Ośrodek religijny w Bydgoszczy
Z Wikipedii
| Niniejszy artykuł jest częścią cyklu Bydgoszcz. |
   |
|
|
|
|
Ośrodek religijny w Bydgoszczy w przeważającej części dotyczy Kościoła katolickiego. W Bydgoszczy znajduje się mnóstwo kościołów, w tym wiele zabytkowych, średniowiecznych, sanktuariów, obiektów martyrologii, cmentarzy itp.
Bydgoszcz jest stolicą diecezji bydgoskiej podległej metropolii gnieźnieńskiej.
W Bydgoszczy znajdują się też ośrodki innych wyznań, m.in. Kościół prawosławny, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Adwentystów Dnia Sobotniego, Kościół ewangelicko-augsburski, Zielonoświątkowcy, Mormoni, Baptyści i inni.
[edytuj] Tradycje
[edytuj] Najstarszy kościół bydgoski św. Idziego
Najstarszym znanym dziś ośrodkiem kultu religijnego był romański kościół pw. św. Idziego (rozebrany w 1879 r.), który stał w pobliżu przeprawy przez Brdę.
[edytuj] Kościół parafialny pw. św. Marcina i Mikołaja, czyli bydgoska fara
Niedaleko też stał drewniany kościół parafialny pw. św. Mikołaja. Na miejscu tej świątyni, spalonej w roku 1409 przez Krzyżaków, wzniesiono wyróżniający się wspaniałą gotycką architekturą kościół pw. św. Marcina i Mikołaja. Budowę fary zakończono w roku 1502.
Jej fundator, Jan Kościelecki, wojewoda inowrocławski, starosta bydgoski i malborski, umieścił w ołtarzu głównym jako wotum za zakończoną wojnę trzynastoletnią, podczas której Bydgoszcz była kwaterą główną Kazimierza Jagiellończyka, obraz Matki Bożej, zwany "Beatissimae Mariae Virginis". Od tego czasu datuje się wzmożony kult maryjny. Liczne wota pozostawiali mieszczanie jako wyraz swojego nabożeństwa i wdzięczności. Istniało także wotum zawierające insygnia miejskie, co oznaczało oddanie się miasta pod opiekę Matki Bożej.
[edytuj] Bydgoskie zakony
W mieście od czasów średniowiecza miały siedzibę zakony. Pierwsza wzmianka o karmelitach pochodzi z 1399 r.
W 1480 r. erygowano klasztor bernardynów, w 1615 klasztor Klarysek, a w 1617 r. jezuitów.
[edytuj] Kolejne bydgoskie kościoły
Budowały się kolejne kościoły:
- kaplica św. Ducha (1448)
- klasztor karmelitów (1550) – rozebrany w XIX w.
- klasztor i kościół bernardynów (1480) – spłonął w 1545 r.
- kościół św. Stanisława (1529) na Przedmieściu Kujawskim – rozebrany w I poł. XIX w.
- kaplica św. Krzyża – rozebrana w XIX w.
- kościół bernardynów pw. św. Jerzego (1552-7) – dzisiejszy garnizonowy
- kościół św. Trójcy (1550-76) – rozebrany w XIX w.
- klasztor Klarysek (1615-18)
- kościół Klarysek (1582-1615)
- kościół jezuitów (1617-1620) – rozebrany w 1940 r. przez hitlerowców
[edytuj] Wyszogrodzka parafia pw. św. Mikołaja
W Wyszogrodzie leżącym po sąsiedzku do Bydgoszczy nad Wisłą w dzielnicy Fordon istniała parafia pw. św. Mikołaja. Istnieje podanie o konsekracji przez bpa Wojciecha kaplicy grodowej pw. Marii Magdaleny w Wyszogrodzie (997). Kościół murowany zbudowano w Fordonie w 1600 r.
[edytuj] Kościoły ewangelickie w Bydgoszczy
Pierwszy kościół ewangelicki powstał w 1787 r. do obsługi coraz liczniej przybywających Niemców i żołnierzy pruskich stacjonujących w koszarach. Kościół zbudowano przy ul. Podwale (dzisiaj nie istnieje).
Do 1920 r. w Bydgoszczy i Fordonie zbudowano kolejnych 7 świątyń ewangelickich i 2 katolickie.
[edytuj] Okres Księstwa Warszawskiego i okres późniejszy
W okresie Księstwa Warszawskiego w mieście istniało 6 kościołów katolickich (w tym 3 nieużytkowane), 1 ewangelicki oraz 3 zakony: karmelitów, bernardynów i klaryski (jezuitów wypędziły władze pruskie).
Do połowy XIX w. skasowano wszystkie zakony. Rozebrano także szereg staropolskich gotyckich świątyń: Św. Stanisława, Św. Trójcy, kościół i klasztor karmelitów. Kościół pobernardyński zagospodarowano wyznaczając go na świątynię garnizonową. Katolicy w tym czasie stanowili ok. 40% ludności. W 1852 r. już tylko 26%.
Od zarania swego istnienia Bydgoszcz i Fordon należały do diecezji kujawskiej z siedzibą biskupa we Włocławku. W 1822 r. na skutek zarządzenia papieża Bydgoszcz przeszła (na 186 lat) do archidiecezji gnieźnieńskiej. Z kolei w 1822 r. parafia fordońska została włączona z kujawskiej do diecezji chełmińskiej i ustanowiono w niej dekanat obejmujący 9 parafii podbydgoskich (Fordon, Koronowo, Byszewo, Dobrcz, Osielsko, Włóki, Wtelno, Wudzyn, Żołędowo).
Procent katolików w mieście zmniejszał się z 25% w 1852 r. do 19% w 1910 r. Natomiast aż 60% katolików zamieszkiwało Szwederowo, które było ostoją polskiej ludności. Żydów było niewielu – stanowili tylko 2,3% ludności.
[edytuj] Początek XX wieku
W końcu XIX i początkach XX w. zbudowano kilka dużych i pięknych kościołów,
- 1878 – kościół ewangelicki pw. św. Pawła na dzisiejszym pl. Wolności
- 1879 – kościół ewangelicki pw. św. Jana Ewangelisty w Fordonie (obejmował zasięgiem 36 pobliskich miejscowości)
- 1897 – kościół Metodystów przy ul. Warszawskiej (dzisiaj nadal kościół ewangelicki)
- 1902 – fara ewangelicka przy pl. Kościeleckich.
