów był najazd Kałmuków na Krym i Doroszeńkę. Chanat był spustoszony tak mocno, że Selim Gerej nie był w stanie wesprzeć Turków.

Pod Chocimiem stanął 30-tys. korpus Husejna Paszy. W Kamieńcu Podolskim stacjonował 18-tys. korpus Halila Paszy. 15-tys. korpus Kaplana Paszy stał w Jassach. Sobieski skierował się przeciwko Husseinowi. Otoczył główne siły tureckie w twierdzy chocimskiej, którą w drugim dniu oblężenia wziął szturmem. To wielkie zwycięstwo Polaków nie przyniosło co prawda przełomu w wojnie i odzyskania Kamieńca Podolskiego, ale utwierdziło pozycję Jana Sobieskiego w Europie i zwiększyło respekt dla niego wśród Turków, którzy odtąd zwali go "Lwem Lechistanu".

Nagrobek Michała Korybuta Wiśniowieckiego w katedrze na Wawelu

Zmarł 10 listopada 1673 we Lwowie król Michał Korybut Wiśniowiecki - jak wykazała sekcja zwłok na skutek pęknięcia wrzodu w przewodzie pokarmowym (popularna wersja mówi, iż król konsumując śniadanie zadławił się ogórkiem). Nowym królem obrany został 19 maja 1674 Jan III Sobieski.

[edytuj] Ocena rządów

Michała Korybuta Wiśniowieckiego jako władcę ocenia się najczęściej źle: gnuśny, strachliwy, żądny władzy, bez umiejętności politycznej, a choćby wojskowej swego ojca, przypadkowy władca z woli tłumu. Nie jest to do końca słuszne. Współcześni wielokrotnie podkreślają jego pełne godności i rozsądku wypowiedzi. Znane nam plany polityczne w niczym nie ustępują tym, jakie przedstawiali jego przeciwnicy. Krótkie panowanie było ciągłą walką z przeciwnościami, z upokorzeniami, tragicznym wyborem między dobrem Ojczyzny i godnością własną. Nie był władcą wybitnym, na pewno. Ale to jego gnuśności Rzeczpospolita zawdzięcza przynajmniej jedno: uniknięcie rozlewu bratniej krwi. A to już bardzo dużo^[1].

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Dokumenty archiwalne związane z panowaniem Michała Korybuta Wiśniowieckiego

[edytuj] Genealogia

Przypisy

Zobacz: Polska w XVII wieku - Historia Polski

Poprzednik Jan II Kazimierz Waza

król Polski i wielki książę Litwy 1669-1673

Następca Jan III Sobieski