Portal:Roztocze
Z Wikipedii
Roztocze
Ta strona to portal związany z tematyką Roztocza, umożliwiający dostęp do artykułów związanych z tym regionem oraz pomoc w ich rozwoju.
Roztocze to kraina geograficzna znajdująca się w połuniowo-wschodniej Polsce i zachodniej Ukrainie. Stanowi je pasmo wzniesień ciągnących się od Kraśnika po Lwów. Roztocze oddziela Wyżynę Lubelską i Wyżynę Wołyńską od Kotliny Sandomierskiej i Kotliny Naddniestrzańskiej.
Roztocze Zachodnie
Regiony administracyjne:
- Polska
- Miasta:
Kraśnik - największe miasto Roztocza Zachodniego. Kraśnik znajduje się na zachodnim krańcu Roztocza. Dawniej należał m.in. do rodów Gorajskich i Zamoyskich, obecnie jest jednym z głównych miast lubelszczyzny i dużym ośrodkiem przemysłowym. Wśród atrakcji turystycznych na uwagę zasługują zabytki architektury sakralnej, ślady dawnych obwarowań miejskich i wzgórze zamkowe z pozostałościami zamku z przełomu XIV i XV wieku.
Frampol - jedno z najmniejszych miast Polski. Znany z charakterystycznego układu urbanistycznego, w którym centrum stanowi rynek, a wokół niego biegną równoległe do jego boków ulice. Jako jedno z nielicznych miast regionu nigdy nie należał do Ordynacji Zamojskiej.
Janów Lubelski - leży na pograniczu Roztocza Zachodniego i Równiny Biłgorajskiej. Główne atrakcje turystyczne miasta to zespół klasztorny dominikanów, kościół św. Jana Chrzciciela z lat 1694-1742 i zalew (sztuczny zbiornik wodny) o powierzchni 40 ha.
Szczebrzeszyn - leży we wschodniej części Roztocza Zachodniego. Szeroko znany dzięki wierszowi Jana Brzechwy W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie i Szczebrzeszyn z tego słynie. Dawniej należał do Gorajskich (herb tego rodu jest herbem miasta), później do Zamoyskich. Wśród atrakcji turystycznych wymienić należy zabytki architektury sakralne (2 kościoły, synagoga, cerkiew unicka) oraz pomnik chrząszcza.
- Ważniejsze wsie: Godziszów, Chrzanów, Tereszpol, Zakrzówek, Goraj, Batorz, Radecznica i Szastarka
- Najwyższe wzniesienia: Dąbrowa (344 m n.p.m.)
- Główne rzeki: Wieprz, Biała Łada, Gorajec, Por, Bukowa
Roztocze Środkowe
Regiony administracyjne:
- Miasta:
Biłgoraj - jest to jedno z największych miast regionu, leży na pograniczu Roztocza Środkowego i Równiny Biłgorajskiej. Nigdy nie należał do Ordynacji Zamojskiej - swoje powstanie i rozwój zawdzięcza głównie Gorajskim. Dawniej był to wielki ośrodek rzemieślniczy, obecnie jest to duży ośrodek przemysłowy. Warto zobaczyć zabytki architektury sakralnej - przede wszystkim pofranciszkański zespół klasztorny i kościół WNMP; poza tym znajduje się tutaj XIX-wieczny skansen "zagroda sitarska".
Józefów Biłgorajski - niewielkie miasteczko w centrum Roztocza Środkowego i Puszczy Solskiej. Warto zobaczyć dawne kamieniołomy i XIX-wieczny kościół parafialny; znajdują się tutaj dwa wypoczynkowe zalewy.
Krasnobród - miasteczko będące popularnym centrum turystyczno-wypoczynkowym. Znajduje się tutaj wypoczynkowy zalew, stok narciarski; wśród zabytków wymienić należy pałac Leszczyńskich z XVII-XIX w. i barokowy zespół klasztorny dominikanów.
Narol - leży we wschodniej części Roztocza Środkowego. Znajduje się tutaj barokowy zespół pałacowy.
Tomaszów Lubelski - leży niedaleko granicy z Ukrainą. Zachowany jest tutaj zabytkowy układ urbanistyczny. Największą atrakcją turystyczną Tomaszowa jest drewniany kościół parafialny z XVII w.; poza tym warto zobaczyć cerkiew i plebanię z XIX w.
Zamość - znajduje się na pograniczu Roztocza Środkowego z Padołem Zamojskim. Potocznie zwany "Padwą Północy", jest największym miastem w polskiej części Roztocza. Znany na całym świecie z renesansowego Starego Miasta wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO - znajduje się tu m.in. wiele zabytkowych kamienic, arsenał, ratusz, katedra, gmach Akademii Zamojskiej. Dawniej była to jedna z najpotężniejszych twierdz I Rzeczypospolitej i stolica Ordynacji Zamojskiej.
Zwierzyniec - niewielkie miasteczko nazywane "stolicą Roztocza", popularne miejsce turystyczno-wypoczynkowe. Znajduje się tutaj siedziba Roztoczańskiego Parku Narodowego. Do największych atrakcji turystycznych należy kościół "na wodzie", stary browar i budynki Ordynacji Zamojskiej.
- Ważniejsze wsie: Bełżec, Lubycza Królewska, Susiec, Guciów, Tarnawatka, Krynice, Adamów
- Najwyższe wzniesienia: Wapielnia (387 m n.p.m.)
- Główne rzeki: Wieprz, Tanew, Sopot, Szum
Roztocze Wschodnie
Regiony administracyjne:
- Miasta:
Rawa Ruska - miasto na Ukrainie, tuż przy granicy z Polską. Znajduje się tutaj zabytkowy kościół parafialny, cerkiew unicka i klsztory Dominikanek i oo. reformatów. Do 1939 Rawa znajdowała się w granicach Polski.
Żółkiew - miasto na Ukrainie założone w XVI w. przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Dawniej należało do Daniłowiczów, Sobieskich i Radziwiłłów. Do 1939 znajdowały się tu ogromne malowidła batalistyczne obrazujące największe zwycięskie bitwy króla Jana III Sobieskiego. Wśród zabytków warto wymienić kościół farny z nagrobkami Sobieskich i Żółkiewskich.
Lwów - leży na wschodnim krańcu Roztocza. Jest największym miastem zachodniej Ukrainy i największym miastem Roztocza. Wielki ośrodek polskiej kultury, w latach 1340-1772 i 1918-1939 znajdował się w granicach Polski. Pochodzi stąd wielu znanych i zasłużonych Polaków. Lwów jest ważnym ośrodkiem turystycznym - znajduje się bardzo wiele zabytków, a lwowskie Stare Miasto zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
- Ważniejsze wsie: Potylicz, Hrebenne, Lubycza Królewska, Horyniec-Zdrój
- Najwyższe wzniesienia: Wysoki Zamek (409 m n.p.m.), Długi Goraj (391,5 m n.p.m.), Wielki Dział (390,4 m n.p.m.), Krągły Goraj (388,7 m n.p.m.)
- Główne rzeki: Tanew, Wirowa
Miejsca wyjątkowe
Roztocze to region z atrakcyjnymi, wyjątkowymi, unikalnymi miejscami, godnymi zwiedzenia, a są to m.in.:
- Rezerwat "Czartowe Pole" na południe od Józefowa - niesamowite szumy (progi rzeczne, szypoty) na rzece Sopot oraz ruiny dawnej papierni Zamoyskich; "szumiąca" rzeka to także Tanew w okolicach Suśca;
- Florianka - niewielka osada na terenie RPN (na południe od Zwierzyńca), gdzie prowadzona jest hodowla konika polskiego; mieści się tu także muzeum "Izba Leśna";
- Górecko Kościelne - inna niewielka osada k. Józefowa, ze starym, zabytkowym modrzewiowym kościołem oraz kapliczką na rzeczce Szum; przy drodze do niej stoją drewniane stacje drogi krzyżowej oraz wyjątkowe dęby; także znane miejsce imprez kulturalnych;
- Guciów k. Zwierzyńca - tu można odwiedzić starą zagrodę-muzeum (Zagroda Guciów) z budynkami (chałupa, obora, stodoła) z XIX i pocz. XX wieku; w okolicach znalezione zostały także ślady dinozaurów!
Ciekawostki
Czy wiesz, że...
- ...niemal całe Roztocze do 1944 r. należało do Ordynacji Zamojskiej?
- ...na Roztoczu rozegrała się bitwa pod Tomaszowem Lubelskim, druga pod względem wielkości bitwa podczas kampanii wrześniowej?
- ...na terenie Roztocza znajduje się bardzo wiele krzyży i kapliczek przydrożnych - np. przy 20-kilometrowej drodze łączącej Frampol z Janowem Lubelskim jest ich prawie 50?
Artykuł miesiąca
Józefów - miasto, siedziba gminy. Położony w centrum Roztocza, liczy ok. 2,5 tys. mieszkańców.
Warto odwiedzić zabytkowy, XIX-wieczny kościół i podmiejskie kamieniołomy. W Józefowie znajdują się dwa zalewy - wędkarski i wypoczynkowy.
Miasto jest świetną bazą wypadową na Roztocze i Puszczę Solską.
Ochrona przyrody
Parki narodowe:
Parki krajobrazowe:
- Krasnobrodzki Park Krajobrazowy
- Park Krajobrazowy Lasy Janowskie - na Równinie Biłgorajskiej
- Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej
- Południoworoztoczański Park Krajobrazowy
- Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy
Rezerwaty:
Do zrobienia
Do napisania:
- Bukowa
- Długi Goraj
- Krągły Goraj
- Wapielnia
Do poszerzenia:
- Aleksandrów
- Susiec
- Tomaszów Lubelski
- Park Krajobrazowy Lasy Janowskie
- Południoworoztoczański Park Krajobrazowy
- Rezerwat "Piekiełko"
- Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy
Do dopracowania:
