Syrena (samochód)

Z Wikipedii

Syrena
Producent	FSO
Premiera	Targi Poznańskie, 1955
Okres produkcji	1957 - 1983
Miejsce produkcji	Warszawa, Bielsko-Biała
Typy nadwozia	sedan, wersje dostawcze

Syrena - rodzina samochodów osobowych i dostawczych produkowanych w Polsce w latach 1957 - 1983.

Spis treści 1 Historia 1.1 Kalendarium 2 Nazwy potoczne 3 Modele osobowe 3.1 Syrena 100 3.2 Syrena 101 3.3 Syrena 102 3.4 Syrena 103 3.5 Syrena 104 3.6 Syrena 105 3.7 Dane techniczne 4 Modele osobowo-towarowe 4.1 Syrena Bosto 4.2 Syrena R-20 5 Prototypy 5.1 Syrena 110 5.2 Syrena Sport 5.3 Syrena Laminat 5.4 Syrena Mikrobus 6 Bibliografia 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

[edytuj] Kalendarium

• 1953 - powołanie zespołu konstruktorów (główni konstruktorzy: Karol Pionnier (podwozie), Fryderyk Blumke (silnik) i Stanisław Panczakiewicz (nadwozie) w Fabryce Samochodów Osobowych w Warszawie
• 1955 - pięć prototypowych Syren bierze udział w rajdzie
• 20 marca 1957 - rozpoczęcie produkcji modelu 100
• 1960 - rozpoczęcie produkcji modelu 101
• 1961 - rozpoczęcie produkcji modelu 102 i 1025
• 1962 - rozpoczęcie produkcji modelu 103
• 1965 - rozpoczęcie produkcji modelu 104
• 1968 - pierwsze próby skonstruowania wersji dostawczej Syreny 104
• 1968 - opracowanie projektu Syreny Laminat
• 1971 - prototypy wersji dostawczej Syreny (R-1, R-2, R-3)
• 21 sierpnia 1972 - przeniesienie produkcji do Fabryki Samochodów Małolitrażowych (FSM) w Bielsku-Białej, po wyprodukowaniu 177 234 sztuk, rozpoczęcie produkcji modelu 105
• 1972 - rozpoczęcie produkcji seryjnej wersji dostawczej R-20 i Syreny Bosto
• 30 czerwca 1983 – zakończenie produkcji po wyprodukowaniu 521 311 sztuk

Inne prototypy: Syrena Sport, Syrena Mikrobus, Syrena 110.

Zespół napędowy samochodu Syrena posiadał polski trenażer czołgowy wprowadzony do jednostek szkolnych w 1969.

Prosta i mocna konstrukcja oparta na ramie zaowocowała powstaniem wielu przeróbek i modernizacji. Powstały prototypowe wersje kombi, Sport i wiele samów (np. kabriolet). Wymieniane były silniki, elementy podwozia, skracane, lub wymieniane nadwozie. Popularności sprzyjała także niska cena i moda.

Syreny brały udział w Rajdzie Monte Carlo, po raz pierwszy w 1960 model 101, z dwu cylindrowym silnikiem o mocy 28 KM i standardową skrzynią biegów a od seryjnego różniący się dodatkowymi reflektorami, pasami bezpieczeństwa i drobnymi dodatkami. Wystartowały dwa zespoły fabryczne: Marian Zatoń z pilotem Stanisławem Wierzbą oraz Marek Varisella z pilotem Marianem Reptą. Syrenki rajd ukończyły.

Pośród wielu prototypowych kontynuacji klasycznej syreny polscy projektanci z BKPMot opracowali w 1964 Syrenę 110. Prototyp ten miał nadwozie typu hatchback (uznaje się, że pierwszym samochodem o nadwoziu tego typu był Renault 16, który ukazał się równolegle z Syreną 110).

