Historia Aleksandrowa Łódzkiego

Z Wikipedii

Kalendarium historyczne

Okolice Aleksandrowa około 1830 r. na tzw. Mapie Kwatermistrzostwa (Aleksandrów większy od Łodzi)

około 6500 r. p.n.e. - najstarsze ślady przebywania ludzi w okolicach dzisiejszego Aleksandrowa - obozowisko dawnych myśliwych ze środkowej epoki kamienia na wydmach koło rezerwatu przyrody w Rąbieniu.
XI - XII wiek – na terenie obecnej gminy Aleksandrów założono najstarsze wsie; były to zapewne: Rąbień, Bełdów, Brużyca, Prawęcice i Zgniłe Błoto.
XIV -XV wiek - założenie kolejnych okolicznych wsi oraz fundacja kościoła parafialnego pw. Wszystkich Świętych w Bełdowie.
1782 – przybycie pierwszych osadników niemieckich do wsi Brużycy, w dobrach której powstanie potem Aleksandrów. Założenie w okolicach przyszłego Aleksandrowa wielu nowych kolonii wiejskich.
około 1816 – właściciel dóbr brużyckich – polski szlachcic Rafał Bratoszewski herbu Sulima założył nową osadę miejską na południe od tej wsi, na piaszczystym i zalesionym wzgórzu – jest to przyszły Aleksandrów. Wytyczono wtedy prostokątny Rynek i kilka prostopadłych ulic. Mierniczym, który opracował plan nowej osady, był Bernard Schuttenbach - syn austriackiego oficera.
1818 lub 1821 rok - erygowanie parafii katolickiej w Aleksandrowie pw. św. Rafała Archanioła przez biskupa warszawskiego Franciszka Malczewskiego. Jej fundatorem był Rafał Bratoszewski. Pierwszym proboszczem został ks. Piotr Szleszyński.
22 marca 1822 roku – nowa osada otrzymała prawa miejskie i nazwę Aleksandrów ku czci ówczesnego cara Rosji i króla Polski – Aleksandra I. W Aleksandrowie było już wtedy 3 086 mieszkańców, pierwsi z nich to głównie rzemieślnicy – tkacze, produkujący w przydomowych warsztatach sukno wełniane; byli oni w większości narodowości niemieckiej i wyznania ewangelickiego, oprócz nich w Aleksandrowie osiedlali się też Polacy wyznania katolickiego i Żydzi wyznający religię mojżeszową.

Porównanie liczby ludności Aleksandrowa zwanego wtedy Łęczyckim, Zgierza i Łodzi w 1822 roku

1824 - budowa murowanego ratusza miejskiego w stylu klasycystycznym. Burmistrzem był wtedy Gedeon Goedel.
6 grudnia 1824 - zmarł i został pochowany w miejscowym kościele założyciel Aleksandrowa – Rafał Bratoszewski. Aleksandrów przeszedł w ręce rodziny Kossowskich herbu Dołęga.
1825 – miasto to, uważane za wzorcowy ośrodek tkacki nowego typu, wizytował sam car Rosji oraz król Polski Aleksander I.
1828 - budowa okazałego murowanego zboru ewangelickiego w stylu klasycystycznym. Pierwszy aleksandrowski pastor to Fryderyk Jerzy Tuve
1830-1831 – mieszkańcy miasta, z burmistrzem Gedeonem Goedelem na czele, poparli powstanie listopadowe, m.in. produkując bandaże i mundury dla armii powstańczej oraz wysyłając do Warszawy oddział rzemieślniczy i lekarza oraz podwody dla wojska polskiego.
25 sierpnia 1833 - w Aleksandrowie przychodzi na świat wielki łódzki fabrykant pochodzenia żydowskiego - Izrael Poznański, syn kupca Kalmana i Małki z Gdańskich.
1858-1860 - wytyczenie nowej drogi prowadzącej z Aleksandrowa do rozwijającej się przemysłowo Łodzi przez nowe przedmieście Bałuty, zwanej Szosą Aleksandrowską.
1863-1864 - powstanie styczniowe – w walkach powstańczych uczestniczyło kilku aleksandrowian a oddziały powstańcze 2 razy wkraczały do miasteczka.
1866 - w Aleksandrowie osiedlił się znany już wówczas cadyk chasydzki Chanoch Henich ha-Kohen Lewin, uczeń Simchy Bunema z Przysuchy i Menachema Mendla z Kocka. Odtąd miasteczko to stało się ważnym żydowskim ośrodkiem religijnym – siedzibą sławnych rabinów i cadyków chasydzkich zwanych Aleksander. W początkach XX wieku i w okresie międzywojennym działała tu dynastia chasydzka Danzigerów.
1 czerwca 1869 – podupadły gospodarczo Aleksandrów utracił prawa miejskie ukazem władz rosyjskich, był odtąd osadą na terenie gminy Brużyca Wielka.
1888 – założenie pierwszej mechanicznej fabryki pończoch, której właścicielem był niemiecki fabrykant Juliusz Paschke; była to pierwsza z wielu podobnych fabryk powstałych w tym okresie w Aleksandrowie. Inne fabryki założyli: Gustaw Paschke, Rudolf Schultz, Adolf Greilich, Karol Pfeiffer, Gothilf Knappe, Gustaw Hirsch, Karol Steckl, Albert Stiller. Produkowano tu odtąd pokaźne ilości skarpet, pończoch i sweterków. Dzięki tej specjalizacji produkcji, miasto to do dziś bywa nazywane przez mieszkańców "Skarpetkowem".

