Islandia

Z Wikipedii

Lýðveldið Ísland Republika Islandii
Flaga Islandii Herb Islandii
Hymn: Lofsöngur (Hymn pochwalny)
Język urzędowy	islandzki
Stolica	Reykjavík
Ustrój polityczny	demokracja
Typ państwa	demokracja parlamentarna
Głowa państwa	prezydent Ólafur Ragnar Grímsson
Szef rządu	premier Geir Haarde
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	107. na świecie 103 125 km² 2,7%
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	177. na świecie 313 376▲ 3,1 osób/km²
Jednostka monetarna	korona islandzka (ISK)
Niepodległość	od Danii 1 grudnia 1918 (pozostała w unii) 17 czerwca 1944 (ogłoszenie republiki)
Religia dominująca	luteranizm
Strefa czasowa	UTC ±0
Kod ISO 3166	IS
Domena internetowa	.is
Kod samochodowy	IS
Kod telefoniczny	+354

Islandia, Republika Islandii (Ísland, Lýðveldið Ísland) – państwo położone w Europie Północnej, na wyspie o tej samej nazwie i kilku mniejszych wyspach m.in. archipelag Vestmannaeyjar w północnej części Oceanu Atlantyckiego. Islandia jest jednym z krajów nordyckich.

Spis treści 1 Ustrój polityczny 1.1 Podział administracyjny 2 Demografia 3 Geografia 3.1 Odległość do najbliższych państw i wysp 4 Historia 5 Gospodarka 6 Kultura 7 Turystyka 8 Związki z Polską 9 Ciekawostki 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ustrój polityczny

Islandia jest krajem demokratycznym o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. 63 członków parlamentu - zwanego Althingiem (isl. Alþingi) - wybieranych jest w bezpośrednich wyborach co cztery lata. Szefem rządu jest, wyznaczany przez prezydenta, premier, który wraz z resztą gabinetu stanowi władzę wykonawczą. Wybory prezydenckie odbywają się co cztery lata.

Zobacz: prezydenci Islandii, premierzy Islandii, władcy Islandii, partie polityczne Islandii.

[edytuj] Podział administracyjny

Islandia podzielona jest na 23 regiony, regiony administracyjne (isl. sýsla, l.mn. sýslur) oraz 14 niezależnych miast, czyli kaupstaður (l.mn. kaupstaðir). Na poziomie lokalnym wyróżnia się 104 gminy (hreppur), które zajmują się oświatą, transportem i zagospodarowaniem przestrzeni.

Islandia jest też podzielona na 8 okręgów sądowych, które są zgrupowaniami sýslur. Do 2003 były one także podstawą wydzielenia okręgów wyborczych. Obecnie jest tylko 6 okręgów wyborczych, a ich zasięg i liczba mandatów bardziej odpowiada liczbie ludności na danym obszarze.

[edytuj] Demografia

Odizolowanie wyspy od reszty kontynentu ograniczyło imigrację. Stąd też dopływ nowego materiału genetycznego był ograniczony przez wieki. Dzięki bogatej tradycji ustnej i pisanej wiele z rodzin może wskazać swoich przodków na wiele pokoleń wstecz. Wszystko to sprawia, że współcześni Islandczycy są przedmiotem wielu badań genetycznych.

Kulturowo Islandczycy należą do Skandynawów - posługują się językiem islandzkim, jednym z języków skandynawskich. Główną religią kraju jest luteranizm (89,4% mieszkańców deklaruje się jako luteranie), który jest religią państwową Islandii.

[edytuj] Geografia

Pod względem geologicznym Islandia jest najmłodszym obszarem kontynentu europejskiego. Położona na "gorącym punkcie" Grzbietu Śródatlantyckiego, posiada wiele, w tym czynnych, wulkanów, m.in. Heklę, Katlę, Askję, Grimsvötn, Hvannadalshnúkur (najwyższy szczyt kraju). O aktywności wulkanicznej świadczą także liczne gorące źródła oraz gejzery (samo słowo jest pochodzenia islandzkiego). Kraj w dużym stopniu wykorzystuje tanią energię geotermalną do ogrzewania mieszkań. Zgodnie z nazwą, Islandia to także "kraj lodu" - około 11% powierzchni tego wyżynno-górzystego kraju zajmują lodowce. Największe z nich to: Vatnajökull - 8 300 km², Langjökull - 953 km², Hofsjökull - 925 km², Mýrdalsjökull - 596 km² oraz Drangajökull - 160 km².