[edytuj] Nazwy potoczne

• zipa
• skarpeta
• kurołapka, zającówka (dobra do łapania zajęcy przez otwierane drzwi pod prąd) - wersje 100 - 104

[edytuj] Modele osobowe

[edytuj] Syrena 100

Konstrukcja Syreny 100 została opracowana przez inż. Stanisława Łukaszewicza, Stanisława Panczakiewicza i Fryderyka Bluemke. Pierwsza prezentacja modelu 100 miała miejsce w czerwcu 1955 roku podczas XXIV Międzynarodowych Targów Poznańskich. Olbrzymie zainteresowanie, z jakim spotkała się na tej imprezie skłoniło ówczesny rząd do skierowania jej do produkcji. Na początku zdecydowano się na produkcje 10 tys. sztuk rocznie. Ze względów finansowych w Syrenie wykorzystano dużą liczbę części z wcześniej produkowanego samochodu – Warszawy. Takie rozwiązanie przyczyniło się do dużego wzrostu masy całkowitej samochodu (950 kg).

W roku 1957 wyprodukowano 200 Syren, których elementy nadwozi były wykonywane ręcznie. Podobnie wykonano pierwszych 300 sztuk w następnym roku, ale dalsze egzemplarze miały już nadwozie wykonane z elementów tłoczonych.

[edytuj] Syrena 101

W 1960 roku Syrena przeszła pierwszą niewielką modernizację. Równocześnie wprowadzono cyfrowe oznaczenie typu. Ulepszony model miał oznaczenie 101. W układzie zasilania silnika S-15 wprowadzono pompę paliwa sterowaną pneumatycznie oraz zastosowano inny typ gaźnika BVF. Dotychczasową jednopiórową wycieraczkę szyby przedniej zastąpiono zespołem o dwóch piórach pracujących współbieżnie. W układzie nośnym zmiany objęły zawieszenie przednie, gdzie wprowadzono amortyzatory teleskopowe. Zastosowano koła jezdne o zmniejszonej średnicy i ogumienie o wymiarach 5.60 - 15". W nadwoziu skrócono podokienną część drzwi i zmieniono konstrukcję progów wprowadzając równocześnie progowe listwy ozdobne.

[edytuj] Syrena 102

Syrenę 102 produkowano w latach 1962-1963. Od poprzedniego modelu, Syreny 101, odróżniał się krótszą klapą bagażnika o innej konstrukcji i innymi drobnymi detalami nadwozia.

Produkowano również model 102 S wyposażony w silnik Wartburga 312. Zewnętrznie model 102 S różnił się od 102 podwójnymi listwami ozdobnymi umieszczonymi poniżej klamki na bokach auta.

[edytuj] Syrena 103

Model "103" produkowany był w latach 1963-1966. W stosunku do poprzednika zmodernizowany został przód (inny wlot powietrza) oraz zastąpiono silnik S-15 silnikiem S-150.

Główne zmiany w silniku dotyczyły stopnia sprężania i faz rozrządu. Istniała także wersja 103 S, wyposażona w silnik Wartburga, dający dużą poprawę osiągów pojazdu (silnik ten wykorzystano także w Syrenie 102 S).

Model 103 S różnił się zewnętrznie od 103 podwójnymi listwami ozdobnymi poniżej klamki na bokach auta.

[edytuj] Syrena 104

Model samochodu FSO Syrena produkowany 1966 - 1972. Zastosowano w nim nowy silnik trzycylindrowy S-31, skrzynie biegów zsynchronizowaną, zmienione nieznacznie klosze lamp tylnych . Model 104 w odróżnieniu od 102 i 103 ozdabiano listwami bocznymi nie poniżej, ale na wysokości klamki i unoszącymi się w odróżnieniu od poprzednich modeli ku górze.

[edytuj] Syrena 105

Syrena 105 była produkowana od 1972 przez FSO i w latach 1972-1983 w FSM. Pierwsze modele 105 produkcji żerańskiej sygnowane były znaczkami WSM (Wytwórnia Sprzętu Mechanicznego), zastąpionymi po rozpoczęciu produkcji w Bielsku znaczkiem FSM. Od poprzednika odróżniają go drzwi z zawiasami z przodu (jak w większości współczesnych samochodach). Zastosowano tu klamki zewnętrzne pochodzące od modelu Polski Fiat 125p. Od 1974 produkowano także wersję Syrena 105 Lux z lewarkiem zmiany biegów i hamulcem ręcznym w podłodze między siedzeniami. Syrena 105 L posiada także węższe fotele z regulacją kąta oparcia. W trzecim roku produkcji modelu 105, zmieniono miejsce montażu radia spod deski rozdzielczej (po stronie kierowcy) na jej środek, do specjalnie wyciętego i zaślepionego czarną atrapką otworu. Zastosowano prostokątne tylne światła odblaskowe nie poniżej - jak w poprzednich modelach, ale obok kloszy lamp tylnych. W modelu 105 obniżono o 2 cm krawędź tylnych bocznych okien. W roku 1982 z powodu braków materiałowych wyprodukowano 300 sztuk modelu 105 wyposażonego w tylne światła zaadaptowane od modelu Fiat 126p.

Syrena 105 doczekała się wersji pochodnych: Syrena R-20 to rolniczy pick-up, natomiast Syrena 105 Bosto to praktyczny furgon.

[edytuj] Dane techniczne

Dane techniczne Syren 100-105 (w nawiasie oznaczenie modelu):

Wymiary:

• wysokość - 1530 mm (100), 1515 mm (101-104)
• szerokość - 1520 mm (100), 1560 mm (101), 1565 mm (104)
• długość - 4058 mm (100), 4040 mm (101-104)
• masa pojazdu - 950 kg (100), 930 kg (101)

Nadwozie:

• metalowy, dwudrzwiowy sedan
• szyba przednia i tylna - panoramiczna
• szyby drzwiowe:
  • przednia - obrotowa
  • tylna - opuszczana
• szyba boczna tylna - nieruchoma

Podwozie:

• konstrukcja samonośna z ramą pomocniczą do mocowania silnika i zawieszenia przedniego
• napęd - przedni
• zawieszenie przednie - niezależne, na półeliptycznym resorze piórowym i dolnych wahaczach poprzecznych (100), resor poprzeczny, wahacze, amortyzatory teleskopowe dwustronnego działania (101)
• zawieszenie tylne - zależne, na półeliptycznym resorze piórowym z jednym amortyzatorem hydraulicznym podwójnego działania (100), oś pływająca (resor poprzeczny wysoko zamocowany), jeden amortyzator dźwigniowo-tłoczkowy dwustronnego działania (101)

Silniki:

• S-15 (100-102)
  • rodzaj - dwusuwowy, gaźnikowy
  • pojemność skokowa - 746 cm³
  • układ cylindrów - pionowy
  • liczba cylindrów - 2
  • moc maks. - 27 KM przy 3800 obr./min.
  • prędkość maks. - ok. 100 km/h
  • średnie zużycie paliwa - ok. 8-9 litrów/100 km
• S-31 (104-105)
  • rodzaj - dwusuwowy, 3 cylindrowy, gaźnikowy z przepłukiwaniem zwrotnym
  • pojemność skokowa - 842 cm³
  • moc maks. - 40 KM przy 4300 obr./min
  • prędkość maks. - 120 km/h
  • nominalne zużycie paliwa - 8,8 l/100 km
• Silnik Wartburga (102S, 103S)
  • rodzaj - dwusuwowy, gaźnikowy
  • pojemność skokowa - 991 cm³
  • układ cylindrów - rzędowy, pionowy
  • liczba cylindrów - 3
  • moc maks. - 40 KM przy 4200 obr./min.
  • prędkość maks. - 125 km/h
  • zużycie paliwa - 7,8 - 9,5 l/100 km

Skrzynia biegów:

• czterobiegowa z biegiem wstecznym

[edytuj] Modele osobowo-towarowe

Pierwsze próby stworzenia samochodu dostawczego na bazie Syreny podjęto w 1968. Skonstruowano wtedy pick-upa i furgona na bazie Syreny 104. Konstruktorami obu tych samochodów byli inżynierowie FSO Czesław Piechur i Stanisław Łukasiewicz. Pomimo dużego zainteresowania nie znaleziono środków potrzebnych do kontynuacji prac. Ostatecznie decyzja o budowie samochodów zapadła w 1971 roku.

