Jan Henryk XV Hochberg książę von Pless
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: podział na akapity oraz nadać formę encyklopedyczną elementom biograficznym. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Jan Henryk (Hans Heinrich) XV Hochberg książę von Pless (ur. 23 kwietnia 1861 roku w Pszczynie - zm. 31 stycznia 1938 roku w Paryżu), hrabia Rzeszy von Hochberg, baron zu Fürstenstein, dyplomata niemiecki, polityk śląski, od roku 1918 zwolennik niepodległości Śląska.
Urodził się 23 kwietnia 1861 roku w Pszczynie. Był pierworodnym synem Jana Henryka XI von Pless i Marii von Kleist. W 1879 ukończył ekskluzywne wrocławskie gimnazjum św. Marii Magdaleny. Następnie studiował nauki ekonomiczne na uniwersytetach w Berlinie, Genewie oraz Bonn. Studia miały przygotować go do zarządzania olbrzymimi dobrami Hochbergów na Śląsku. W wieku 22 lat Jan Henryk XV, jako syn księcia (Herzog von Pless) otrzymał od cesarza Wilhelma I niższy tytuł książęcy Prinz von Pless. W latach 1881 - 1882 służył w armii cesarskiej, początkowo jako ochotnik w królewskim pułku huzarów, następnie w pułku huzarów gwardii. Po dwóch latach opuścił szeregi armii w stopniu porucznika, biorąc bezterminowy urlop. W latach 1882 - 1885 odbył długą, obfitującą w liczne polowania podróż dookoła świata, odwiedził m.in. Indie oraz Amerykę Północną. Po powrocie podjął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Berlinie. Tam poznał i zaprzyjaźnił się z młodym następcą tronu Wilhelmem Hohenzollernem (późniejszym cesarzem Wilhelmem II). W 1886 Jan Henryk XV przeniesiony został na placówkę dyplomatyczną w Brukseli, a w rok później został attaché w ambasadzie w Paryżu.
W roku 1890 Jan Henryk XV oddelegowany został na stanowisko sekretarza w ambasadzie niemieckiej w Londynie. Tam poznał i oświadczył się dużo od siebie młodszej księżniczce Marii Teresie Cornwallis-West zwanej Daisy. Ponieważ rodzina Cornwallis-West nie była zamożna większą część kosztów ślubu, wesela i posagu opłaciła rodzina Hochbergów. Ślub odbył się 8 grudnia 1891 w kościele św. Małgorzaty w Westminsterze. Świadkami przysięgi małżeńskiej byli Edward ks. Walii (późniejszy król) i jego żona księżna Aleksandra, natomiast królowa Wiktoria osobiście udzieliła młodej parze swego błogosławieństwa. Początek wspólnego życia upłynął im na podróżach po Europie, Afryce, Azji i Ameryce, balach, polowaniach i zabawie. Młoda para otrzymała od seniora rodu Jana Henryka XI, do dyspozycji zamek w Książu. Urządzali liczne przyjęcia połączone z polowaniami na których gościła śmietanka arystokracji europejskiej, wielokrotnie w swoich dobrach gościł cesarza Wilhelma II. Z małżeństwa z Marią Teresą narodziło się czworo dzieci: N.N. córka (zmarła po urodzeniu), oraz synowie Jan Henryk XVII, Aleksander i Konrad (zwany Bolko).
Od 1902 roku Jan Henryk XV jako przedstawiciel warstwy junkrów zasiadał w Pruskiej Izbie Panów, był zwolennikiem partii wolnych konserwatystów (Freikonserwative Vereinigung) reprezentującej interesy wielkich posiadaczy ziemskich. Na szczeblu prowincji Jan Henryk XV piastował funkcję wiceprezydenta prowincji śląskiej (1897-1918), uczestniczył również w pracach śląskiego sejmu prowincjalnego. Zasiadał również w pszczyńskim sejmiku powiatowym (Kreistag-u). W listopadzie 1902 odbył podróż dyplomatyczną do USA jako przedstawiciel cesarza Wilhelma II. Brał udział w inauguracji Niemieckiej Izby Handlowej, odwiedził kilka zakładów przemysłowych m.in. Pensylwania Plants, kulminacyjnym punktem była wizyta w Białym Domu i rozmowa z prezydentem Teodorem Rosoeveltem.