Linia brzegowa wyspy jest dobrze rozwinięta. W licznych zatokach i fiordach ulokowały się mniejsze lub większe osady. Głównym miastem państwa jest jego stolica Reykjavík, gdzie mieszka 116,4 tys. mieszk., czyli blisko 2/5 ludności kraju. Natomiast w całym regionie stołecznym mieszka 3/5 ludności kraju. Pozostałe większe miasta to: Kópavogur¹ (25,9 tys.), Hafnarfjörður¹ (21,3 tys.), Akureyri (15,9 tys.), Keflavík (10,8 tys.), Garðabær¹ (8,8 tys.), Mosfellsbær¹ (6,8 tys.), Akranes (5,7 tys.), Selfoss (5,1 tys.), Seltjarnarnes¹ (4,7 tys.) i Heimaey (4,4 tys.). Międzynarodowy port lotniczy położony jest w Keflavíku.

(1) - wchodzi w skład regionu stołecznego

[edytuj] Odległość do najbliższych państw i wysp

• Grenlandia: 287 km
• Wyspy Owcze: 420 km
• Jan Mayen: 550 km
• Wielka Brytania: 798 km
• Norwegia: 970 km
• Irlandia: 1480 km^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Historia

Islandia należy do najpóźniej zasiedlonych obszarów Europy. Pierwsi osadnicy pojawili się w roku 874. Byli to norwescy wikingowie oraz celtyccy (szkoccy i iryjscy) osadnicy. W roku 930 zebrali się oni po raz pierwszy na zgromadzeniu ogólnym, zwanym Althingiem.

Można jednak spotkać się z opinią, iż ówczesny Althing nie był parlamentem, przez parlament rozumiemy bowiem instytucję demokracji pośredniej, czyli przedstawicielskiej, tymczasem Althing w średniowieczu był dorocznym zgromadzeniem wszystkich wolnych mieszkańców Islandii - a więc formą demokracji bezpośredniej, zbliżonej swym charakterem do wieców, powszechnych zarówno wśród plemion germańskich, jak i słowiańskich (zob. libertarianizm). Tym samym nie ma podstaw historycznych do odbierania parlamentowi angielskiemu prawa pierwszeństwa.

W Islandii powszechne było piśmiennictwo, kolekcję starych rękopisów zawiera Saganet.

Islandia pozostała niezależna przez 300 lat, by w XIII wieku popaść w zależność norweską, a potem duńską. Pewną autonomię uzyskała w roku 1874. W 1918 odzyskała niepodległość, z królem duńskim jako tytularną głową państwa. Islandia ogłosiła się republiką w 1944.

[edytuj] Gospodarka

Według "The World Competitiveness Scoreboard 2005" najbardziej konkurencyjna gospodarka w Europie, oraz czwarta na świecie (w 2004 r. piąta na świecie). Podatki stanowią 42% PKB Islandii. W 2007 roku Islandia zajęła pierwsze miejsce na świecie pod względem HDI.

Zatrudnienie w 2001 wynosiło 162,7 tys. osób, z czego:

• rolnictwo i rybołówstwo - 7,8%,
• przemysł- 22,6%
• usługi - 69% (duży udział turystyki).

Podstawą gospodarki Islandii jest rybołówstwo. Islandzka flota rybacka liczy 2012 statków o łącznym tonażu 191 437 BRT. Ogółem roczny połów ryb wynosi 1986,6 tys. ton. W ostatnich latach zubożenie zasobów rybnych spowodowało konieczność wprowadzenia zakazów i ograniczeń, coraz bardziej popularne stały się farmy rybne.

