Nazwisko patronimiczne
Z Wikipedii
Nazwisko patronimiczne, patronimik (łac. patronymicum) to nazwisko utworzone na podstawie imienia ojca. Znacznie rzadszym zjawiskiem jest nazwisko matronimiczne, matronimik utworzony na podstawie imienia matki.
Spis treści |
[edytuj] Rosja
W rosyjskim obszarze kulturowym patronimiki to tzw. otczestwo (отчество): np. Igor syn Iwana nazywał się będzie Igor Iwanowicz. W tym obszarze patronimiki nie zastępują nazwiska, lecz funkcjonują na zasadzie drugiego imienia.
[edytuj] Skandynawia
W Skandynawii patronimiki używane były jako nazwisko (i do dziś nazwiskami są; nie zmieniają się już jednak z pokolenia na pokolenia, a funkcjonują tak jak w Polsce). Patronimiki te były tworzone za pomocą końcówek:
- -sen lub -son (w przypadku mężczyzn, oznaczające "syn")
- -dottir lub -dóttir (w przypadku kobiet, oznaczające "córka")
Na przykład syn Sørena to Sørensen, a córka to Sørensdottir.
[edytuj] Islandia
Przetrwały one w swojej pierwotnej postaci jedynie na Islandii, gdzie nadal tworzone są zgodnie z podanymi wyżej zasadami (końcówki -son lub -dóttir w zależności od płci). Dla obcokrajowców może stanowić to więc zaskoczenie, gdy członkowie tej samej rodziny mogą nosić cztery różne "nazwiska" (tzn. matki, ojca, męskich i żeńskich potomków; na przykład rodzice: Jón Stefánsson i Bryndís Atladóttir mogą mieć syna o nazwisku Fjalar Jónsson i córkę o nazwisku Kata Jónsdóttir). Jednocześnie na Islandii nazwisko patronimiczne ma drugorzędne znaczenie, a mieszkańcy, nawet w sytuacjach oficjalnych, zwracają się do siebie i mówią o sobie po imieniu. Także abonenci w książce telefonicznej są ułożeni w kolejności alfabetycznej ich imion.
[edytuj] Holandia
W Holandii stosowało się końcowki -zoon (dla syna) i -dochter (dla córki). (Stąd Abel Janszoon Tasman to Abel, syn Jana Tasmana, zaś Kenau Simonsdochter Hasselaer to Kenau, córka Simona Hasselaera). Z czasem końcówki te skróciły się do - odpowiednio - -sz (-s) i -dr. Stosowano również końcówki -se/-sen (na północy nawet tylko -s zarówno dla synów, jak i córek). Nazwiska patronimiczne przekształciły się później w nazwiska i dziedziczone były tak, jak m.in. w Polsce.
[edytuj] Anglia, Szkocja i Irlandia
W Szkocji oraz Irlandii popularne był przedrostek Mac (rzadko spotykany odpowiednik dla córek: Nic). Przykładowo MacCoinneach (w wersji zanglicyzowanej: Mackenzie) oznacza syn Coinneacha, zaś NicDhòmhnaill - córka Dhòmhnailla.
W Irlandii równie popularny był przedrostek Ó (zanglicyzowane: O), oznaczające wnuka, np. O'Brian.
W całej Wielkiej Brytanii i Irlandii można spotkać również przedrostek fitz (który pochodzi o archaicznej francuskiej formy fitz, czyli syn; por. dzisiejsze francuskie fils). Na Wyspy Brytyjskie zaniesiony został przez Normanów, np. Fitzroy, Fitzgerald.
[edytuj] Węgry
Rzadko spotykana przechowana obecnie w nazwiskach - jest końcówka -fi (lub -fy), przeznaczona dla synów, np. Sándor Petőfi, aczkolwiek w tym przypadku jest to nazwisko dosłownie przetłumaczone; ojciec poety był zmadziaryzowanym Serbem i nazywał się Petrovič.
[edytuj] Rumunia
Bardzo popularne w Rumunii są nazwiska zakończone na -escu/-eanu, np. Petrescu (czyli syn Petra) lub Munteanu (czyli syn Munta/Muntena(?)/Munteana(?)).
[edytuj] Pozostałe kraje europejskie
- Hiszpania - -ez, -és (np. Hernán Cortés (Cortez))
- Gruzja - -szwili, -shvili (np. Levan Kobiashvili)
[edytuj] Irak
W Iraku nazwiska nie istnieją, ludzie nazywani są w następujący sposób: imię własne + imię ojca + imię dziadka (od strony ojca).
Przykład: Asman Omid Omar znaczy tyle co Asman, syn Omida, który jest synem Omara.
[edytuj] Użycie patronimików w Polsce
Polskimi przykładami nazwisk patronimicznych są Wojciechowski, Andrzejczak, Janowski, Domin.
Śladem dawnych patronimików w Polsce są nazwiska z końcówką '-ic' (w dialektach mazurzących) lub 'icz' (w dialektach niemazurzących) np. Piotrowicz, Markiewicz itp. Znacznie częściej nazwiska na ic/icz tworzone były od nazw osobowych (przydomków) np. Babic/cz, Czernic, Głowicz lub zawodów/urzędów np. Cieślic, Wojewodzic, Księżyc (syn księdza, czyli księcia) itp.
Przykłady patro- i matronimików można odnaleźć w bardzo wielu, poza wyżej wymienionymi, obszarach kulturowych i językowych.