Po śmierci ojca w 1907 przejął wyższy tytuł książęcy (Fürst)[1] i jeden z największych majątków w Niemczech - dobra pszczyńskie (ok. 40 tys. ha, 6 kopalni węgla kamiennego, browar w Tychach i inne) i wałbrzyskie (ok. 10 tys. ha, 3 kopalnie węgla kamiennego i inne). Majątek ten systematycznie zadłużał wskutek rozrzutnego trybu życia rodziny i ogromnych inwestycji architektoniczno-budowlanych (m.in. przebudowa zamku Książ). Niemniej w latach 1914-1924 dokonał wielu inwestycji przemysłowych na Górnym i Dolnym Śląsku (rozbudowa kopalń i kolonii urzędniczo-robotniczych). Wspierał finansowo niemieckie organizacje nacjonalistyczne (np. Deutscher Flottenverein), sprzeciwiał się jednak działalności Ostmarkenverein w swoich górnośląskich dobrach. W latach I wojny światowej awansowany do stopnia pułkownika, pełnił rolę oficera ordynacyjnego cesarza Wilhelma II. W latach 1915-1917 użyczył na 21 miesięcy do dyspozycji Niemieckiej Kwatery Głównej swój zamek w Pszczynie.
Po I wojnie miał jako pierwszy wysunąć ideę niepodległości Górnego Śląska, w związku z czym wspierał finansowo i na drodze dyplomatycznej górnośląski ruch niepodległościowy (zwany w polskiej historiografii separatystycznym) półmilionowy Związek Górnoślązaków (1919-1924) i występował przeciw polskiemu ruchowi narodowemu. Na drodze dyplomatycznej próbował przeforsować również niepodległość całego Śląska, aby w postulowanej Republice Śląskiej znalazły się zarówno Pszczyna, jak i Książ. W trakcie plebiscytu prawdopodobnie głosował za Niemcami. Podczas III powstania sam zwerbował i wyposażył kompanię ochotników, którzy pod dowództwem jego syna Jana Henryka XVII zasilili Selbstschutz Oberschlesiens (Samoobronę Górnego Śląska) .m.in. podczas zwycięskiej dlań bitwy o Górę św. Anny.
W 1922 przyjął obywatelstwo polskie. Chcąc zaskarbić sobie przychylność polskich władz powoływał się na swoje piastowskie korzenie[2] oraz gościł na swym pszczyńskim zamku przedstawicieli polskiego establishmentu politycznego. W tym samym roku rozwiódł się z księżną Daisy, w 1925 zawarł związek małżeński z Klotyldą de Silva y Gonzales de Candamo (w 1936 rozwód z powodu skandalu rodzinnego, macocha uwiodła najmłodszego syna Jana Henryka XV - Bolka). W II połowie lat 20-tych ponownie wspierał finansowo górnośląskich separatystów Związek Obrony Górnoślązaków i Związek Rodowitych Górnoślązaków. Był również jednym z liderów mniejszości niemieckiej (Volksbund) w Województwie Śląskim. Wskutek światowego kryzysu gospodarczego, jego dolnośląski majątek popadł w długi. W 1936 wobec nacisków wierzycieli Jan Henryk XV opuścił Książ i przybył do Pszczyny, gdzie jego syn Jan Henryk XVII toczył spory podatkowe z polskimi władzami, które dotarły nawet na arenę międzynarodową. Ostatecznie sam Jan Henryk XV doprowadził do ugody z wojewodą śląskim Michałem Grażyńskim i państwem polskim, podpisując w 1937 układ o zrzeczeniu się przywileju górniczego na ziemi pszczyńskiej oraz układ podatkowy. Na mocy tego ostatniego państwo polskie przejęło 56% jego dóbr.
Zmarł na udar serca 31 stycznia 1938 roku w paryskim hotelu "Ritz". Pochowany został w Parku Zamkowym w Pszczynie. Podczas II wojny światowej jego obydwaj żyjący synowie walczyli przeciwko nazistom, starszy Hans Heirich XVII, jako Henry Pless w brytyjskim lotnictwie, Aleksander Hochberg-Pszczyński, jako strzelec w Armii Polskiej gen. Andersa.