Widok Rynku w Aleksandrowie Łódzkim z początku XX wieku

1903 – utworzenie Ochotniczej Straży Pożarnej oraz powstanie pierwszej polskiej organizacji społeczno-kulturalnej – Towarzystwa Śpiewaczego "Lutnia", zarejestrowanego formalnie w 1907.
1905 - wydarzenia rewolucyjne w Aleksandrowie - strajki robotników oraz protesty polskich uczniów i nauczycieli przeciw rusyfikacji szkół.
9 lutego - 25 lutego 1910 – uruchomienie elektrycznej linii tramwajowej do Łodzi.
listopad 1914 - styczeń 1915 - Aleksandrów mocno ucierpiał w wyniku ostrzału artyleryjskiego w czasie tzw. bitwy pod Łodzią. Z miasta wycofali się Rosjanie, a wkroczyli tu Niemcy. Ludność polska uzyskała większe swobody.
3 maja 1917 – aleksandrowscy Polacy angażują się w działalność patriotyczną, m.in. stawiają pomnik Tadeusza Kościuszki w Rynku i walczą w Legionach.
11 listopada 1918 - grupa aleksandrowskich strażaków pod dowództwem Kazimierza Bryszewskiego bierze udział w akcji rozbrajania niemieckiego posterunku. Początek niepodległości Polski.
1921 – Aleksandrów liczył 8 236 mieszkańców, w tym 37% Niemców, 34 % Polaków i 29 % Żydów. Był to nieduży, lecz prężny ośrodek przemysłowy dziewiarsko-pończoszniczy.
1924 – Aleksandrów odzyskał prawa miejskie. Bywa odtąd określany jako Łódzki, a nie, jak dawniej - Łęczycki lub Fabryczny.
1927 – otwarcie nowej szkoły dla dzieci polskich przy ulicy Bankowej - obecnie Zespół Szkół Sportowych im. Józefa Jaworskiego. Stary budynek rozebrano parę lat temu.
31 sierpnia 1939 – w chwili wybuchu II wojny światowej Aleksandrów liczył już 13 424 mieszkańców.
7 września 1939 – do Aleksandrowa wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie Wehrmachtu.

Struktura narodowościowa ludności Aleksandrowa Łódzkiego w 1935 roku

14 września 1939 - okupanci rozstrzelali na cmentarzu żydowskim 5 Polaków i 26 Żydów aleksandrowskich. Początek represji i ostrych sporów narodowościowych, podsycanych przez okupantów.
9 listopada 1939 - Aleksandrów wraz z Łodzią znalazł się na terenach wcielonych do Rzeszy. Spalono i zburzono synagogę, zburzono pomniki Kościuszki i Piłsudskiego, zamknięto polskie i żydowskie szkoły, kościół katolicki zamieniono na magazyn, wprowadzono niemieckie nazwy ulic i placów. Żydom i Polakom narzucono dyskryminujące ich przepisy, przymus pracy dla okupanta. Rozpoczęły się łapanki, egzekucje i wysiedlenia.
27 grudnia 1939 - przymusowo wysiedlono do Generalnego Gubernatorstwa aleksandrowskich Żydów, gdzie parę lat później prawie wszyscy zginęli w hitlerowskich obozach zagłady. Koniec trójnarodowego charakteru tego wyjątkowego miasteczka.
1943 – okupanci niemieccy przemianowali Aleksandrów na Wirkheim ("dom tkaczy").
17 stycznia 1945 - miasto zostało wyzwolone przez sowieckich czołgistów po krótkich walkach z Niemcami.
24 stycznia 1945 - Józef Janiak pierwszym powojennym burmistrzem Aleksandrowa. Początki "władzy ludowej" w mieście.
16 lutego 1945 - otwarto pierwszą polską szkołę średnią w mieście - Państwowe Koedukacyjne Gimnazjum. Obecnie to Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika.
1945 - utworzono Zjednoczenie Przemysłu Dziewiarsko-Pończoszniczego w Aleksandrowie, które potem, w latach 70., jako Zakłady Przemysłu Pończoszniczego "Sandra", i było największym zakładem przemysłowym w mieście i jednym z największych w tej branży w Polsce.
1945-1947 - powojenne represje i przymusowe wysiedlenie aleksandrowskich Niemców do Niemiec. Aleksandrów Łódzki stał się po raz pierwszy w swojej historii miastem czysto polskim.
1946 - zniszczony wojną Aleksandrów liczył tylko 6926 mieszkańców.
1951-1953 - zbudowano aleksandrowskie lotnisko, funkcjonujące do pożaru hangaru w 1961 roku.
1959 - powstała kolejna aleksandrowska Szkoła Podstawowa - nr 4 przy Al. Wyzwolenia.

Tramwaj przed kościołem św. Rafała w Aleksandrowie po uruchomieniu elektrycznej linii tramwajowej około 1910 roku

lata 70. i 80. XX wieku - we wschodniej i południowo-wschodniej części miasta wyrastają blokowiska z wielkiej płyty - osiedla mieszkaniowe im. Bratoszewskiego, Sikorskiego i Słoneczne.
1974 - otwarcie nowoczesnego gmachu Młodzieżowego Domu Kultury przy ul. 1 Maja.
1979 - powołanie Towarzystwa Przyjaciół Aleksandrowa.
1983 - pierwsze obchody Dni Aleksandrowa; odtąd odbywaja się co rok.
27 maja 1990 - pierwsze po przemianach politycznych wolne wybory samorządowe wygrywa Aleksandrowska Akcja Społeczna, burmistrzem pozostaje jednak Krzysztof Czajkowski z PSL, sprawujący już tę funkcję od 1989.
8 grudnia 1991 - wychodzi pierwszy numer lokalnej gazety - dwutygodnika pt. "40 i cztery".
1991-1995 - likwidacja linii tramwajowej do Łodzi noszącej numer 44, obecnie Aleksandrów z Łodzią łączy linia autobusowa MPK nr 78 oraz busy PKS.
1 września 1999 - utworzenie w wyniku reformy oświaty dwóch nowych gimnazjów - miejskiego i sportowego. Obecnie funkcjonuje jeszcze prywatne gimnazjum katolickie Scholar i liceum Erazmus.
1999 - powołanie Stowarzyszenia Przedsiębiorców Aleksandrowa 2000.
27 października 2002 - wybory samorządowe w mieście wygrywa Platforma Obywatelska i nowym burmistrzem zostaje Jacek Lipiński.

Widok Rynku w Aleksandrowie przed 1939 r.

2006 - w wyborach samorzadowych ponownie wygrywa Paltforma Obywatelska, zdobywając 10 mandatów na 21 osobową radę miejską. Burmistrzem zostaje kandydat PO - Jacek Lipiński wybrany w pierwszej turze wyborów.
2006 – pod względem administracyjnym Aleksandrów należy obecnie do powiatu zgierskiego i województwa łódzkiego.
Po przemianach 1990 roku miały tu miejsce nowe inwestycje: odbudowa budynku tzw. jatek miejskich, budowa oczyszczalni ścieków, krytego basenu, rozbudowa Zespołu Szkół Sportowych, budowa ścieżki rowerowej, poszerzenie i wymiana nawierzchni drogi do Łodzi. Rozpoczęta już została przebudowa aleksandrowskiego Rynku i renowacja kościoła ewangelickiego.