PZL-130 Orlik

Z Wikipedii

PZL-130 Orlik

Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	PZL Okęcie
Typ	śmigłowy samolot szkolno-treningowy
Konstrukcja	dolnopłat konstrukcji półskorupowej, metalowej, podwozie chowane z kółkiem przednim
Załoga	2 (uczeń i instruktor)
Historia
Data oblotu	12 października 1984
Dane techniczne
Napęd	1 × Walter M-601E, turbośmigłowy
Moc	490 kW
Wymiary
Rozpiętość	9 m
Długość	9 m
Wysokość	3,53 m
Powierzchnia nośna	13 m²
Masa
Własna	1825 kg
Użyteczna	2150 kg (do akrobacji)
Startowa	2700 kg
Paliwa	640 litrów
Osiągi
Prędkość maksymalna	501 km/h
Prędkość przelotowa	450 km/h
Prędkość minimalna	118 km/h
Prędkość wznoszenia	13,3 m/s
Pułap	10000 m
Zasięg	1062 km, z dodatkowymi zbiornikami: 2000 km
Rozbieg	355 m
Dobieg	390 m
Dane operacyjne
Uzbrojenie
4 podskrzydłowe węzły do podwieszenia uzbrojenia o masie do 250 kg
Użytkownicy
Polska
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

PZL-130TC-1 Orlik n/b 049 widok od przodu.

PZL-130TC-1 n/b 029 Orlik podczas Airshow Radom 2005.

PZL-130TM Orlik n/b 006 przed wejściem do ITWL

PZL-130 Orlik - szkolno-treningowy samolot śmigłowy przeznaczony do szkolenia podstawowego i zaawansowanego pilotów budowany w PZL "Warszawa-Okęcie".

[edytuj] Historia rozwoju

Prace nad nowym samolotem szkolnym o napędzie śmigłowym prowadzono w biurze konstrukcyjnym PZL na Okęciu. Zespołem kierował Andrzej Frydrychewicz. Wstępny projekt maszyny oznaczonej PZL-130 Orlik przedstawiono w 1981 r. Samolot oznaczono PZL-130 i nazwano Orlik.

Pierwszy prototyp, o numerze 001 przeznaczono do badań naziemnych. W 1984 powstała maszyna o numerze 002 którą wyposażono w silnik tłokowy M-14Pm o mocy 246 kW. Pierwszy lot Orlik wykonał 12 października 1984. Następnie powstały kolejne maszyny: 003 (oblot w grudniu 1984) i 004 (oblot w styczniu 1985).

W końcu 1985 prototyp 004 trafił do Kanady, gdzie wymieniono silnik na turbośmigłowy Pratt & Whitney Canada PT6A-25A, a także wymieniono awionikę, instalację tlenową, a instalację pneumatyczna zastąpiono hydrauliczną. Dodano również cztery zamki na dodatkowe zbiorniki paliwa lub uzbrojenie. Po tych przeróbkach egzemplarz 004 przemianowano na PZL-130T Turbo Orlik. Przebudowana maszyna została oblatana 13 lipca 1986. W 1987 samolot ten uległ katastrofie w której zginęło dwóch pilotów (Polak i kolumbijski oficer, który testował maszynę). Tragedia sprawiła, że przerwano prace nad PZL-130T.

W tym czasie na Okęciu powstały dwa kolejne prototypy - 005 z silnikiem tłokowym M-24Pm i 006 z silnikiem K8-AA (produkowany w Polsce na licencji M-14Pm), zwiększono również rozpiętość skrzydeł. Obie maszyny przekazano do testowania armii, która uznała, że należy prowadzić dalsze prace nad Orlikiem napędzanym silnikiem turbośmigłowym. Na nową jednostkę napędową wybrano czeski silnik Walter M601E. Zamontowano go na kolejnym prototypie, 007, który oznaczono PZL-130TM. Maszynę tę w 1991 przekazano lotnictwu wojskowemu w celu wykonania prób. Dobre wyniki sprawiły, że przebudowano również w ten sposób samoloty 005 i 006. Je również, w końcu 1992, przekazano wojsku.

Produkcję kontynuowano, kolejny egzemplarz, 008, z silnikiem PT6A-25A o trójłopatowym śmigle otrzymał oznaczenie PZL-130T.

