Pachycefalozaury

Z Wikipedii

Pachycefalozaury
szkielet pachycefalozaura (Royal Ontario Museum, Toronto)
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Podrząd	Cerapoda
Infrarząd	pachycefalozaury
Nazwa systematyczna
Pachycephalosauria
Maryańska & Osmolska, 1974
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Pachycefalozaury (Pachycephalosauria) - infrarząd dwunożnych, roślinożernych dinozaurów ptasiomiednicznych z grupy marginocefali. Pachycefalozaury miały szeroki zakres występowania geograficznego i były mocno zróżnicowane.

[edytuj] Nazwa

Pochodzi od pachycefalozaura najbardziej znanego przedstawiciela tej grupy i oznacza "grubogłowe jaszczury".

[edytuj] Wielkość

Niektóre gatunki mogły osiągać 5 m długości, najmniejsze mierzyły jednak niecały 1 m.

[edytuj] Pożywienie

Pachycefalozaury prawdopodobnie były roślinożerne, aczkolwiek niewykluczone, iż mogły wzbogacać swą dietę o owady czy inne małe bezkręgowce.

[edytuj] Występowanie

Żyły w okresie kredy na obszarze współczesnej Ameryki Północnej i Eurazji.

[edytuj] Opis

Posiadały duże, kopulaste i zgrubiałe kości sklepienia czaszki, dlatego nazywa się je również dinozaurami grubogłowymi. Głowy ich mogły być kopulaste, płaskie lub klinowate. Niektóre z nich z tyłu czaszki, jak również na nosie i po bokach głowy posiadały gruzełkowate narośla (Prenocephale prenes), oraz kolce, których przeznaczenie nie jest pewne (Stygimoloch spinifer). U lepiej poznanych gatunków można dostrzec dwa typy sklepienia czaszki. Bardziej wypukłe należały prawdopodobnie do samców. Mogły one pełnić funkcje bodźców wzrokowych.

Głowy pachycefalozaurów są dość ciężkie i dlatego by poszczególne osobniki mogły utrzymać stan równowagi, konieczne było cofnięcie głowy w kierunku miednicy, pionowe osadzenie czaszki oraz zwiększenie masy i usztywnienie ogona. Duży ciężar czaszki musiał pociągnąć za sobą również zmiany w budowie odcinka szyjnego kręgosłupa, który przybierał zapewne esowaty kształt. Nogi pachycefalozaurów nie były zbyt długie, co sprawiało, ze nie mogły z pewnością szybko biegać. Uzębienie pachycefalozaurów miało charakterystyczny liściowaty kształt i było dość prymitywne.

[edytuj] Behawior

Funkcja grubych głów tych dinozaurów była wielokrotnie dyskutowana. Najbardziej rozpowszechniony pogląd mówi, iż były one używane, podobnie, jak czynią to dzisiejsze krętorogie, do walk samców, u których czaszki są o wiele grubsze i lepiej rozwinięte niż u samic. Walki mogły być toczone o dostęp do samic lub dla ustalania hierarchii i w stadzie. Zaproponowano, iż zwierzęta te mogły ustawiać głowę, szyję i tułów pionowo w jednej linii, co amortyzowało siłę uderzenia. Skamieniałości wskazują jednak, iż głowa z szyją były raczej wygięte na kształt litery S. Poza tym okrągły kształt zmniejszał powierzchnię uderzającą.

Być może więc dinozaury te nie trykały się głowami, la próbowały zaskoczyć się z boku lub od tyłu, by uderzyć w inne, mniej chronione części ciała. Niewykluczone też, że do starcia zwykle nie dochodziło, a potyczka kończyła się zwykle groźbami i prezentowaniem swej wspaniałej broni przez oponentów, po czym słabszy samiec, o mniej wykształconej czaszce, oddawał pole i do użycia siły nie dochodziło.

Istnieje też hipoteza, że grube głowy używane były do odstraszania czy też nawet atakowania drapieżników, co zdarza się i dzisiaj u wspomnianych już krętorogich.

[edytuj] Ewolucja

Dinozaury grubogłowe powstały z marginocefali, z których początek wzięły także ceratopsy.

Pierwszymi znanymi nauce pachycefalozaurami są średkowojurajski ferganocefal z Kirgistanu i wczesnokredowy stenopeliks z dzisiejszych Niemiec. Jednak niektórzy naukowcy (Sullivan, 2006) wątpią w ich przynależność do grupy Pachycephalosauria.

[edytuj] Systematyka

Systematyka Pachycefalozaurów nie jest jeszcze dobrze rozpoznana. Ich szczątki zwykle są niekompletne, a zazwyczaj mamy do czynienia głównie z pozozstałościami czaszki. To na nich opiera się systematyka tych dinozaurów. Występowały w niej liczne błędy, jak np. uznany kiedyś za przedstawiciela pachycefalozaurów majungatol znany dziś jako teropod majungazaur z grupy abelizaurów. Podobne wątpliwości dotyczą jawerlandii.

Klasyfikację dodatkowo utrudnia dymorfizm płciowy, a także duże zmiany w organizmie podczas rozwoju ontogenetycznego osobnika.

Infrarząd Pachycephalosauria (= Pachycephalosauridae sensu Sullivan 2006)
- ?Micropachycephalosaurus
- ?Ferganocephale
- ?Stenopelix
- Wannanosaurus
  - Nadrodzina Homalocephaloidea
    - Homalocephale
    - Incertae sedis: Ornatotholus
    - Rodzina Pachycephalosauridae (= "Psalisauridae", "Tholocephalidae")
      - Stegoceras
      - Goyocephale
      - Incertae sedis: Gravitholus
        
        Podrodzina Pachycephalosaurinae (= "Domocephalinae")
        
        Tylocephale
        
        Prenocephale
        
        Sphaerotholus
        
        Colepiocephale
        
        Hanssuesia
        
        Alaskacephale
        
        Nadrodzaj Pachycephalosaurini (sensu Sullivan 2006)
        
        Tylosteus
        
        Stygimoloch
        
        Dracorex
        
        Pachycephalosaurus