- Przy tej okazji do końca rozebrano zamek, zniwelowano fosy i wzgórze zamkowe
- 1905 – kościół ewangelicki na Wilczaku (dzisiaj pw. Miłosierdzia Bożego)
- 1908 – kościół ewangelicki na Małych Bartodziejach (dzisiaj pw. św. Józefa Rzemieślnika)
- 1913 – kościół ewangelicki na Okolu (dzisiaj pw. św. Wojciecha)
Zbudowano również szereg kościołów ewangelickich w okolicach Bydgoszczy np. w Cielu, Łochowie, Nowej Wsi Wielkiej, Przyłękach, Osielsku, Solcu Kujawskim, Sicienku, Kruszynie, Wtelnie, Dobrczu, Kozielcu, Dąbrowie Wielkiej i innych miejscowościach. Niektóre z kościołów pobudowano na bazie istniejących.
Po 1945 r. służą jako kościoły katolickie. Z początkiem XX w. władze pruskie zezwoliły na budowę kościołów katolickich. Powstały dwa w tym samym 1913 r. – dla katolików niemieckich przy pl. Piastowskim (dzisiaj pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa) i dla katolików polskich przy ul. św. Trójcy (dzisiaj pw. Trójcy Św.) budowany samodzielnie przez społeczność polską.
[edytuj] Po 1918 roku
Po odzyskaniu niepodległości rozpoczęto organizację nowych parafii w mieście. Do celów kultu religijnego przywrócono kościół Klarysek. Rozpoczęto budowę nowych świątyń, z których największy był pw. św. Wincentego a'Paulo budowany w formie panteonu rzymskiego.
Do 1939 r. zbudowano 5 kościołów:
- św. Wincentego a'Paulo Bazylika Mniejsza (Bielawki), 1925
- św. Stanisława Biskupa i Męczennika (Siernieczek), 1925
- MB Nieustającej Pomocy (Szwederowo), 1926
- Ducha Świętego (Glinki) – kościół Misjonarzy Ducha Świętego, 1932
- św. Antoniego z Padwy (Czyżkówko), 1936
Do miasta przybyło kilka zgromadzeń zakonnych, m.in. Zgromadzenie Misjonarzy Ducha Św. (1921), Zgromadzenie Misjonarzy św. Wincentego a Paulo (1925). W 1939 r. 91% mieszkańców miasta wyznawało katolicyzm. Tylko 8,5% deklarowało wyznanie ewangelickie, a 0,1% mojżeszowe. Mimo tak dużej proporcji – w mieście brakowało świątyń katolickich. W Bydgoszczy i Fordonie było 10 kościołów katolickich i 8 ewangelickich.
[edytuj] Okres II wojny światowej
W okresie okupacji hitlerowskiej miasto zostało oszpecone przez wyburzenie fragmentów zabudowy starówki.
Przede wszystkim rozebrano kościół jezuicki, który był jednym z najbardziej charakterystycznych świątyń z tradycjami historycznymi. To na jego schodach król Jan Kazimierz i elektor brandenburski zaprzysiężyli w 1657 r. traktat bydgoski. Dwie wieże tego kościoła górowały na Rynkiem i stanowiły charakterystyczne punkty odniesienia w Bydgoszczy.
Rozebrano również synagogę żydowską, której gmach był okazały i wzbogacał architektonicznie przestrzeń miejską. Oprócz tego rozebrano szereg innych obiektów nie-sakralnych. 3 września wojsko i cywile podpalili kościół ewangelicki na Szwederowie, który był bazą niemieckich dywersantów (dzisiaj nie istnieje).
Z kolei w 1945 r. podczas walk uszkodzeniu uległa bydgoska fara, którą jednak udało się uratować. Po wojnie utworzono szereg parafii na bazie kilku poewangelickich świątyń.
[edytuj] Po wojnie
W latach 70. po wielu staraniach prymasowi Wyszyńskiemu udało się uzyskać zgodę na budowę pierwszej nowej świątyni po wojnie, którą był kościół św. polskich Braci Męczenników na Wyżynach zbudowany społecznie przez samych mieszkańców.
Od tego czasu, a zwłaszcza w latach 80. rozpoczął się boom budownictwa sakralnego. W latach 80. powstało 12 kościołów, a w 90. kolejne 8.
Po 2000 r. rozpoczęto budowę kolejnych kilku świątyń. Podobnie było w okolicach Bydgoszczy, gdzie po 1980 r. utworzono kilka nowych parafii (Niemcz, Maksymilianowo, Białe Błota, Włóki, Strzelce Górne, Zamość, Władysławowo). Kulminacyjnym momentem kultu Madonny Bydgoskiej była koronacja obrazu w dniu 29 maja 1966 r. przez kard. St. Wyszyńskiego przy współudziale ówczesnego metropolity krakowskiego kard. Karola Wojtyły.
W 1982 r. decyzją prymasa ks. Józefa Glempa Bydgoszcz zyskała stałego Wikariusza Biskupiego, którym był (do 1996) ks. bp J. Nowak. W mieście utworzono także Prymasowski Instytut Kultury Chrześcijańskiej o uprawnieniach szkoły wyższej. Od 1973 r. miasto należało do dwóch diecezji. Fordon i okolice należały do diecezji chełmińskiej, obszar przedwojennej Bydgoszczy do archidiecezji gnieźnieńskiej.
W 1992 r. przy okazji reformy struktury terytorialnej kościoła dokonanej przez papieża Jana Pawła II cały obszar terytorialny Bydgoszczy włączono do archidiecezji gnieźnieńskiej. Jednakże tuż za północnymi rogatkami miasta znajdowała się diecezja pelplińska.
[edytuj] Nowe rangi bydgoskich kościołów
Coraz wyższe tytuły nadawano bydgoskim kościołom:
- 1993 r. – arcbp J. Muszyński wyniósł farę do godności kolegiaty
- 1997 r. – papież Jan Paweł II nadał bydgoskiej "bazylice" godność Rzymskiej Bazyliki Mniejszej
- 7 czerwca 1999 r. – niezapomniana wizyta papieża Jana Pawła II.
- W Mszy Św. na bydgoskim lotnisku uczestniczyło ponad 500 tys. osób. Papież ukoronował koronami papieskimi obraz Matki Bożej Pięknej Miłości i wyniósł bydgoską kolegiatę do godności konkatedry archidiecezji gnieźnieńskiej
- 2000 r. – arcbp J. Muszyński ustanowił Sanktuarium Nowych Męczenników na Wyżynach
- 2000 r. – wybudowano szensztackie Sanktuarium MB Trzykroć Przedziwnej na Piaskach
- 2002 r. – uroczyście obchodzono 500-lecie fary
- 2003 r. – poświęcono Drzwi Jubileuszowe, które wykonał bydgoski rzeźbiarz Michał Kubiak
- 25 marca 2004 r. – dekretem Papieża Jana Pawła II powstała diecezja bydgoska, a konkatedra została wyniesiona do godności katedry. biskupem bydgoskim został ks. bp J. Tyrawa. Okolice wokół Bydgoszczy oraz znaczne tereny Krajny włączono do nowej diecezji.
[edytuj] Sanktuaria w Bydgoszczy i okolicy
W Bydgoszczy znajdują się 3 sanktuaria katolickie.
