Zachodnioukraińska Republika Ludowa
Z Wikipedii
Zachodnioukraińska Republika Ludowa ("ZURL", ukr. Західно Українська Народна Республіка) – jedno z dwóch państw ukraińskich powstałych w wyniku I wojny światowej.
[edytuj] Historia
Pod koniec I wojny światowej, wobec klęski militarnej państw centralnych, w tym wielonarodowej monarchii Austro-Węgierskiej, zaistniały warunki do odzyskania lub uzyskania niepodległości przez wiele narodów Europy Centralnej i Wschodniej.
Na początku października 1918 parlamentarna reprezentacja ukraińska postanowiła zwołać do Lwowa mężów zaufania ze wszystkich ukraińskich ziem Austro-Węgier - wschodniej Galicji, Bukowiny, Rusi Zakarpackiej. 19 października 1918 na zjeździe we Lwowie ukonstytuowała się Ukraińska Rada Narodowa. Przyjęła ona rezolucję o utworzeniu państwa ukraińskiego -jako części federacyjnej monarchii austriackiej- , w którego skład miała wejść wschodnia Galicja po wraz z Łemkowszczyzną; poza tym odrzucono "roszczenia" Rady Regencyjnej do "księstw ukraińskich" - halickiego i włodzimierskiego.
Zachodnioukraińska Republika Ludowa proklamowała niepodległość 1 listopada 1918, po zajęciu przez ukraińskie oddziały wojskowe najważniejszych gmachów publicznych i obiektów wojskowych Lwowa Jednakże miała to być państwowość w ramach państwa austriackiego. Przewodniczącym Ukraińskiej Rady Narodowej został Jewhen Petruszewycz. Prawne podstawy państwa określała przyjęta 13 listopada 1918 "Tymczasowa ustawa zasadnicza o niezależności państwowej ziem ukraińskich byłej monarchii austro-węgierskiej".
ZURL pretendowała do władzy na następujących obszarach należących do austriackich krajów koronnych Galicji i Lodomerii oraz Bukowiny oraz węgierskich komitatów Szepes (Spisz), Sáros (Szarysz), Zemplén (Zemplín), Bereg, Ugocsa i Máramaros – zgodnie z mapą „Ethnographische Karte der österreichischen Monarchie” Karla Czerniga. Przy tym Bukowina i ziemie dawnego Królestwa Węgier zostały w krótkim czasie zajęte przez wojska rumuńskie, węgierskie i czechosłowackie. Ponieważ ZURL miało obejmować ziemie Rzeczypospolitej (granice etniczne były niemożliwe do ustalenia), państwo to od razu znalazło się w stanie wojny z Polakami. W wyniku zaciętych walk Polacy jeszcze w listopadzie odzyskali kontrolę nad Lwowem i rząd zachodnioukraiński musiał się przenieść do Tarnopola, a następnie do Stanisławowa.
W styczniu 1919 zawarta została unia z Ukraińską Republiką Ludową. W maju 1919 Ukraińska Armia Galicyjska wspólnie z oddziałami URL oraz wojskami carskimi Denikina wyruszyły, aby wesprzeć antybolszewickie powstanie na wschodniej Ukrainie. Ofensywa była jednak nieudana i w grudniu bolszewicy zajęli Kijów.
ZURL zakończyła istnienie 16 lipca, kiedy ostatnie oddziały Ukraińskiej Armii Galicyjskiej przekroczyły Zbrucz. Emigracyjny rząd ZURL działał w Wiedniu do 1923 roku, kiedy stało się jasne, że starania o korzystną dla Ukraińców decyzję Ententy są bezskuteczne. Warto dodać, że przywódcy ZURL nie wykazywali żadnych chęci do rozmów z Polakami ani też rządem polskim. Nie szukali porozumienia także ze Ententą, której delegacja pośredniczyła w rozmowach o zawieszenie broni. Prezentowali skrajną postawę nie do przyjęcia dla strony polskiej, której podstawą była granica na Sanie (Lachy za San). Nie dostrzegali także niebezpieczeństwa ze strony czerwonej Rosji, mimo, że ataman Petlura nalegał na rozejm z Polakami. To była jedna z istotnych przyczyn tego, że państwo ukraińskie (URL) nie powstało.
[edytuj] Władze ZURL
- 18 listopada 1918 – 9 czerwca 1919: Parlament – Ukraińska Rada Narodowa (ukr. Українська Національна Рада)
- Przewodniczączy – Jewhen Petruszewycz
- Organ ustawodawczy Rady (od 4 stycznia 1919)
- Prezydent – Jewhen Petruszewycz
- Zastępcy: Łew Baczynśkyj, Omelan Popowycz, Semen Wityk, Andrij Szmihelśkyj
- Skład: Antin Horbaczewśkyj, Hryć Duwirjak, Mychajło Nowakiwśkyj, Teofil Okuniwśkyj, Stepan Juryk
- Sekretarze: Stepan Wytwyćkyj, Stepan Siłećkyj, Osyp Ustyjanowycz
- Organ wykonawczy – Sekretariat Państwowy (od 13 listopada 1918)
- Prezydent Rady Sekretarzy Państwowych – Kost´ Łewyćkyj (13 listopada 1918 – 4 stycznia 1919)
- Sekretarze Państwowi: Kost´ Łewyćkyj, Longyn Cehelśkyj, Dmytro Witowśkyj, Iwan Myron, Jarosław Łytwynowycz, Ołeksandr Pisićkyj, Ołeksandr Barwinśkyj, Sydor Hołubowycz, Stepan Baran, Iwan Makus, Stepan Czarnećkyj, Iwan Kuroweć, Wasyl Panejko, Stepan Fedak
- Premier – Sydor Hołubowycz (4 stycznia 1919 - 6 czerwca 1919)
- Sekretarze Państwowi: Sydor Hołubowycz, Wasyl Panejko, Iwan Makus, Dmytro Witowśkyj, Osyp Buraczynśkyj, Mychajło Martyneć, Ahenor Artymowycz, Іwan Myron, Marian Kazanewycz. Później jeszcze: Longyn Cehelśkyj, Mychajło Łozynśkyj, Wiktor Kurmanowycz
- 6 czerwca 1919 – 16 lipca 1919: Dyktatura
- Dyktator – Jewhen Petruszewycz
- Rada Upoważnionych:
- Sydor Hołubowycz – sprawy wewnętrzne
- Stepan Wytwyćkyj – sprawy zagraniczne
- Wiktor Kurmanowycz – obrona
- Iwan Myron – transport