Testy na prototypach 006 i 007 sprawiły, że armia sprecyzowała wymagania. Nowa maszyna miała być dostosowana do lotów bez widzialności, wykonywania akrobacji, treningu w korzystaniu ze środków nawigacyjnych oraz treningu zwalczania celów powietrznych i naziemnych z wykorzystaniem przyrządów celowniczych. W początku 1992 powstał prototyp 009, który poza tym, że spełniał wymagania armii, posiadając zestaw przyrządów zbliżonych do PZL TS-11 Iskra, wyposażony był w silnik Walter 601T z pięciołopatowym śmigłem. W ten sposób powstała wersja PZL-130TB. Po testach, w 1993 dopuszczono tę wersję do użytkowania w lotnictwie wojskowym z zaleceniem dodania foteli katapultowych, rejestratora parametrów lotu (czarnej skrzynki) oraz innych elementów wzbogacających awionikę. W ten sposób powstał PZL-130TC-1.

W międzyczasie podpisano zamówienie na 48 sztuk PZL-130TB, których dostawy rozpoczęto w 1994. Pierwszą jednostką wyposażoną w Orliki był 60 Lotniczy Pułk Szkolny stacjonujący w Radomiu.

W zakładach natomiast prototyp 009 podniesiono do standardu PZL-130TC-1. Podczas prób prototyp uległ katastrofie, lecz prac nie przerwano zastępując go maszyną 037. Do końca 1998 przebudowano również wszystkie seryjne PZL-130TB na PZL-130TC-1. W 2004 testowano również nową wersję PZL-130TC-II. Był to seryjny samolot o numerze 047 z 2. Ośrodka Szkolenia Lotniczego, w którym poprawiono między innymi geometrię skrzydeł, ster kierunku a także wymieniono silnik na Pratt & Whitney PT6-25C o większej mocy i dłuższym resursie. Wymieniono również śmigło na czterołopatowe firmy Hartzell. Zmieniono też pozycję instruktora i poprawiono awionikę. W fazie przeszkolenia instruktorów jednostki w Radomiu znajduję się też drugi Orlik w standardzie TC-II o numerze bocznym 037. Wojsko planuje zmodernizować 9 maszyn do standardu PZL-130TC-II. Zaprezentowano również prototyp PZL-130TC-III o jeszcze lepszej awionice wyposażony między innymi w HUD.

W samoloty te jest wyposażony powstały 1 stycznia 1998 roku Zespół Akrobacyjny "Orlik". Obecnie zespół lata na 5 samolotach typu TC-1 oraz 2 zmodernizowanych do standardu TC-II.

[edytuj] Opis techniczny

Samolot szkolno-treningowy konstrukcji całkowicie metalowej w układzie dolnopłata. Kadłub konstrukcji półskorupowej o przekroju prostokątnym owalnie sklepiony. Skrzydło wolnonośne o obrysie trapezowym i wzniosie 5 stopni, konstrukcji jednoczęściowej i jednodźwigarowej. Wewnątrz skrzydeł integralne zbiorniki paliwa o pojemności 640 litrów i komory na koła podwozia głównego. Ponadto na dolnej powierzchni skrzydeł znajduje się 4 (TC-1) lub 6 (TC) węzłów do mocowania uzbrojenia.

Lotki szczelinowe wychylane za pomocą układu popychaczowego oraz napędzane elektrycznie dwuszczelinowe klapy Fowlera o różnym wychyleniu.

Zespół napędowy stanowi czeski silnik turbośmigłowy, Walter M-601E o mocy 490 kW z pięciołopatowym śmigłem Avia V510/7 o średnicy 2,3 m. Podwozie trójkołowe (wszystkie koła tej samej średnicy) chowane hydraulicznie. Koło przednie na widelcu koła główne wahaczowe. Podwozie wyposażono w amortyzatory olejowo-gazowe i hamulce hydrauliczne.

Kabina wyposażona w fotele wyrzucane Martin-Baker Mk PL11B. Fotele umieszczone są jeden za drugim (tandem)z lekkim podwyższeniem fotela tylnego w celu poprawienia widoczności instruktora do przodu.