Sójka

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy ptaka. Zobacz też: góra Sójka.

Sójka

Systematyka

sójka

Nazwa systematyczna

Garrulus glandarius

(Linnaeus, 1758)

Status ochronny

Kategoria zagrożenia (CzKGZ)
EX	EW	CR	EN	VU	NT	LC

Kategoria: niższego ryzyka

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Sójka (Garrulus glandarius) - średni ptak z rodziny krukowatych, zamieszkujący niemal całą Eurazję i północno-zachodnią Afrykę. Gatunek częściowo osiadły; populacje z północy i wschodu podejmują czasami dalsze wędrówki na południowy zachód; mogą wtedy tworzyć wielkie stada, liczące kilkaset do tysiąca osobników. W Polsce rozpowszechniony, średnio liczny ptak lęgowy.

[edytuj] Charakterystyka

pióro (pokrywa skrzydłowa) sójki

[edytuj] Wygląd zewnętrzny

Najbarwniejszy spośród ptaków krukowatych Europy. Obie płci ubarwione jednakowo. Większość upierzenia brązowa o pastelowym, różowym odcieniu. Kuper i dolne pokrywy ogona białe. Na zaokrąglonych skrzydłach charakterystyczne lusterka: białe oraz niebieskie z czarnym prążkowaniem. Czoło białe z czarnym kreskowaniem, od dzioba gruby czarny wąs. Ogon i końce skrzydeł czarne. Dziób mocny, stalowoszary lub czarny. Nogi jasnobrązowe. Młode podobne do dorosłych, ale mają bardziej czerwonawy odcień upierzenia i mniej kreskowany wierzch głowy. Poszczególne podgatunki różnią się głównie kolorem i kształtem czapeczki oraz ogólnym odcieniem upierzenia.

Pióra lusterek na skrzydłach sójki nie są wcale błękitne; w rzeczywistości kolor bierze się stąd, że wiązka światła rozszczepia się w specjalnej strukturze pióra i odbite zostaje widmo niebieskie^[1].

[edytuj] Rozmiary

Długość ciała: ok. 32-35 cm, rozpiętość skrzydeł: ok. 52-58 cm. Waga: ok. 150-180 g.

[edytuj] Głos

Alarmuje głośnym, ostrym skrzekiem: "kreecz" lub "kszaach", poza tym odzywa się wieloma innymi, gardłowymi dźwiękami. Bardzo hałaśliwa, reaguje na każdy podejrzany obiekt czy ruch. Śpiew rzadko słyszany, jest to cichy świergot i gardłowe "gadanie". Potrafi naśladować głosy innych ptaków (zwłaszcza myszołowa), a także np. miauczenie kota.

[edytuj] Zachowanie

Lot na dłuższych dystansach raczej powolny, ciężki, nierównomierny; natomiast w lesie potrafi latać dość szybko i zwinnie. Dość skryta, widywana częściej dopiero poza sezonem lęgowym. Jesienią jest bardzo aktywna, gromadzi wtedy zapasy jedzenia na zimę, głównie żołędzi. Sójki mogą się wtedy łączyć w stadka rodzinne lub większe, składające się głównie z młodych ptaków, i przemieszczać na mniejsze lub większe odległości (średnio ok. 600 km). Większość ptaków prowadzi jednak ściśle osiadły tryb życia. Ta jesienna aktywność, nie prowadząca jednak do odlotu, była źródłem powstania powiedzenia "wybierać się jak sójka za morze".

[edytuj] Środowisko

sójka

Występuje licznie w lasach liściastych i mieszanych, ale również w niewielkich laskach pomiędzy polami i łąkami, zadrzewieniach śródpolnych, dosyć często w parkach, sadach i ogrodach, od nizin po górną granicę lasu w górach. Ostatnio coraz częściej spotykana w miastach.

[edytuj] Pożywienie

Urozmaicone i zależne od pory roku. W lecie żywi się owadami, ślimakami i innymi drobnymi zwierzętami, w tym gryzoniami, jaszczurkami, młodymi ptakami i jajkami wybieranymi z gniazd. Latem nie gardzi czereśniami z naszych ogrodów. Jesienią żywi się głównie żołędziami, które gromadzi w większych ilościach w różnych miejscach w ziemi, w dziuplach, szczelinach drzew, pod płatami kory lub mchu. Przyczynia się w ten sposób do rozsiewania dębu, który jest gatunkiem ciężkonasiennym. Zjada też bukiew i orzechy laskowe.

[edytuj] Lęgi

jajo sójki

Wyprowadza jeden lęg w roku, pod koniec kwietnia i w maju (najpóźniej spośród ptaków krukowatych występujących w Polsce). W przypadku utraty pierwszego lęgu (co jest częste), para powtarza go.