[edytuj] Syrena Bosto

Syrena Bosto jest to wersja dostawcza samochodu Syrena (nazwa "Bosto" była skrótem od określenia bielski osobowo-towarowy), produkowana przez bielskie zakłady FSM od grudnia 1971 do 30 czerwca 1983 roku. W furgonie tym zmieniono w stosunku do seryjnej Syreny zawieszenie kół tylnych przystosowując tym samym samochód do przewożenia większych ładunków. Samochód przystosowany był do przewozu czterech osób i ładunków o masie do 200 kg. Do budowy pojazdu wykorzystano przednią część osobowej Syreny 104, zaś tylna część ładunkowa była zupełnie nowym elementem opracowanym przez bielskich inżynierów. W późniejszych latach pojazd zmodernizowano, używając do jego produkcji podzespołów Syreny 105.

[edytuj] Syrena R-20

Syrena R-20 - dostawcza wersja samochodu Syrena produkowana od 1972 roku do 30 czerwca 1983 w Fabryce Samochodów Małolitrażowych - Bielsko-Biała

Prace nad rolniczą wersją Syreny trwały od 1971 roku. Stworzono wtedy trzy prototypy (R-1, R-2 i R-3). Syrenę R-20 zbudowano na bazie Syreny 104 jak osobowo-towarowy pojazd dla rolnictwa do przewozu ludzi i niewielkich ładunków. W roku 1974 powstała wersja rozwojowa tego modelu oznaczona jako R 20 M o zwiększonej powierzchni ładunkowej i obniżonym progu załadunku. W kolejnych latach skonstruowano jeszcze furgon R 20 F ze zdejmowaną nadbudową skrzyni ładunkowej wykonaną z blachy stalowej wyposażoną w oszklone drzwi tylne podnoszone do góry.

[edytuj] Prototypy

W ciągu 28 lat produkcji samochodów Syrena wprowadzono wiele zmian konstrukcyjnych udoskonalając kolejne seryjne wersje tych pojazdów. W toku prac nad nowymi modelami powstało wiele prototypów, które nigdy nie weszły do seryjnej produkcji.

[edytuj] Syrena 110

W roku 1961 Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego (BKPMot) rozpoczęło prace nad stworzeniem nowego samochodu małolitrażowego mającego zastąpić Syrenę 104. Pod kierownictwem inżyniera Edwarda Lotha opracowano projekty czterech prototypów oznaczonych kolejnymi literami greckiego alfabetu: Alfa, Beta, Gamma i Delta. Zbudowano trzy pierwsze prototypy, a do badań skierowano tylko przednionapędowe modele Beta i Gamma.

Równolegle do prac BKPMot trwały prace zespołu konstruktorów w Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu nad skonstruowaniem nowego samochodu popularnego - Syreny 110. W roku 1964 oba zespoły połączyły sie, aby wspólnie pracować nad nowym polskim samochodem, który miał wejść do seryjnej produkcji już w roku 1968, przy wielkość produkcji rocznej sięgającej nawet 50 tys. sztuk.

Przed zespołem konstrukcyjnym postawiono bardzo ambitne założenia. Nowy samochód miał nowoczesne samonośne trzydrzwiowe nadwozie typu hatchback, w którym wygodnie mogłyby podróżować cztery osoby z 350 kg bagażu przy maksymalnej masie własnej pojazdu nieprzekraczającej 720 kg. Auto miało rozpędzać się do 100 km/h w 15 s, a prędkością maksymalną miało być 125 km/h, jednocześnie zużycie paliwa powinno być określone w granicach 8 litrów na 100 km.

Aby sprostać tym wymaganiom należało zbudować nowoczesny silnik 4-suwowy. Jednak to zadanie odłożono na przyszłość skupiając się na modernizacji 2-suwowego, 3-cylindrowego silnika S-31 o pojemności 842 cm³. Skonstruowano zupełnie nowe lekkie samonośne 3-drzwiowe nadwozie. Zastosowano w nim bardzo ciekawe i nowatorskie rozwiązanie techniczne - dzieloną ramę przednią pozwalającą na demontaż całej przedniej części karoserii wraz z zespołem napędowym. To rozwiązanie miało umożliwić szybkie naprawy, a w przyszłości pozwolić na montaż 1-litrowego 4-suwowego silnika w układzie poprzecznym. W zawieszeniu nowego pojazdu zastosowano resorowanie na 4 spiralnych sprężynach (z przodu i z tyłu) współpracujących z układem 2 wahaczy oraz stabilizatora z przodu i pojedynczych wahaczy z tyłu. Z modelu 104 przejęto sprzęgło i skrzynię biegów.

