Szata roślinna Polski
Z Wikipedii
_04.jpg/250px-Botanical_garden_Krakow_(2006-05-13)_04.jpg)
Szata roślinna Polski - wszelkie zbiorowiska roślinne (roślinność) oraz gatunki roślin (flora) występujące na terenie Polski współcześnie oraz w przeszłości. Szata roślinna jest układem dynamicznym, zależnym od przekształceń środowiska. Od wielu wieków i współcześnie czynnikiem determinującym przobrażenia szaty roślinnej i decydującym o jej wyglądzie jest działalność człowieka (antropopresja). W efekcie, mimo iż w podziale strefowym układów roślinności ziemie polskie znajdują się niemal w całości w strefie lasów zrzucających liście na zimę, tylko niewielka część Polski pokryta jest przez tego rodzaju zbiorowiska[1].
Spis treści |
[edytuj] Kształtowanie się szaty roślinnej Polski
Kolejne zlodowacenia z epoki plejstocenu zamieniały ziemie dzisiejszej Polski w lodową pustynię. W okresach ociepleń, po wycofaniu się lądolodu na ziemie te wracała pokrywa roślinna. Równoleżnikowy układ pasm górskich powodował jednak, że zmiany zasięgów roślin związane ze zmianami klimatycznymi napotykały przeszkody i wiele roślin nie było w stanie ich przetrwać. Dlatego zróżnicowanie szaty roślinnej Polski jest relatywnie znacznie mniejsze od obszarów położonych na podobnej szerokości geograficznej w Ameryce Północnej lub Azji Wschodniej.
Współczesna pokrywa roślinna Polski ukształtowała się po ostatnim zlodowaceniu (zwanym bałtyckim, lub wisły), które miało miejsce w plejstocenie. Jakkolwiek pozostały również relikty, czyli gatunki pozostałe z poprzednich epok klimatycznych, np. z epoki trzeciorzędu: ostróżka tatrzańska i skalnica tatrzańska, z plejstocenu: limba, wierzba lapońska, dębik ośmiopłatkowy i brzoza karłowata.
[edytuj] Flora Polski
Zobacz więcej w osobnym artykule: Flora roślin naczyniowych Polski.W granicach Polski stwierdzono dotychczas występowane blisko 3000 rodzimych i trwale zadomowionych taksonów w randze gatunku i podgatunku roślin okrytonasiennych Magnoliophyta[2]. Występuje tu poza tym 67 gatunków paprotników Pteridophyta, 910 gatunków mszaków Bryophyta, 2000 gatunków zielenic Chlorophyta, 25 gatunków ramienic i 39 gatunków krasnorostów Rhodophyta.[3]
[edytuj] Roślinność Polski
Niewielkie powierzchnie w Polsce zajmują pierwotne i naturalne fitocenozy. Są to fragmenty lasów (części Puszczy Białowieskiej, niektóre lasy rezerwatowe, trudnodostępne lasy bagienne), dobrze zachowane mokradła i jeziora, roślinność wysokogórska. Dużą powierzchnię zajmują półnaturalne zbiorowiska leśne i łąkowe. Pozostałą powierzchnię pokrywy roślinnej stanowią zespoły synantropijne: segetalne (związane z terenami upraw) oraz ruderalne (związane z przestrzeniami zurbanizowanymi).
Roślinność w Polsce badana i klasyfikowana jest zgodnie z metodologią francusko-szwajcarskiej szkoły fitosocjologicznej (zwanej też środkowo-europejską). Zgodnie z założeniami tej szkoły opracowana została lista zbiorowisk roślinnych Polski. Wraz z akcesją do Unii Europejskiej do praktyki weszła też inna klasyfikacja roślinności - wypracowana w ramach programu CORINE klasyfikacja siedlisk przyrodniczych stosowana do wyznaczania obszarów Natura 2000.
