Literatura polska - II wojna światowa

Z Wikipedii

Literatura polska w okresie II wojny światowej

Podczas okupacji hitlerowskiej zarówno twórczość polskich pisarzy jak i życie artystyczno-literackie zostały dramatycznie zagrożone. Wszelka legalna działalność wydawnicza bądź twórcza została zaprzepaszczona; instytucje związane z literaturą, wydawnictwa, stowarzyszenia, szkoły średnie i wyższe zmuszono do zaprzestania działalności. Środowisko pisarzy zostało więc chaotycznie rozproszone: część znalazła się w obozach koncetracyjnych, gettach, została deportowana w inny rejon kraju, niektórzy wyemigrowali (Tuwim, Wierzyński). Wielu wstąpiło w szeregi wojska polskiego poza granicami kraju, wielu zostało zamordowanych lub zginęło w walce.

Ci, którzy pozostali w kraju zajęli się organizowaniem życia literackiego w konspiracji: były to np. zebrania lub wieczory poezji - spotkania literatów w mieszkaniach w celu dyskutowania i lektury poezji, publikacji. Miasta, w których takie spotkania odbywały się najczęściej to Warszawa, Kraków i Lwów. Pisarze uczestniczyli także w współtworzeniu podziemnej prasy i wydawnictw (około 200 z 1500 polskich podziemnych publikacji dotyczy literatury). Duża część pisarzy i poetów była związana z podziemnym ruchem oporu (wojskowym lub cywilnym).

[edytuj] Twórczość

Bardzo wielu poetów rozpoczęło konspiracyjne wydawanie tomików swoich wierszy lub antologii poetyckich. Były drukowane anonimowo lub pod pseudoniami literackimi najczęściej w nakładzie kilkunastu lub kilkudziesięciu egzemplarzy (pewnie wydawnictwa sięgnęły liczby kilku tysięcy egzemplarzy, np. nakład antologii pt. Słowo prawdziwe). Powstawała poezja okolicznościowa, skierowana do społeczeństwa i dotycząca ówczesnych wydarzeń.

Dużego znaczenia nabrała pieśń, esej, nowela, a taże satyra (jako element psychologicznej samoobrony). Istotne dzieła, które krążyły wtedy w maszynopisach, to m.in. nowele dotyczące wojny Jerzego Andrzejewskiego, Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego, Likwidacja getta warszawskiego Szymanowskiego, W piekle i Golgota Zofii Kossak, eseje Suchodolskiego, List do Jana Bugaja Wyki, Na oczach świata M. Kann. Wielu pisarzy napisało pamiętniki lub prace wspomnieniowe dotyczące przeżyć wojennych (Irzykowski, Nałkowska, Trzebiński, Koniński, Buczkowski, Białoszewski, Maria Dąbrowska, Rodziewiczówna, Eugeniusz Szermentowski).

Poza granicami kraju również powstawała literatura dotycząca wydarzeń w Polsce. Istotnie publikacje tego typu to m.in.: Dywizjon 303 Fiedlera, Kwiaty polskie Tuwima, poezje Wierzyńskiego, Lechonia, Słonimskiego.

W gettach, obozach jenieckich, więzieniach lub obozach koncentracyjnych tworzono poezję okolicznościową (Borowski, Jaworski, Timofiejew). Tomik wierszy powstałych w obozach śmierci to np. Szopka w Dachau. Poezja obozowa miała na celu podniesienie na duchu więźniów, mobilizację moralną, psychologiczną walkę o godność i protest przeciwko zbrodniom ludobójstwa.

Poezja pisana bezpośrednio pod wrażeniem powstania warszawskiego to wiersze przede wszystkim Zbigniewa Jasińskiego, ale także J. Szczepańskiego, Radzymińskiej, Ubysza, Marczaka-Oborskiego. Duże znaczenie mają także piosenki tamtego okresu (Pałacyk Michla, Marsz Mokotowa, Warszawskie dzieci i inne).