Pomimo nowoczesnej konstrukcji i osiągów na świtowym poziomie w latach 1965 - 1966 wykonano tylko około 20 prototypów przeznaczonych do prób drogowych, a prace nad Syreną 110 porzucono ze względu na zakup licencji na Fiata 126p.

[edytuj] Syrena Sport

Na początku lat 60. XX wieku grupa inżynierów FSO stworzyła Syrenę Sport. Konstrukcja samochodu opracowana przez Cezarego Nawrota była całkowitą nowością, z nadwoziem wykonanym z laminatu opartym na nośnej płycie podłogowej. Podczas budowy korzystano z podzespołów Syreny. Wykorzystano z niej przednie zawieszenie, układ kierowniczy, napęd i zawieszenie silnika. Powiększono rozstaw kół. Cezary Nawrot wykonał rysunki 2 sportowych siedzeń. Pod płaską i aerodynamiczną maską nie mieścił się seryjny silnik, w prototypie zastosowano silnik typu boxer skonstruowany przez Władysława Skoczyńskiego na bazie silnika samochodu Panhard Dyna z wykorzystaniem cylindrów Junaka. Silnik ten miał 750 cm³ pojemności i osiągał moc 25 KM przy 5000 obr/min. W hamowni silnik przeszedł wszystkie próby. 1 maja 1960 zostało wystawione na widok publiczny. Wybudowano jeden egzemplarz Syreny Sport (w kolorze czerwonym). W Europie Zachodniej Syrena Sport uzyskała miano najpiękniejszego auta zza Żelaznej Kurtyny.

Mimo iż projekt cieszył się sporym zainteresowaniem, spotkał się z niechęcią władz komunistycznych, które uznały go za pomysł bardzo ekstrawagancki. Prototyp Syreny Sport stał magazynach Ośrodka Badawczo - Rozwojowego w Falenicy do lat siedemdziesiątych XX wieku. Następnie wydano decyzję by go zniszczyć. Pracownicy starali się za wszelką cenę uratować unikalny prototyp, lecz specjalna komisja pilnowała, żeby całe nadwozie doszczętnie rozbić.

[edytuj] Syrena Laminat

Syrena Laminat została opracowana w 1968 roku w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Samochodów Osobowych w Falenicy. Projekt ukryto pod nazwą "projekt 361/66". W porównaniu do innych modeli Syreny zmieniono kształt maski samochodu i zamontowano kilka części wystroju wnętrza z Fiata 125p. Dla Laminatu wykonano nowe wnętrze, które było dużo nowocześniejsze od tego z modeli produkcyjnych.

Nadwozie wykonywano częściowo ręcznie (kilkanaście godzin) i łączono z podwoziem Syreny 104.

[edytuj] Syrena Mikrobus

W 1960 roku wykonano prototyp mikrobusu dla 7 osób, na bazie Syreny. Nadwozie tego pojazdu o konstrukcji drewniano - stalowej zaprojektował inż. Cezary Nawrot. Przystosowane było do małoseryjnej produkcji poza FSO. Blaszane elementy poszycia zewnętrznego nie wymagały głębokiego tłoczenia.

Samochód miał trzy rzędy siedzeń, dwa ostatnie można było wyjmować. Tworzyła się wtedy dosyć duża (1,7 na 1,3 m) płaska powierzchnia ładunkowa.

Do napędu pojazdu użyto silnika S-15. Przednie zawieszenie oraz układy kierowniczy i hamulcowy pozostały bez zmian w porównaniu z seryjną Syreną. Dopuszczalne obciążenie mikrobusu to 480 kg, sama Syrena bez załadunku ważyła 900 kg. Jedyną wadą konstrukcji było trzydrzwiowe nadwozie.

[edytuj] Bibliografia

• Z. Glinka, Naprawa samochodów FSO Syrena, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa 1969.
• Stanisław Szelichowski, Punkty na zachętę "Motor" 2005 nr 2 (2691)
• Witryna "Ocalić od zapomnienia"

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Klub Syrena
• Strona miłośników Syren
• Strona poświęcona Syrenie Laminat