13 Pułk Ułanów Wileńskich

Z Wikipedii

13 Pułk Ułanów Wileńskich - polski pułk kawalerii okresu międzywojennego, odtworzony później w ramach Armii Krajowej.

Miejsce stacjonowania: Nowa Wilejka (szwadron zapasowy w Wołkowysku).

Spis treści 1 Barwy i święto pułku 2 Historia 2.1 Początki 2.2 Wojna polsko-bolszewicka 1919/1920 r. 2.3 Okres międzywojenny 2.4 Wojna obronna 1939 2.5 W ramach AK 3 Żurawiejki pułkowe 4 Tradycje 5 Zobacz też

[edytuj] Barwy i święto pułku

• Proporczyki na lancach i patkach mundurów były w kolorze różowym z chabrowym wąskim paskiem pośrodku.
• Na czapkach rogatywkach – otok różowy.
• W 1. szwadronie tatarskim na proporczykach mundurowych dodatkowo pozłacany emblemat w formie półksiężyca z gwiazdą.

Święto pułkowe: 25 lipca (rocznica boju pod Janowem w 1920).

[edytuj] Historia

[edytuj] Początki

13 Pułk Ułanów Wileńskich był jednym z najstarszych pułków kawaleryjskich okresu II Rzeczypospolitej. Powstał w grudniu 1918 r. w Wilnie jako formacja będąca częścią Samoobrony Wileńskiej pod nazwą 1 Pułku Ułanów Wileńskich. W czerwcu 1919 r. otrzymał numer i nazwę.

Był słynny ze służących w nim wielu tzw. "zagończyków", do których zaliczał się także jego pierwszy dowódca mjr Władysław Dąbrowski ps. "Dąb". Po wcieleniu Pułku do odrodzonego Wojska Polskiego, nadano mu nazwę 13 Pułku Ułanów, pomijając przydomek "wileński". Pomimo tego od pierwszych dni swego istnienia nosił nieoficjalnie tę nazwę, podkreślając pochodzenie jego żołnierzy.

[edytuj] Wojna polsko-bolszewicka 1919/1920 r.

Następnie Pułk wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, odznaczając się licznymi zagonami i rajdami na tyły przeciwnika. 29 czerwca 1919 r. gen. Edward Rydz-Śmigły wręczył w Wilnie delegacji, przybyłej z frontu, sztandar pułkowy. Po wyprawie kijowskiej w 1920 r. w Pułku znalazło się wielu ułanów z rozwiązanego Tatarskiego Pułku Ułanów im. płk. Mustafy Achmatowicza, stąd przejął on jego tradycje.

[edytuj] Okres międzywojenny

W końcu 1921 r. Pułk pełnił służbę na granicy z Litwą, a następnie przez krótki czas stacjonował w Głębokiem. Ostatecznie pod koniec 1922 r. został przeniesiony do Nowej Wilejki pod Wilnem, gdzie przebywał do końca istnienia II RP. Pułk Ułanów Wileńskich przodował w wyszkoleniu bojowym, wykształceniu obywatelskim i dyscyplinie wojskowej wśród formacji kawaleryjskich. Minister Spraw Wojskowych rozkazem z 9 czerwca 1936 r. nadał 1. szwadronowi nazwę "Tatarskiego". Od tego roku zaczęto kierować do niego wszystkich poborowych Tatarów polskich. Podczas uroczystego składania serca marszałka Józefa Piłsudskiego na cmentarzu wileńskim na Rossie 1. szwadron pełnił honorową asystę. Pierwszym jego dowódcą był rtm. Michał Bohdanowicz; po nim dowodzili nim krótko rtm. Bazyli Marcisz i rtm. Jan Tarnowski. Od 25 października 1938 r. objął nad nim dowództwo rtm. Aleksander Jeliaszewicz, Tatar polski, przybyły do Pułku po ukończeniu Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Obok niego w szwadronie służyli także Tatarzy, absolwenci pułkowej szkoły podoficerskiej. Podczas święta pułkowego 25 lipca 1937 r. wręczono szwadronowi buńczuk wykonany według wzorów starotatarskich, który ufundowany został przez całą społeczność tatarską Polski.

[edytuj] Wojna obronna 1939

W wojnie obronnej 1939 r. 13 Pułk Ułanów Wileńskich pod dowództwem ppłk. dypl. Józefa Szostaka walczył w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii płk. dypl. Konstantego Druckiego-Lubeckiego. Brał udział od 2 do 5 września w zaciętych walkach pod Piotrkowem Trybunalskim. W dniach 9 i 10 września poniósł dotkliwe straty w czasie przeprawy przez Wisłę, na przyczółku pod Maciejowicami. Następnie walczył na Lubelszczyźnie. Rozbity został na przeprawie pod Tomaszowem Lubelskim koło wsi Suchowola. 1 szwadronowi przypisuje się wykonanie jednej z szarż kawaleryjskich przeprowadzonych we wrześniu 1939 roku. Doszło do niej pod dowództwem rotmistrza Jeljaszewicza w okolicach Maciejowic.

