Rollwerk
Z Wikipedii
Rollwerk, ornament kartuszowo-zwijany - ornament przypominający przestrzenne komponowanie form wyciętych z blaszanej taśmy o podgiętych lub spiralnie zwiniętych zakończeniach.
Rollwerk wykształcił się w latach 20. XVI w. we Włoszech, wraz z rozwojem groteski. Bardzo szybko stał się popularny również we Francji (dekoracja Fontainebleau, 1530), później w Niderlandach i Niemczech (lata 50. i 60. XVI w.). Jego ewolucję kształtowali przede wszystkim tacy niderlandzcy artyści, jak Cornelis Bos, Cornelis Floris i Hans Vredeman de Vries. W ich projektach rollwerk nabierał plastycznej twardości form, a tendencje abstrakcyjne, amorficzne łączyły się z naturalistycznymi motywami dając efekt dynamicznych i pełnych niepokoju konstrukcji, często o wręcz późnogotyckiej ozdobności. Rollwerk po roku 1560 bardzo często połączony był z ornamentem okuciowym, występował powszechnie do poł. XVII w.
W Polsce pojawił się po raz pierwszy w dziełach Jana Michałowicza z Urzędowa (np. nagrobek bp Andrzeja Zebrzydowskiego w katedrze wawelskiej) i artystów - komasków na przełomie lat 50. i 60. XVI w. Powszechnie używany po 1570 r.