[edytuj] Potencjalna roślinność naturalna
Potencjalna roślinność naturalna Polski formowała by się zgodnie z panującym na terenie kraju potencjałem fizyczno-geograficznym, kształtującym się na przestrzeni lat pod wpływem orografi terenu, działalności lądolodów, wpływu klimatu morskiego i borealno-kontynentalnego. Duże zróżnicowanie czynników teoretycznie mogłoby mieć wpływ na utworzenie się bogatej szaty roślinnej obszaru Polski
Roślinność potencjalna w Polsce jest dość dobrze opisana wskutek kartowania wykonanego w latach 1972-95 przez zespół naukowców pod przewodnictwem prof. Władysława Matuszkiewicza. Owocem badań była mapa roślinności potencjalnej Polski w skali 1:300000[4]. Zgodnie z tym opracowaniem na terenie Polski następująco kształtuje się układ głównych typów roślinności potencjalnej[5]:
- żyzne lasy liściaste z klasy Querco–Fagetea – 58,1% (w tym 13,6% powierzchni kraju to siedliska lasów bukowych, 41,6% lasy dębowo-grabowe, 2,9% ciepłolubne dąbrowy)
- ubogie lasy liściaste, kwaśne dąbrowy z klasy Quercetea robori-petraeae - 5,2%
- lasy mieszane i bory iglaste z klasy Vaccinio–Piceetea – 25,3% (13,9% bory mieszane, 10,2% bory sosnowe i 1,2% bory świerkowe)
- roślinność gleb hydrogenicznych (łęgowa i bagienna) – 10,9%
- inne zbiorowiska – 0,5%
[edytuj] Elementy zagrożone
Zestawienie zagrożonych składników polskiej flory publikowane jest w kolejnych, aktualizowanych wydaniach "Czerwonej listy roślin i grzybów Polski". Najnowsza publikacja wydana została w 2006 roku[6] (bardziej znana "Polska czerwona księga roślin" to wybór częsci taksonów z ww. listy rozszerzony o opisy poszczególnych gatunków[7]).
Na aktualnej liście wymarłych i zagrożonych roślin w Polsce znajdują się 594 gatunki glonów, 92 gatunki wątrobowców i glewików (38,7% gatunków z flory polskiej, z czego 2 już wymarły) oraz 506 gatunków roślin naczyniowych (21% rodzimej flory, z czego 44 taksony wymarły).
Zagrożone w Polsce ekosystemy uwzględnione są w wykazie siedlisk przyrodniczych wymagających ochrony w obszarach Natura 2000. Do najsilniej zagrożonych należą: solniska, jeziora lobeliowe, wilgotne wrzosowiska z wrzoścem bagiennym, murawy kserotermiczne, torfowiska wysokie i nakredowe, bory i lasy bagienne oraz buczyny storczykowe.
[edytuj] Ochrona szaty roślinnej
Ochrona szaty roślinnej realizowana jest w Polsce w ramach ochrony przyrody mającej podstawy konstytucyjne i ustawowe. Ogólne warunki do utrzymania stanu szaty roślinnej tworzyć powinien określony w konstytucji zrównoważony rozwój kraju. Elementy zagrożone i wymagające podejmowania działań zapobiegających ich degradacji chronione są w powierzchniowych formach ochrony przyrody (parki narodowe, rezerwaty, użytki ekologiczne, parki krajobrazowe i obszary Natura 2000). W odniesieniu do ochrony bioróżnorodności gatunkowej wprowadzono także w Polsce ochronę gatunkową roślin. Poza służbami ochrony przyrody działalność związaną z ochroną różnorodności gatunkowej szaty roślinnej w Polsce prowadzą ogrody botaniczne.
Przypisy
- ↑ Gilewska Sylwia 1999. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy. W: Starkel L. (red.): Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. ISBN 83-01-12803-8
- ↑ Mirek, Z., Pięknoś-Mirkowa, H., Zając, A i M., 2002, Flowering plants and Pteridophytes of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, Kraków. ISBN 83-85444-83-1
- ↑ Andrzejewski R., Weigle A. 1992. Polskie studium różnorodności biologicznej. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska. ISBN 83-85908-01-3
- ↑ W. Matuszkiewicz i inni, 1995, Potencjalna roślinność naturalna Polski. Mapa przeglądowa 1:300 000
- ↑ Zbiorowiska roślinne. Ministerstwo Środowiska.
- ↑ Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