Poza tym głównymi zasobami Islandii są energia wodna, energia geotermiczna, diatomity. W szklarniach ogrzewanych energią geotermiczną uprawiane są warzywa i kwiaty, a nawet banany.

W 2007 roku parlament islandzki przyjął plan pierwszej w świecie całkowitej rezygnacji z paliw kopalnych. Głównym źródłem energii wykorzystywanym powszechnie ma być wodór. Program ten przewiduje również wykorzystanie na szeroką skalę samochodów i autobusów napędzanych energią elektryczną pochodząca z wodorowych ogniw paliwowych. Szacuje się, że realizacja planu zajmie 30 - 40 lat.

Wykorzystanie gruntów

Rodzaj	Powierzchnia (tys km2)	Procent całości (%)
tereny uprawne	1	1
pastwiska	20	19,5
lodowce	12	11,5
jeziora	3	3
lawa	11	10,5
piaski	4	4
nieużytki	52	50,5

[edytuj] Kultura

Najbardziej znani islandzcy twórcy to piosenkarka Björk, zespół alternatywny Sigur Rós, pisarz, laureat Nagrody Nobla w 1955 Halldór Laxness oraz reżyser filmowy Fridrik Thor Fridriksson.

[edytuj] Turystyka

Około 69% pracujących w Islandii jest zatrudnionych w usługach, głównie turystycznych. Ilość turystów odwiedzających wyspę wynosi ok. 300 000 rocznie. Liczba turystów jest ograniczana, aby nie zniszczyć naturalnego piękna kraju.

[edytuj] Związki z Polską

W języku polskim powstała jedna z najstarszych książek o Islandii, wydana w 1638 roku w Lesznie książka Daniela Vettera pod tytułem Islandia álbo Krotkie opisanie Wyspy Islandiy. Stanisław J. Bartoszek, jest autorem cenionego na całym świecie, tłumaczonego na kilka języków podręcznika do nauki języka islandzkiego. W Polsce ukazał się również jego słownik polsko-islandzki.

Bardzo prominentną postacią w dziejach kultury muzycznej w Islandii był polski dyrygent, Bohdan Wodiczko.

Na Islandii dobrą opinią cieszą się polscy trenerzy sportowi, a na wyspie pracowali, m.in. Bogdan Kowalczyk (piłka ręczna), który prowadził kadrę narodową; Andrzej Strejlau, Rafał Ulatowski (piłka nożna).

Polacy są też największą na wyspie mniejszością narodową. Szacowana liczba Polaków waha się od 7 do 12 tys. osób. Pracują głównie w rybołówstwie i przetwórstwie rybnym. Za to sztandarowym produktem polskim, oferowanym w Islandii są wafle Prince Polo, znane tam pod nazwą Prins Póló, które są najpopularniejszym rodzajem słodyczy na całej wyspie.

W Polsce od 1959 roku istnieje Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Islandzkiej. Podobna organizacja istnieje też w Islandii. Jest to Stowarzyszenie Polonii Islandzkiej, którym od wielu lat kierują Witold Bogdański i Stanisław Bartoszek.

Od września 2007 na wyspie przebywa pierwszy polski konsul Michał Sikorski odbywając stałe dyżury konsularne. Do połowy 2008 roku planowane jest otwarcie Konsulatu Generalnego RP.

[edytuj] Ciekawostki

• Podstawą gospodarki Islandii jest rybołówstwo. Islandzka flota rybacka liczy 2012 statków

o łącznym tonażu 191 437 BRT

• Na Islandii żyje dwa razy więcej owiec niż ludzi
• Latem na Islandii dzień trwa prawie 24 godziny
• Islandczycy ogrzewają domy (86%) i baseny (ok. 100%) wodą geotermalną
• Na Islandii (terytorialnie 1/3 Polski) jest aż ok. 60 lotnisk
• Islandia nie posiada własnej armii, choć należy do NATO

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Islandzkiej
• Polska strona o Islandii

Linki anglojęzyczne

• (en) IcelandReview - anglojęzyczny portal z wiadomościami z Islandii