Gniazdo: W środkowej partii korony, w rozwidleniu gałęzi tuż przy pniu, głównie drzewa iglastego, rzadziej liściastego, najczęściej na wysokości ok. 5 m. Luźna konstrukcja z patyków, na której znajduje się wyściółka z miękkich części roślin, włosia, piór czy mchu.
Jaja i wysiadywanie: Pod koniec kwietnia lub w maju, w odstępach jednodniowych, samica składa 5-7 jaj. Jaja są równobiegunowe, niemal kuliste, czystobiałe, czasami szarawe lub zielonkawe, o średnich wymiarach 40x33 mm. Wysiadywanie trwa od złożenia pierwszego lub drugiego jaja przez 16-17 dni. W powtarzanych lęgach (pod koniec maja lub w czerwcu) składane są zwykle już tylko 3-4 jaja. Oboje rodzice opiekują się lęgiem i utrzymują stały kontakt głosowy, ale koło gniazda raczej się nie odzywają.
Pisklęta: Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 21-22 dniach. Jeszcze przez ok. 3 tygodnie są dokarmiane przez rodziców. Później nadal trzymają się blisko rodziców, którzy ostrzegają je głosem lub nawet czynnie bronią przed drapieżnikami.

[edytuj] Status i ochrona

W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą^[2].

[edytuj] Podgatunki

Podział na podgatunki sporny. Wyróżnia się m.in. następujące podgatunki, zamieszkujące odpowiednio:

Grupa podgatunków Glandarius
- Garrulus glandarius glandarius - Półwysep Skandynawski, Europa Wschodnia po dorzecze Peczory, Wiatkę i Symbirsk, północne i wschodnie Bałkany, Europa na północ od Alp po Pireneje i Galicię
- Garrulus glandarius brandtii - od dorzecza Peczory i Symbirska po zachodnie stoki środkowego i południowego Uralu
- Garrulus glandarius rufitergum - Wielka Brytania
- Garrulus glandarius hibernicus - Irlandia
- Garrulus glandarius lusitanicus - Portugalia i region Salamanka
- Garrulus glandarius fasciatus - południowa i wschodnia część Półwyspu Iberyjskiego
- Garrulus glandarius corsicanus - Korsyka
- Garrulus glandarius ichnusae - Sardynia
- Garrulus glandarius albipectus - Półwysep Apeniński oraz bałkańskie wybrzeża Adriatyku i morza Jońskiego
- Garrulus glandarius jordansi - Sycylia
- Garrulus glandarius graecus - od Peloponezu po Kosowo, południową Serbię i Bułgarię
- Garrulus glandarius cretorum - Kreta
- Garrulus glandarius ferdinandi - turecka cześć Tracji i południowo-wschodnia Bułgaria
Grupa podgatunków Brandth
- Garrulus glandarius brandtii - od północnego Uralu i jego wschodnich stoków w części środkowej i południowej przez Syberię po Bajkał, Ałtaj i Sajany
- Garrulus glandarius bambergi - Mongolia, Zabajkale po Sachalin południowe Kuryle, Hokkaido i Półwysep Koreański
- Garrulus glandarius kansuensis - wschodni Tien-szan i zachodnia Mongolia Wewnętrzna.
Grupa podgatunków Atricapillus
- Garrulus glandarius krynicki - okolice Kubania, Kaukaz i Zakaukazie oraz północna Azja Mniejsza na wschód od miasta Samsun.
- Garrulus glandarius iphigenia - Krym
- Garrulus glandarius anatoliae - Anatolia, zachodnia Azja Mniejsza oraz Rodos, Lesbos i Kos. Na wschodzie sięga po północny Irak i góry Zagros
- Garrulus glandarius samios - Samos i Ikaria
- Garrulus glandarius atricapillus - Liban, Syria, Izrael i Zachodni Brzeg.
- Garrulus glandarius cervicalis - Tunezja i północno-wschodnia Algieria
- Garrulus glandarius whitakeri - północno-zachodnia Algieria
Grupa podgatunku Minor
- Garrulus glandarius minor - Atlas
- Garrulus glandarius glaszneri - Cypr
- Garrulus glandarius hyrcanus - Elbrus i południowy brzeg morza Kaspijskiego
Grupa podgatunków Japonicus - 4 do 6 podgatunków zamieszkujących Wyspy Japońskie poza Hokkaido. Wśród nich:
- Garrulus glandarius japonicus
Grupa podgatunków Bispecularis - 7 do 11 podgatunków zamieszkujących Himalaje, Chiny, zachodnią Birmę i północny Wietnam. Wśród nich:
- Garrulus glandarius bispecularis
- Garrulus glandarius sinensis
Grupa podgatunków Leucotis
- Garrulus glandarius leucotis - Junnan, wschodnia Birma i środkowa część Półwyspu Indochińskiego

[edytuj] Źródła

↑ Andrzej G. Kruszewicz Ptaki Polski - t. II, Multico, Warszawa 2005, ISBN 83-7073-360-3, s. 178
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną