Tosia Altman

Z Wikipedii

Tosia Altman własciwie Tova Altman (ur. 24 sierpnia 1918 we Włocławku, zm. pod koniec maja 1943 w Warszawie) – żydowska działaczka ruchu oporu w czasie II wojny światowej, organizatorka podziemnych struktur Haszomer Hacair, uczestniczka powstania w getcie warszawskim.

W okresie poprzedzającym wybuch wojny była instruktorką w organizacji Haszomer Hacair, a od 1938 była członkiem jego centralnego dowództwa. Od początku okupacji niemieckiej zajmowała się organizacją żydowskiego ruchu oporu oraz podziemnych struktur Haszomer Hacair na terenie Generalnej Guberni. W 1941 wraz z Leą Koziebrodzką przebywała w Wilnie organizując grupy samoobrony w tamtejszym getcie, a w roku następnym sporządziła raport o sytuacji ludności żydowskiej w gettach Grodna, Białegostoku oraz Śląska. Była działaczką Żydowskiej Organizacji Bojowej w Warszawie i łączniczką Arie Wilnera między gettem a stroną aryjską.

Podczas powstania w getcie warszawskim uczestniczyła w walkach w getcie centralnym. 8 maja 1943 po odkryciu bunkra przy ulicy Miłej 18, gdzie mieściła się kwatera główna ŻOB, przez pacyfikujący getto oddział Jürgena Stroopa, jako jednej z nielicznych osób udało jej się wymknąć z obławy i ocalić życie. W wyniku ataku na bunkier i ucieczki skaleczyła się w czoło i poraniła nogi. Swoją relację z całego zajścia złożyła Helenie Rufeisen-Schüpper.

Z getta uciekła kanałami w nocy z 8 na 9 maja wraz z grupą ok. 30 bojowców wyprowadzonych na aryjską stronę przez Symchę Ratajzera-Rotema i polskich kanalarzy. 10 maja bojowcy wyszli z kanałów przy ul Prostej i zostali wywiezieni podstawioną ciężarówką do lasku w Łomiankach pod Warszawą. Do Warszawy wróciła w kilka dni później, by ukryć się z innymi członkami Haszomer Hacair w fabryce błon celuloidowych na warszawskiej Pradze (ul. 11 Listopada nr 10). 24 maja 1943 fabryka stanęła w ogniu, w pożarze zginęło 8 żydowskich bojowców, a trzem innym, w tym Tosi Altman, mimo poparzeń udało się schronić na dachu. Według Heleny Rufeisen-Schuepper to właśnie od ichtiolu w formie świeczki, który Tosia Altman topiła, wyrabiając z niego maść na swoją ranę na czole, doszło do zapłonu materiałów łatwopalnych i pożaru. Wraz z drugą poparzoną koleżanką została przekazana przez polską policję Niemcom, którzy zawieźli kobiety do szpitala, gdzie nie udzielono im pomocy, skazując na śmierć w okropnych męczarniach.

W postać Tosi Altman w amerykańskim filmie Uprising (Powstanie) z 2001, w reżyserii Jona Avneta, wcieliła się Leelee Sobieski.

[edytuj] Źródła

• Anka Grupińska: Po kole. Rozmowy z żydowskimi żołnierzami. Warszawa: Alfa, 1991. ISBN 83-70014-75-5. 
• Cywia Lubetkin: Zagłada i powstanie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1999. ISBN 830513041X. 
• Vladka Meed: On Both Sides of the Wall. Memoirs from the Warsaw Ghetto. New York: Holocaust Libr., 1979. ISBN 0896040135. 
• Israel Gutman: Walka bez cienia nadziei. Powstanie w getcie warszawskim. Warszawa: Rytm, 1998. ISBN 8386678860. 
• Helena Rufeisen-Schüpper: Pożegnanie Miłej 18. Wspomnienia łączniczki Źydowskiej Organizacji Bojowej. Kraków: Beseder, 1996. ISBN 8386995017. 
• Cezary Gmyz, Henryk Szafir: Zdrada przy Miłej. Tygodnik "Wprost", Nr 1169 (pl). [dostęp 01.05.2008].
• Opis filmu Powstanie w serwisie filmweb.pl (pl). [dostęp 01.05.2008].