Również w okolicy znajduje się wiele miejsc kultu religijnego o staropolskiej tradycji.
[edytuj] Madonna Bydgoska
Madonna Bydgoska, Matka Boska Pięknej Miłości. Obraz ufundował Jan Kościelecki, wojewoda inowrocławski, starosta bydgoski i malborski, umieścił w ołtarzu głównym jako wotum za zakończoną wojnę trzynastoletnią, podczas której Bydgoszcz była kwaterą główną Kazimierza Jagiellończyka, obraz Matki Bożej, zwany "Beatissimae Mariae Virginis".
Obraz przedstawia Najświętszą Maryję Pannę w pozycji stojącej, lewą ręką podtrzymuje Ona Dzieciątko Jezus, w prawej zaś dłoni nieco wzniesionej ukazuje rozwiniętą pąsową różę. Znawca sztuki prof. Tadeusz Dobrowolski pisze, że, "jest to najpiękniejsza ze wszystkich znanych polskich podobizn Dziewicy". Obraz urzeka unikalnym pięknem wizerunku.
Od chwili umieszczenia tego Obrazu w ołtarzu głównym rozpoczął się rozkwit kultu Matki Bożej. Mnożą się fundacje i zapisy na rzecz kościoła farnego, ze wskazaniem na pielęgnowanie i rozwijanie kultu maryjnego. Taki stan rzeczy trwał nieprzerwanie do II wojny światowej. Od XVI w. zebrano bogaty zbiór wotów maryjnych. Wota te – biżuteria, klejnoty, wisiory świadczą o bogactwie, jakiego wierni nie szczędzili Madonnie, by dać wyraz swojemu nabożeństwu do Niej i uczuciom wdzięczności. Większość wotów niestety dzisiaj już nie istnieje, gdyż w początkach niewoli Rzeczypospolitej, pod koniec XVIII w., wraz z innymi precjozami kościoła farnego, ogólnej wartości 220 grzywien, oddane zostały na wsparcie insurekcji kościuszkowskiej.
Wota w czasach najnowszych są nadal składane ku czci Matki Bożej, nie mają one już tej zabytkowej wartości co dawne, są jednak liczniejsze i stanowią potwierdzenie stale wzrastającego kultu maryjnego. Po zakończeniu II wojny światowej kult wyrażał się w spontanicznym udziale wiernych w nabożeństwach parafialnych ku czci Matki Bożej. Nastąpiło silniejsze zaakcentowanie czci opisywanego Wizerunku, który coraz częściej zyskuje sobie potoczną nazwę "Obrazu Matki Bożej Bydgoskiej" albo "Matki Bożej z Różą w dłoni".
Sprawozdanie wizytacyjne z roku 1953 nazywa obraz Matki Bożej Bydgoskiej cudami słynącym, a dalej mówi o sobotnich nabożeństwach odprawianych przed tym obrazem o godz. 8 i 19. 29 maja roku 1966 w obecności wielu biskupów, duchowieństwa i tysięcy bydgoszczan, Prymas Polski Stefan Kardynał Wyszyński z okazji podwójnego jubileuszu 500-lecia intronizacji obrazu w bydgoskiej farze i 1000-lecia chrześcijaństwa w Polsce, dokonał uroczystej koronacji obrazu Matki Bożej.
Powtórnej koronacji Wizerunku, tym razem koronami papieskimi, dokonał dnia 7 czerwca 1999 r. Papież Jan Paweł II, podczas swojej wizyty apostolskiej w Bydgoszczy.
Madonna Bydgoska uznawana jest od czasów staropolskich za patronkę miasta. Papież potwierdził to, uznając ją obok bpa Michała Kozala patronką diecezji bydgoskiej.
[edytuj] Sanktuarium Nowych Męczenników
Sanktuarium Nowych Męczenników przy kościele pw. św. Polskich Braci Męczenników na Wyżynach Ks. Kardynał Prymas Tysiąclecia Stefan Wyszyński w dniu 15 sierpnia 1976 r. erygował w Bydgoszczy parafię, której nadał tytuł Świętych Polskich Braci Męczenników.
Była to pierwsza parafia, w Bydgoszczy która po II wojnie światowej otrzymała pozwolenie na budowę kościoła. W dekrecie ustanawiającym nową parafię o tak niezwykłym wezwaniu Ks. Kardynał napisał:
"Świątynia ta ma upamiętniać po wieczne czasy wszystkich bezimiennych Polaków, którzy oddawali swoje życie za wiarę i ojczyznę, a nie zostali wyniesieni na ołtarze."
Gmach kościoła o zabudowie 3,5 tys. m² zbudowano społecznie rękami ochotników w latach 1976-82 i konsekrowano w 1986. Od samego początku istnienia, świątynia stała się ośrodkiem myśli patriotycznej związanej z męczeństwem narodu polskiego. W latach 80. była kościołem, w którym ludzie wiary owiani duchem "Solidarności" modlili się za Ojczyznę.
W dniu 19 października 1982 r. w tej świątyni Ks. Jerzy Popiełuszko odprawił Mszę św. odmówił różaniec, w czasie którego prowadził rozważania. Była to jego ostatnia Msza św. i ostatnie wypowiedziane w świątyni słowa. Po tym nabożeństwie w czasie drogi do Warszawy został zatrzymany i zamordowany przez oficerów SB.
Przy kościele skupiły się stowarzyszenia kombatanckie, które zbudowały wokół świątyni symboliczne groby oraz tablice upamiętniające bohaterów walki o wolną Polskę: m.in. tablice upamiętniające pobyt ks. Jerzego Popiełuszki, Sybiraków, pomordowanych w Katyniu, krzyż ofiary Oświęcimia, harcerzy i inne.
Przy kościele znajduje się Kaplica Pamięci, którą tworzą Kaplica Męczeństwa Bydgoszczy, Kaplica Papieska, Kaplica Nowych Męczenników, Izba pamięci Ks. Jerzego Popiełuszki i izba pamięci Tadeusza Nowakowskiego, dziennikarza Radia Wolna Europa i autora wielu książek z podróży z Ojcem św. Janem Pawłem II.
7 czerwca 2000 r. świątynia został oficjalnie podniesiona do godności Sanktuarium Nowych Męczenników.
[edytuj] Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej
Wzniesione jako dar Roku Jubileuszowego 2000 w spokojnym leśnym zakątku na krawędzi doliny Brdy w okolicy osiedla Piaski.
Stanowi niewielki kościółek z przytulnym wnętrzem i obrazem MB, otwarty cały dzień. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz z obrazem Matki Bożej, figury Apostołów Piotra i Pawła oraz figura św. Michała Archanioła. Sanktuaria MTA są budowane na wzór kaplicy w Schönstatt (Vallendar k. Koblencji), w której miało miejsce założenie Ruchu Szensztackiego.
Matka Boża przedstawiana na obrazie w sanktuarium szensztackim czczona jest pod tytułem: Matka Boża Trzykroć Przedziwna (łac. Mater Ter Admirabilis) jako Matka i Wychowawczyni nowego człowieka i nowej wspólnoty według nauki Ewangelii. Według wiernych, jej szczególne działanie z tego miejsca ma polegać na wypraszaniu pielgrzymom: łaski zadomowienia, łaski wewnętrznej przemiany, łaski skutecznego apostolstwa.
[edytuj] Ruch Szensztacki
Zasadniczym celem Ruchu Szensztackiego jest: "W przymierzu miłości z Maryją umacniać i odnawiać wartości chrześcijańskie i w ten sposób urzeczywistniać ewangeliczną dewizę bycia "solą ziemi i światłością świata".
Każde z sanktuariów jest duchowym centrum Ruchu Szensztackiego. Pierwsze z nich założono w Niemczech w 1914 r. Obecnie takie sanktuaria istnieją w wielu krajach świata, jest ich 146 (70 w Europie, zwłaszcza w Niemczech, 59 w Ameryce Południowej, po 6 w Afryce i Ameryce Północnej, 3 w Azji i 2 w Australii).
W Polsce znajduje się sześć sanktuariów szensztackich: w Świdrze (Centrala Ruchu Szensztackiego w Polsce), w Józefowie k. Warszawy, w Winowie k. Opola, na Górze Chełmskiej w Koszalinie, w Zabrzu-Rokitnicy oraz w Bydgoszczy na Piaskach.
[edytuj] Golgota Bydgoska
Od końca lat 90. czynione są starania w celu budowy w Dolinie Śmierci ścieżek golgoty na wzór wielu innych spotykanych w różnych miejscowościach w Polsce.
W regionie jedną z bardziej znanych jest Kalwaria Pakoska, zbudowana w XVII przez franciszkanów. Miejsce bydgoskiej golgoty jest specjalnie wybrane i bardzo dogodne. Jest to miejsce masowej eksterminacji bydgoskich patriotów, a zarazem sprzyjające skupieniu i ciszy w naturalnym i pięknym leśnym wąwozie, ze scieżkami spacerowymi biegnącymi na wzgórza i ku monumentalnemu pomnikowi.
Od 2000 r. organizowane są misteria Męki Pańskiej w Wielki Piątek, co roku cieszące się coraz większym zainteresowaniem. Golgota ma 14 stacji ze specjalnie wybudowanymi przystankami. Ostatni przystanek ma być monumentalny (jego koszt ma przekraczać koszt wszystkich pozostałych stacji razem wziętych).
[edytuj] Inne sanktuaria w diecezji bydgoskiej i okolicy
- Sanktuarium Matki Bożej w Górce Klasztornej
- Główne sanktuarium maryjne diecezji bydgoskiej obok Madonny Bydgoskiej. Klasztor Górecki jest ośrodkiem kultu Maryjnego o bardzo dawnej tradycji. Jak podają kroniki bernardyńskie, Matka Boża ukazała się pasterzowi w tym miejscu w roku 1079.
- Górka Klasztorna jest najstarszym ośrodkiem kultu Maryjnego w Polsce, który dotrwał do naszych czasów. Kościół i klasztor, ufundował dla franciszkanów – bernardynów w XVII w. wojewoda poznański Karol Grudziński.
- Od 1923 r. pieczę nad sanktuarium sprawują księża Misjonarze Świętej Rodziny (MSF). Dziś Sanktuarium jest znane pielgrzymom z Cudownego Obrazu Matki Bożej Góreckiej i Studzienki, w której woda od chwili Objawienia, ma moc uzdrawiającą. Misjonarze Świętej Rodziny, wraz z pomocą pobliskich rolników i młodzieży, corocznie od 1984 r. przedstawiają Misterium Męki Pańskiej.
- Na terenie Sanktuarium corocznie odbywa się wiele festiwali np. Festiwal Piosenki Religijnej "Maria Carmen" czy Ogólnopolski Przegląd Twórczości Osób Niepełnosprawnych "Spotkanie u Matki". Na miejscu znajdują się 2 domy noclegowe oraz piękne okolice o typowo krajeńskim krajobrazie.
- Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Królowej Krajny w Byszewie
- Położone w przesmyku między jeziorami Rynny Byszewskiej. Sanktuarium regionalne Krajny. Miejsce klasztoru Cystersów już w 1250 r. Stąd Cystersi przenieśli się w Koronowa, gdzie przyczynili się do rozwoju kulturalnego i gospodarczego tego miasta.
- Zabytkowy kościół z XVII w. położony u podnóża doliny Wisły.
- Sanktuarium Krzyża Św. w Kcyni
- Znajduje się w kościele pokarmelickim pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (1780). Najcenniejszym skarbem świątyni jest Krucyfiks z XVI w. umieszczony w ołtarzu głównym zwany Kcyńskim Cudownym Panem Jezusem oraz naturalnej wielkości malowidła ścienne drogi krzyżowej – Kalwaria.
- Sanktuarium Matki Bożej Królowej Jedności i Pokoju w Markowicach zwanej również Królową Kujaw
- Siedziba zgromadzenia Oblatów i sanktuarium regionalne. Czczona jest figura Matki Boskiej.
- Sanktuarium Maryjne w Pieraniu
- Znajduje się w zabytkowym kościele drewnianym.
- Kalwaria w Pakości
- Pochodzi z 1618 r., sfinansowana przez rodzinę Działyńskich. Jest to kompleks składający się z 25 kaplic, z których tylko dwie, wybudowane przed rokiem 1647, zachowały się do czasów obecnych. Pozostałe pochodzą z przełomu XVII i XVIII w. Opiekę nad Kalwarią sprawują oo. franciszkanie.
[edytuj] Wybrane najstarsze i najpiękniejsze kościoły w mieście
Bydgoszcz posiada wiele pięknych kościołów powstałych od średniowiecza po czasy współczesne. Dzisiaj większość z nich jest iluminowana i upiększa przestrzeń miejską.
[edytuj] Katedra bydgoska (fara)
Gotycka z 1502 r., kościół został zbudowany w murach miasta w latach 1466-1502 na miejscu dawnej świątyni drewnianej spalonej przez Krzyżaków.
Ok. 1500 r. starosta bydgoski Stanisław Kościelecki ufundował Obraz Matki Bożej z Różą zwanej Matką Bożą Bydgoską, która stała się na setki lat centrum kultu maryjnego i patronką miasta. W XVI-XVII w. wzniesione zostały cztery kaplice fundacji mieszczan bydgoskich: św. Anny (1515), św. Szczepana (1605), św. Jana (1612), Św. Fabiana i Sebastiana (1617).
Do dzisiejszego dnia zachowała się tylko kaplica św. Krzyża. W latach 1806-1813 kościół zamieniony został przez wojska francuskie, a później rosyjskie na magazyn. Odrestaurowany w latach 1819-1830 ponownie zaczął służyć celom kultu religijnego.
W połowie XIX w. był on jedynym czynnym kościołem katolickim w mieście – miejscem życia religijno-narodowego Polaków.
W 1922 r. przeprowadzono remont świątyni. W styczniu 1945 r. w czasie działań wojennych kościół został poważnie uszkodzony. W latach 1945-1952 dzięki staraniom ówczesnego proboszcza, ks. kan. Fr. Hanelta kościół został odrestaurowany.
W 1982 r. decyzją prymasa ks. J. Glempa stała się siedzibą Wikariusza Biskupiego dla Miasta Bydgoszczy, a od 1983 r. Kolegiatą. W 1999 r. decyzją papieża została konkatedrą archidiecezji gnieźnieńskiej. W 2003 r. poświecono Drzwi Jubileuszowe. Od 25 marca 2004 r. dekretem papieża Jana Pawła II została siedzibą biskupa, katedrą bydgoską.
Liczne są zabytki we wnętrzach:
- ołtarz główny barokowy (1700 r.), rokokowe stale (XVIII w.), późnogotycki obraz Matki Boskiej z różą (I ćw. XVI w.)
- ołtarze boczne: Matki Boskiej z Dzieciątkiem (II poł. XVIII w.), św. Józefa (pocz. XVIII w.), św. Barbary (poł. XVIII w.), św. Rocha (1696 r.), św. Antoniego (XVIII w.), kamienna rzeźba św. Jana Nepomucena stojąca przy jazie farnym (XVIII w.), ambona rokokowa (XVIII w.), średniowieczna chrzcielnica, pięć kielichów (najstarszy z 1674 r.), poza tym puszki, kadzielnice, monstrancje, ornaty, dzwony i inne.
[edytuj] Kościół Garnizonowy
Późnogotycki z 1557 pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Pokoju.
Początki kościoła związane były z przybyciem w 1418 r. bernardynów do Bydgoszczy. Pierwszy klasztor i drewniany kościół spłonął w 1545 r. Obecny, murowany został zbudowany w latach 1552-7 za zgodą króla Zygmunta Augusta, dzięki poparciu rodziny Kościeleckich.
Jest budowlą późnogotycką i renesansową. Poważnie uszkodzony w czasie wojen szwedzkich, został przebudowany i odnowiony w II poł. XVII w. Po kasacie klasztoru (1816) w 1830 r. został przekazany gminie ewangelickiej. W latach 1840-1860 zamieniono go na magazyn mebli. Od 1860 r. pełnił funkcję kościoła garnizonowego wojsk pruskich. Odrestaurowany w 1864-1866, od 1920 r. pełni funkcję kościoła garnizonowego wojska polskiego. Kard. St. Wyszyński w 1971 r. zmienił tytuł kościoła z św. Jerzego na obecny.
[edytuj] Kościół Klarysek
Późnogotycki-renesansowy z 1615 pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
W 1448 r. powstała kaplica – dzisiejsze prezbiterium. W 1615 r. powstała dalsza część kościoła jako w tradycjach gotyckich z elementami renesansowymi i manierystycznymi w miejscu drewnianej kaplicy szpitalnej Św. Ducha jako świątynia Sióstr Klarysek.
W 1835 r. nastąpiła kasata Klasztoru i kościoła. Prusacy wykorzystywali go jako magazyn, zakład oczyszczania miasta, remizę straży pożarnej, a w części zachodniej jako wagę miejską. Chór kościoła przeznaczono na magazyn zbiorów naukowych Towarzystwa Historycznego dla Obwodu Nadnoteckiego. W 1922 r. kościół ponownie został konsekrowany i został kościołem szkolnym – filialnym fary.
Po wojnie zyskał kolejne tytuły: w 1951 r. otrzymuje tytuł Kościoła Rektorskiego, a w 1972 r. dekretem Prymasa Polski został kościołem Akademickim.
Od 1993 r. pracę duszpasterską podjęli Bracia Mniejsi Kapucyni (OFMCap) z prowincji warszawskiej. Zapoczątkowano całodzienną adorację Najświętszego Sakramentu i spowiedź. W kościele znajdują się liczne zabytki, np. obraz św. Stanisława Kostki pędzla Leona Wyczółkowskiego, polichromia (poł. XVII-XVIII w.), ambona rokokowa (II poł. XVIII w.), płaskorzeźba alabastrowa manierystyczna (1595 r.), kraty barokowe (XVII-XVIII w.), pająki mosiężne gotyckie i barokowe itp.
Z wieży kościoła codziennie o 9, 12, 15 i 18 rozlega się hejnał bydgoski.
[edytuj] Bazylika
Początki kościoła wiążą się z dekretem ks. kard. Dalbora o utworzeniu parafii Św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy z 1924 r. Od tego czasu rozpoczęła się budowa domu i kościoła, który miał się stać pomnikiem ku czci św. Wincentego a Paulo oraz dowodem wdzięczności za powrót Pomorza do Polski.
Gmach kościoła powstał w latach 30-stych jako jeden z większych w kraju. Pod względem architektonicznym wzorowany był na panteonie rzymskim i jest jedynym w tym stylu w Polsce.
Do wybuchu II wojny światowej kościół stał w stanie surowym. We wrześniu 1939 r. kościół został zamknięty przez hitlerowców i sprofanowany. Rozstrzelano 4 księży, a dwóch pozostałych zesłano do obozów koncentracyjnych. W 1945 r. uciekający okupanci podpalili kościół. Po zakończeniu działań wojennych Misjonarze wrócili (1945) do Bydgoszczy i rozpoczęli odgruzowywanie i odbudowywanie kościoła.
W latach 60. odbudowano kopułę i nadano wnętrzu artystyczny wystrój wg projektu prof. W. Zina. Kościół został konsekrowany w 1980 r. przez Stefana Kardynała Wyszyńskiego. W latach 90. wykonano szereg prac przy kościele: ułożono na całej powierzchni kościoła marmurową posadzkę (1993), odnowiono mury kościoła i przebudowano plac przed kościołem (1999), pomalowano kopułę, ocieplono i otynkowano (2002).
W 1997 r. Ojciec Święty wyniósł kościół do godności Rzymskiej Bazyliki Mniejszej.
[edytuj] Kościół św. Trójcy
Neobarokowy z 1913 na miejscu zburzonego przez Prusaków kościoła gotyckiego.
W latach 1550-76 r. bydgoscy mieszczanie zbudowali pierwotny późnogotycki kościół na ówczesnym Przedmieściu Poznańskim. W 1579 r. konsekrował świątynię bp włocławski Stanisław Karnkowski.
Od 1772 r. trwał okres niszczenia budynku kościoła. W latach zaboru pruskiego świątynię zamieniono na magazyn i prochownię. Ostatecznie kościół rozebrano w 1829 r.
Od końca XIX w. trwały starania polskich parafian i bydgoskich duchownych o budowę nowego kościoła, które zakończyły się sukcesem. Kościół został wybudowany w latach 1910-3 wraz z zespołem zabudowań parafialnych według projektu architekta R. Sławskiego w stylu neobarokowym. Świątynię konsekrowano w 1913 r.
Początkowo pełnił funkcję kościoła filialnego bydgoskiej fary. W czasie zaborów w kościele tym odprawiały się nabożeństwa tylko w języku polskim. W 1924 r. erygowano parafię dekretem ks. kard. Edmunda Dalbora. Jest jedynym polskim kościołem katolickim, któremu władze pruskie pozwoliły powstać w Bydgoszczy w okresie zaborów.
[edytuj] Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Neobarokowy z 1913, wybudowany przez rząd niemiecki w latach 1910-3 dla niemieckich katolików według projektu architekta F. O. Hossfelda.
Posiada kształt bazyliki z wydzieloną absydą, transeptem i kopułą z wyposażeniem neobarokowym. Konsekrował go Sufragan gnieźnieński ks. bp W. Kloske w 1913 r. Do 1920 r. służył duszpasterstwu katolików niemieckich, a następnie duszpasterstwu katolików polskich i niemieckich (nabożeństwa niemieckie zlikwidowano 17.II. 1924 r.).
W 1924 r. erygowano parafię. Kościół do wybuchu II wojny światowej stanowił własność gminy niemieckiej. Od 1925 r. proboszczem parafii był ks. kan. Kazimierz Stepczyński – zamordowany przez Niemców w 1939 r. W 1988 r. odnowiono generalnie wnętrze kościoła. Piękny jest obraz Serca Pana Jezusa (1932 r.) namalowany przez M. Faczyńskiego.
Znane są w Bydgoszczy rekolekcje dla środowisk twórczych, które od 1992 r. prowadziło wielu znanych kaznodziejów. W 2002 r. kościół zyskał nową elewację i iluminację. Jest uważany za jeden z piękniejszych w mieście.
[edytuj] Kościół św. Piotra i Pawła
Neoromański z 1878, poewangelicki pw św. Pawła wzniesiono w latach 1872-78 według projektu F. W. Adlera z Berlina w stylu neoromańskim z wyposażeniem wnętrza neobarokowym.
Przed wojną służył niemieckim ewangelikom. Strzelali z jego wieży dywersanci niemieccy 3 września 1939 r. Po wojnie, w 1946 r. kard. A. Hlond erygował parafię katolicką i otrzymał tytuł Św. Apostołów Piotra i Pawła.
W latach 1956-7 kościół otrzymał nową polichromię zaprojektowaną przez L. Drapiewskiego z Poznania, a w 1957 r. wyposażono go w neobarokowy ołtarz główny wykonany przez S. Kryskę.
W kościele znajduje się obraz Madonny Niepokalanego Poczęcia NMP pędzla M. A. Piotrowskiego z ok. 1854 r., który pochodzi z dawnego kościoła pojezuickiego zburzonego przez hitlerowców w 1940 r.
[edytuj] Kościół św. Andrzeja Boboli
Wybudowany jako świątynia ewangelicka w 1902 r. w stylu neogotyckim według projektu berlińskiego architekta H. Seelinga z Berlina w miejscu średniowiecznego Zamku Królewskiego.
Do 1945 r. była niemiecką farą ewangelicką. Później na mocy umowy między gminą kościoła augsburskiego i katolickiego świątynię przekazano katolikom. W 1946 r. przejęli kościół Jezuici, którzy powrócili do miasta po prawie 200 latach.
W kościele umieszczono wywieziony z Wilna obraz – kopię Matki Bożej Ostrobramskiej. W latach 60. był żywym centrum działalności charytatywno-misyjnej. Od 1967 r. stał się kościołem parafialnym, centrum Klubu Inteligencji Katolickiej, centrum ruchu oazowego (od 1977), a w latach 80. od ogłoszenia stanu wojennego znanym miejscem modlitw za ojczyznę.
"Solidarność" uznała go za kościół patronalny Regionu Bydgoskiego. W kościele organizuje się koncerty organowe oraz liczne rekolekcje. Efektowna wieża i bryła kościoła wyróżnia się na Starym Mieście. Przez osoby przyjezdne czasem mylony z farą.
[edytuj] Kościół św. Mikołaja w Starym Fordonie
Dawny gotycki, obecnie neobarokowy. Parafia jest spuścizną po słowiańskim Wyszogrodzie.
Po zagładzie Wyszogrodu, w 1600 r. wzniesiono w centrum Fordonu nowy murowany kościół parafialny pw. św. Mikołaja (po poprzednim drewnianym). W 1923 r. zaczęto budować nowy kościół na fundamentach poprzedniego, który w 1933 r. konsekrował bp Sufragan Chełmiński.
We wrześniu 1939 r. hitlerowcy zamęczyli kapłanów, a 2 z nich zostało publicznie rozstrzelanych przed frontem kościoła. W 1994-98 r. odnowiono wieżę i elewację kościoła. Od 2001 r. trwa renowacja ołtarza i fresków na sklepieniu. Dzisiaj kościół pięknie prezentuje się od strony Wisły, dominując nad Fordonem.
[edytuj] Kościół Miłosierdzia Bożego
Wybudowany został w stylu neogotyckim w 1905 r. dla Ewangelickiej Gminy Kościelnej przy ul. Nakielskiej 68. Zdewastowany po wyjściu Niemców z Bydgoszczy, władze miejskie przekazały w 1945 r. parafii św. Trójcy do użytku katolików. Początkowo służył on jako kościół filialny dla potrzeb mieszkańców Wilczaka i Jarów.
W 1946 r. ks. kard August Hlond ustanowił parafię Miłosierdzia Bożego. Wtedy przystosowano wnętrze kościoła do sprawowania liturgii katolickiej.
[edytuj] Kościół św. Józefa Rzemieślnika
Neoklasycystyczny z 1908. Kościół wybudowany z inicjatywy gminy ewangelicko-unijnej. Po zakończeniu II wojny światowej parafia ewangelicka przestała istnieć. Władze miejskie przekazały świątynię katolikom. Poświęcona świątynia pw. św. Józefa Rzemieślnika otrzymała tytuł kościoła rektorskiego i stała się filią fary, a od 1946 r. siedzibą parafii.
W latach 70. stanowił jedyny kościół dla mieszkańców budujących się Wyżyn i Kapuścisk.
[edytuj] Kościół św. Jana Ewangelsity
Kościół zbudowano w stylu neogotyckim w latach 1872-92 dla fordońskiej gminy ewangelickiej. Tym celom służył do II wojny światowej. W 1945 r. został przejęty przez władze miejskie i przeznaczony na magazyn odzieży ochronnej.
Od 1976 r. trwały starania proboszcza parafii św. Mikołaja ks. Stanisława Grunta o odzyskanie budynku poewangelickiego dla celów kultu religijnego. Po 9 latach starań, w 1983 r. kościół przekazano parafii. Wyremontowany w latach 1983-5, pełnił funkcję akademickiego ośrodka duszpasterskiego. Od 1990 r. jest kościołem parafialnym.
[edytuj] Inne bydgoskie kościoły
Wśród innych, młodszych kościołów o genezie przed- i powojennej również znajduje się wiele interesujących pod względem architektonicznym, jak również prężnych duchowo parafii.
Największymi parafiami w mieście liczącymi po 30 tys. osób są:
- św. Wincentego a'Paulo (Bazylika)
- św. Polskich Braci Męczenników – Wyżyny
- Matki Bożej Królowej Męczenników – Fordon
Dużymi i efektownymi architektonicznie kościołami są poza wyżej wymienionymi:
- Św. Maksymiliana Kolbego – Osowa Góra
- Chrystusa Króla – Błonie
- MB Nieustającej Pomocy – Szwederowo (zabytkowy)
- Św. Jadwigi Królowej – Wzgórze Wolności
- M.B.Częstochowskiej – Bartodzieje
- M.B.Zwycięskiej – Bartodzieje
- Św. Marka – Fordon
- Św. Mateusza – Fordon
- Świętej Rodziny - Piaski
Kilka budowanych kościołów ma szanse stać się pięknymi bryłami architektonicznymi:
- Matki Bożej Fatimskiej – Wyżyny
- Św. Łukasza Ewangelisty – Fordon os. Nadwiślańskie
- Ducha Świętego – Glinki (styl nowoczesny)
- Bożego Ciała – Szwederowo (styl tradycyjny)
- Wniebowstąpienia Pańskiego – Osowa Góra (wieża kościoła ma być najwyższa w Bydgoszczy)
Kilka parafii może w przyszłości zacząć budować nowe kościoły np. par. bł. Michała Kozala na Miedzyniu, kilka może powstać np. w Fordonie na os. Eskulapa.
[edytuj] Diecezja bydgoska
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Diecezja bydgoska.
25 marca 2004 papież Jan Paweł II utworzył diecezję bydgoską obejmującą miasto Bydgoszcz, Krajnę i częściowo Pałuki, na obszarze województw: Kujawsko-Pomorskiego i Wielkopolskiego.
Diecezja bydgoska wchodzi w skład metropolii gnieźnieńskiej obok diecezji gnieźnieńskiej i włocławskiej.
Diecezja bydgoska rozciąga się na terenie ok. 5200 km². Zamieszkuje ją ok. 590 tys. wiernych, z czego dwie trzecie to mieszkańcy Bydgoszczy. Diecezja została podzielona na 15 dekanatów ze 145 parafiami: 39 parafii typowo miejskich, 24 miejsko-wiejskie i 82 wiejskie. W duszpasterstwie pracuje 383 kapłanów, z czego 279 to kapłani diecezjalni. Na terenie diecezji znajduje się 9 zgromadzeń zakonnych męskich i 14 żeńskich. Po ostatnim badaniu religijności w parafiach, można powiedzieć, że do komunii wielkanocnej przystępuje ok. 80 proc. wiernych, a ok. połowa co niedzielę uczestniczy we mszy świętej (2004).
Na terenie diecezji funkcjonuje kilka wyższych szkół teologicznych:
- Wyższe Seminarium Duchowne im. bł. bpa Michała Kozala
- Mieści się Domu Prowincjalnym Zgromadzenia Ducha Świętego w Bydgoszczy. Obecnie studiuje tutaj 58 seminarzystów, z czego 13 na pierwszym roku.
- sekcja Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Adama Mickiewicza z Poznania
- Obecnie studiuje ok. 200 świeckich studentów.
- Seminarium Misyjne Zgromadzenia Ducha Świętego w Bydgoszczy
Kuria diecezji bydgoskiej – ul. Ks. Malczewskiego 1
[edytuj] Linki zewnętrzne
Bydgoszcz I | Bydgoszcz II | Bydgoszcz III | Bydgoszcz IV | Bydgoszcz V | Kcynia | Łobżenica | Mrocza | Nakło | Osielsko | Sępólno Krajeńskie | Szubin | Wyrzysk | Wysoka | Złotów
[edytuj] Ośrodki innych wyznań w Bydgoszczy
W Bydgoszczy oprócz wyznania katolickiego istnieje wiele innych wspólnot religijnych.
W latach 1772-1945 istotne znaczenie miało wyznanie ewangelickie. Zbudowano 8 świątyń ewangelickich, z których obecnie pozostało 6, z tego tylko 1 służy gminie ewangelickiej. 5 kościołów po wojnie przekazano katolikom.
Od średniowiecza żyli także w Bydgoszczy i Fordonie Żydzi, którzy zbudowali synagogi. Piękna synagoga bydgoska została zburzona przez hitlerowców w 1940 r. Starsza synagoga w Fordonie przetrwała tylko dlatego, że Niemcy urządzili w niej kino.
- Bydgoskie synagogi: Synagoga główna, Stara Synagoga, Synagoga w Fordonie
- Kościół Prawosławny – ul. Trybunalska
- Parafia powstała w 1923 r. (ok. 450 osób). Cerkiew mieściła się w baraku na zapleczu Szkoły Oficerskiej przy ul. Gdańskiej 76. W 1932 r. cerkiew przeniesiono do budynku przy ul. Marszałka Focha 32. W 1951 r. parafię włączono do powstałej diecezji łódzko-poznańskiej. W latach 60. cerkiew przeniesiono do Kościoła Ewangelickiego przy ul. Poznańskiej. Od 1982 r. mieści się w zaadaptowanym budynku przy ul. Nowy Rynek 5. Do prawosławnego dekanatu bydgoskiego należą oprócz parafii w Bydgoszczy:
- parafia pw. św. Mikołaja w Toruniu (ul. Podgórna 69)
- parafia pw. św. Mikołaja we Włocławku (ul. Chopina 3/5)
- oraz filie: pw. św. Mikołaja w Grudziądzu i pw. Aleksandra Newskiego w Aleksandrowie Kujawskim.
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – ul. Lipowa 9
- Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego – ul. Zduny 10
- Kościół Ewangelicko-Augsburski – pl. Zbawiciela
- Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Polsce – ul. Pomorska 41
- Kościół Ewangelicznych Chrześcijan – ul. Czerwonego Krzyża 46
- Kościół Polskokatolicki – ul. Śniadeckich 36
- Kościół Zielonoświątkowy Zbór "BETEL"- ul. Janikowska 19
- Kościół Jezusa Chrystusa Świętych Dni Ostatnich (MORMONI) – ul. Dworcowa 47
- Centrum Chrześcijańskie "Dobra Nowina" – ul. Chemiczna 3
- Kościół Chrześcijan Baptystów – ul. Gajowa 32
- Misja Kościoła Chrześcijan Baptystów – Pałac Młodzieży
[edytuj] Cmentarze bydgoskie
[edytuj] Cmentarze komunalne
- Starofarny – ul. Grunwaldzka 15, założony w 1809 (1,9 ha)
- ul. Wiślana – założony w 1986 (30,6 ha)
- ul. Lotników – (1,2 ha) 4,5 tys. osób
- ul. Ludwikowo (1,1 ha)
- ul. Kcyńska (2,8 ha) 4 tys. osób
[edytuj] Cmentarze parafialne
- Nowofarny – ul. Artyleryjska 10 (1906 r.), parafii farnej (11,5 ha, 30 tys. osób)
- ul. Ludwikowo 2 (1929 r.), parafii Najśw. Serca Pana Jezusa – (8,5 ha), 30 tys. osób
- ul. Toruńska 164, parafii św. Józefa Rzemieślnika – (1,3 ha), 2,7 tys. osób
- ul. Lotników (1933 r.), parafii Św. Trójcy (4 ha), 1,5 tys. osób
- ul. Kossaka (1923 r.), parafii Matki Boskiej Nieustającej Pomocy – (3,5 ha), 6 tys. osób
- al. Kard. Wyszyńskiego/Stepowa, parafii św. Wincentego a Paulo (18 ha), 35 tys. osób
- ul. Piastowa (Fordon), parafii św. Mikołaja – (1 ha), 3,6 tys. osób
- ul. Cechowa, parafii św. Jana – (4,1 ha), 1 tys. osób
- ul. Tańskich (Prądy), parafii NMP z Góry Karmel – (3,5 ha), 1,5 tys. osób
- ul. Kapliczna (Siernieczek), parafii św. Stanisława Biskupa – (2,5 ha), 3 tys. osób
- Bydgoszcz Osowa Góra (1987 r.), parafii św. Maksymiliana Kolbego – (5 ha), 0,4 tys. osób
- ul. Chojnicka (Czyżkówko), parafii św. Antoniego – (2 ha), 7,5 tys. osób
- ul. Szubińska (Błonie) – założony w 1933 r. (4 ha)
[edytuj] Cmentarze innych wyznań
- Cmentarz Ewangelicko-Augsburski – ul. Zaświat 6, pod zarządem firmy pogrzebowej "Uniwersal" (2,6 ha), 4,2 tys. osób
- Cmentarz Ewangelicki w Parku Witosa z 1778 (6,25 ha) – zlikwidowany po II wojnie światowej
[edytuj] Cmentarze martyrologiczne
- Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy – założony w 1946 r. na Wzgórzu Wolności (0,6 ha) 1,2 tys. osób
- Cmentarz w Dolinie Śmierci – ul. Gen. Bołtucia – założony w 1946 r. (1,3 ha) 1,2 tys. osób
- Cmentarz Bohaterów II wojny światowej – Smukała-Opławiec – (0,2 ha) 0,2 tys. osób
[edytuj] Ciekawostki
[edytuj] Organy w bydgoskich kościołach
Zabytkowe organy można znaleźć w kilku bydgoskich kościołach. Większość pochodzi z początku XX w.
Jednymi z największych na Pomorzu i Kujawach organami może się poszczycić kościół pw. św. Andrzeja Boboli. 48-głosowy instrument, zbudowany przez znaną firmę Sauera trafiły do świątyni w 1903 r. W latach 1998-2000 r. przeszły kapitalną renowację. Dzisiaj służą w czasie organizowanych często wieczorów organowych "U Jezuitów".
Ponad 40 głosów mają zabytkowe organy z kościoła pw. św. Trójcy, zbudowane w 1912 r. przez Paula Voelknera, legendarnego organmistrza. Kościół św. Trójcy charakteryzuje się nie spotykaną nigdzie indziej, specyficzną akustyką.
W katedrze bydgoskiej znajdują się 28-głosowe organy w 80-proc. zbudowane z drewna. Prawdopodobnie zbudowała je, ok. roku 1907, firma Voelknera, która w tym czasie przeniosła się, po spaleniu fabryki w Duninowie, do Bydgoszczy. Być może instrument został przeniesiony do fary z rozebranego w 1940 r. kościoła pojezuickiego przy Starym Rynku.
[edytuj] Patroni Bydgoszczy
Najstarszym patronem miasta jest św. Mikołaj.
Pod wezwaniem tego świętego została zbudowana fara bydgoska – początkowo kościół drewniany. Zastanawiające, że również patronem parafii w Wyszogrodzie (i potem Fordonie) był św. Mikołaj.
Od 1466 r. zaczęto budować gotycki murowany kościół farny. Po ukończeniu w 1502 r. zyskał patronów św. biskupów Marcina i Mikołaja. Od tego czasu za patrona Bydgoszczy uznaje się obok św. Mikołaja również św. Marcina.
11 listopada, który jest dniem świętego oraz świętem państwowym odzyskania niepodległości może być świętowany podobnie jak w Poznaniu. W Poznaniu – którego patronem jest św. Marcin, dodatkowo kultywuje się w tym dniu tradycję wielkopolskich rogalików. Tradycja ta jest również obecna w Bydgoszczy, choć w mniejszym stopniu.
Do dzisiaj w Bydgoszczy są trzy kościoły, których patronem jest św. Mikołaj. Pierwszy to Katedra Bydgoska pw. św. Marcina i Mikołaja, drugi to kościół w Fordonie pw. św. Mikołaja, trzeci to cerkiew Kościoła prawosławnego pw. św. Mikołaja w Bydgoszczy przy Nowym Rynku 5 (wejście od ul. Trybunalskiej).
Od pocz. XVI w. główną patronką miasta stawała się Matka Boska w obrazie ufundowanym przez starostę bydgoskiego i umieszczonym w farze. Cześć wyrażała się poprzez liczne łaski, uzdrowienia i opiekę odczuwaną przez mieszkańców. Kult Matki Boskiej wyobrażonej w przepięknym obrazie wzrastał z wieku na wiek. Obecnie szczególny stosunek, jaki mają bydgoszczanie do swego sanktuarium docenił Kardynał Wyszyński, który uroczyście koronował wizerunek Matki Bożej w 1966 oraz Papież Jan Paweł II, który dokonał powtórnej koronacji w 1999 r. na bydgoskim lotnisku oraz ustanowił MB Pięknej Miłości patronką diecezji. Od lat powojennych wizerunek MB nazywa się coraz częściej Madonną Bydgoską.