Sztandar Pułku zachowany przez żołnierzy nie został odnaleziony do dnia dzisiejszego. Po bitwie część ułanów przez jakiś czas błądziła po nieznanym terenie, zachowując przy tym karność i dyscyplinę. Wkrótce weszła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga. Inna grupa na czele z rtm. A. Jeliaszewiczem podążyła ku granicy węgierskiej.

[edytuj] W ramach AK

Poszczególne pododdziały 13 Pułku Ułanów Wileńskich AK zostały odtworzone w 1944 r. w Okręgu Wileńskim AK w kilku ośrodkach: dywizjon konny na terenie Puszczy Rudnickiej, szwadron konny przy 3 Brygadzie Wileńskiej AK, pluton konny przy 4 Brygadzie Wileńskiej AK oraz pluton konny na terenie Puszczy Kampinoskiej.

[edytuj] Żurawiejki pułkowe

Zawsze dzielny i bojowy,

To trzynasty pułk różowy.

Chociaż otok ma różowy,

To jest jednak pułk bojowy.

Otok jego jest różowy,

Dawniej był to pułk bojowy.

A trzynasty, choć różowy,

Jednak w boju jest morowy.

A trzynasty, ten różowy,

Wielka granda, lecz bojowy.

A trzynasty, ten różowy,

To naprawdę pułk bojowy.

Kolor jego jest różowy,

Wielka granda, lecz bojowy.

Wzrok ich dumny, mina pańska,

To trzynastka jest ułańska.

Wzrok sokoli, mina pańska,

To trzynastka jest ułańska.

A trzynasty, to zasrańce,

Pod Wilejką gubią lance.

Swoich grabi, Żydów łupi,

Pułk trzynasty nie jest głupi.

A trzynastka Dąmbrowskiego,

Bije Żydów, coś strasznego.

Wrogów bije, swoich łupi,

To trzynasty pułk niegłupi.

Ukraść kury, uciec w zboże,

Pułk trzynasty tylko może.

A kto chłopom gwałci wdowy,

To trzynasty pułk morowy.

Weneryczny i pijański,

To trzynasty pułk ułański.

Żurawiejki dotyczące szwadronu tatarskiego:

Z przodu księżyc, z tyłu gwiazda,

To tatarska nasza jazda.

Na łbie księżyc, wyżej gwiazda,

Sławna to tatarska jazda.

Z przodu księżyc, z tyłu gwiazda,

To słynna tatarska jazda.

Na łbie księżyc, niżej gwiazda,

To tatarska nasza jazda.

Księżyc w czole, w dupie gwiazda,

To tatarska nasza jazda.

W dupie księżyc, w sercu gwiazda,

To tatarska nasza jazda.

Z przodu księżyc, w dupie gwiazda,

Oto jest tatarska jazda.

Na dupie plaster, na łbie gwiazda,

To tatarska sławna jazda.

Pół Tatarów, pół Polanów,

To trzynasty pułk ułanów.

W latach 1918 - 1921 na melodię ,,Marsza Pierwszej Brygady" śpiewano:

Nie formowali nas w koszarach.

Nie znaliśmy zołnierski znój.

Nie spaliśmy na twardych narach,

Lecz poszliśmy od razu w bój.

Refren:

My, wileńska jazda,

Półksiężyc i gwiazda.

Walczymy cały czas,

Choć mało nas, choć mało nas.

[edytuj] Tradycje

Spadkobiercą tradycji 13 Pułku Ułanów Wileńskich w Polsce jest Kielecki Ochotniczy Szwadron Kawalerii im. 13 Pułku Ułanów Wileńskich.

Prawo zostało nadane Aktem w sierpniu 2005 roku na XVI Zjeździe Kawalerzystów II RP w Grudziądzu przez Zarząd Zrzeszenia Kół Pułkowych Kawalerii z Londynu. Na XIX Zjeździe Kawalerzystów II RP w 2007 roku zostało nadane również prawo do wskrzeszania i kultywowania tradycji 1 Szwadronu Tatarskiego wchodzącego w skład 13 Pułku Ułanów Wileńskich, przez Radę Centralną Związku Tatarów Rzeczypospolitej.

[edytuj] Zobacz też

• kawaleria