Konklawe 1523

Z Wikipedii

Konklawe 1 X – 19 XI 1523 – konklawe, które po śmierci Hadriana VI zakończyło się wyborem Klemensa VII.

Spis treści

1 Śmierć Hadriana VI
2 Lista uczestników
- 2.1 Kardynałowie nieuczestniczący w konklawe
- 2.2 Nieuprawnieni do udziału w konklawe
3 Frakcje i kandydaci
4 Konklawe
5 Wybór Klemensa VII
6 Źródła

[edytuj] Śmierć Hadriana VI

Hadrian VI, ostatni papież spoza Włoch przed Janem Pawłem II, zmarł 14 września 1523 roku. Papież ten nie cieszył się sympatią Rzymian z uwagi na swoje germańskie, „barbarzyńskie” pochodzenie. W owym czasie reformacja była już znaczącym ruchem, przynajmniej w Niemczech. Hadrian VI, jako były inkwizytor, domagał się potraktowania Lutra jak zwykłego heretyka, zarazem jednak rozumiał potrzebę pilnych i radykalnych zmian w samym Kościele Katolickim, ze szczególnym uwzględnieniem Kurii Rzymskiej. W ciągu roku swojego pontyfikatu odchudził kurię papieską, uporządkował finanse papiestwa, które jego poprzednik pozostawił w fatalnym stanie, przede wszystkim zaś sam świecił dobrym przykładem, prowadząc skromny i surowy tryb życia, kontrastujący z przepychem, jakim otaczali się jego poprzednicy i wielu kardynałów czy biskupów. Gdyby papież ten pożył kilka lat dłużej, być może reforma Kościoła zostałaby przeprowadzona 40 lat wcześniej, niż w rzeczywistości, a protestancka reformacja podzieliłaby los średniowiecznych herezji. Zapoczątkowane przez niego działania nie były jednak kontynuowane przez jego bezpośrednich następców, a jego pontyfikat Włosi pogardliwie określali jako „flamandzkie interregnum”.

[edytuj] Lista uczestników

W konklawe wzięło udział 39 z 45 żyjących kardynałów:

Bernardino Lopez de Carvajal (nominacja kardynalska 20 września 1493) – kardynał-biskup Ostia e Velletri; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; biskup Plasencia

Francesco Soderini (31 maja 1503) - kardynał-biskup Palestriny; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; biskup Vicenzy; protektor zakonów cystersów i kamedułów

Niccolò Fieschi (31 maja 1503) – kardynał-biskup Sabiny; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Prisca; administrator diecezji Agde i Toulon

Alessandro Farnese (20 września 1493) – kardynał-biskup Frascati; komendatariusz diakonii S. Eustachio; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; biskup Parmy i Saint-Pons de Thomiers

Antonio Maria Ciocchi del Monte (10 marca 1511) – kardynał-biskup Albano; administrator diecezji Novara; protektor zakonu serwitów

François Guillaume de Castelnau de Clermont-Ludève ( 29 listopada 1503) – kardynał-prezbiter S. Stefano al Monte Celio; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; legat w Awinionie; arcybiskup Auch; biskup Valence; ambasador Francji przy Stolicy Apostolskiej

Pietro de Accolti (10 marca 1511) – kardynał-prezbiter S. Eusebio

Achille Grassi (10 marca 1511) – kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere; tytularny biskup Pomaria; administrator diecezji Bolonia

Lorenzo Pucci (23 września 1513) – kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; wielki penitencjariusz; administrator diecezji Melfi; protektor Polski

Giulio de' Medici (23 września 1513) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Damaso; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; arcybiskup Florencji i Narbonne; legat papieski w Toskanii; protektor Anglii i Węgier; opat komendatoryjny Tre Fontane; gubernator Florencji

Giovanni Piccolomini (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Balbina; arcybiskup Sieny; administrator diecezji Aquila

Giovanni Domenico de Cupis (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Giovanni a Porta Latina; administrator diecezji Trani; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Andrea della Valle (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Agnese in Agone; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; biskup Mileto i Crotone; administrator diecezji Gallipoli

Bonifacio Ferreri (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter SS. Nereo ed Achilleo

Giovanni Battista Pallavicino (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Apollinare; biskup Cavaillon

Scaramuccia Trivulzio (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Ciriaco; administrator diecezji Piacenza; protektor Francji

Pompeo Colonna (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli; administrator diecezji Potenza i Katania

Domenico Giacobacci (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Clemente; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Pansiperna

Louis de Bourbon de Vendôme (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter SS. Silvestro e Martino ai Monti; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Silvestro in Capite; biskup Laon; administrator diecezji Le Mans

Lorenzo Campeggio (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Anastasia; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; gubernator Parmy

Ferdinando Ponzetta (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Pancrazio; biskup Grosseto

Silvio Passerini (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; biskup Cortona

Francesco Armellini Pantalassi de' Medici (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Callisto; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego

Tommaso Vio (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Sisto; biskup Gaeta

Egidio Canisio de Viterbo (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Matteo in Merulana; protektor zakonu augustianów

Cristoforo Numai (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli; administrator diecezji Alatri i Isernia

Gualterio Raimundo de Vich (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Marcello; biskup Barcelony; administrator diecezji Cefalù

Marco Cornaro (28 września 1500) – kardynał-diakon S. Maria in Via Lata; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; tytularny patriarcha Konstantynopola; administrator diecezji Werona

Sigismondo Gonzaga (1 grudnia 1505) – kardynał-diakon S. Maria Nuova; protektor zakonu karmelitów

Innocenzo Cibo (23 września 1513) – kardynał-diakon S. Maria in Domnica; arcybiskup Genui; administrator archidiecezji Turyn i diecezji Marsylia

Franciotto Orsini (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Maria in Cosmedin

Paolo Emilio Cesi (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Nicola inter Imagines; administrator diecezji Sion

Alessandro Cesarini (1 lipca 1517) – kardynał-diakon SS. Sergio e Bacco; administrator diecezji Pampeluna

Giovanni Salviati (1 lipca 1517) – kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano; administrator diecezji Ferrara i Oloron

Nicolò Ridolfi (1 lipca 1517) – kardynał-diakon SS. Vito e Modesto; administrator diecezji Orvieto

Ercole Rangone (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Agata in Suburra; biskup Modeny i Adria

Agostino Trivulzio (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Adriano; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; administrator diecezji Alessano i Bobbio

Francesco Pisani (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Teodoro

Jean de Lorraine (28 maja 1518) – kardynał-diakon S. Onofrio; biskup Metz; administrator diecezji Toul, Valence et Dieu i Terouanne

Wśród elektorów było 34 Włochów, 3 Francuzów i 2 Hiszpanów. 26 z nich mianował Leon X, po 5 - Juliusz II i Aleksander VI.

[edytuj] Kardynałowie nieuczestniczący w konklawe

5 kardynałów (4 Niemców i Anglik) nie uczestniczyło w konklawe:

Matthew Lang von Wellenberg (10 marca 1511) – kardynał-prezbiter S. Angelo in Pescheria; arcybiskup Salzburga; biskup Gurk i Cartageny; kanclerz Św. Cesarstwa Rzymskiego

Thomas Wolsey (10 września 1515) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; arcybiskup Yorku; administrator diecezji Durham; legat a latere w Anglii; lord kanclerz królestwa Anglii

Albrecht von Brandenburg (24 marca 1518) – kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli; arcybiskup-elektor Moguncji; arcykanclerz Niemiec; arcybiskup Magdeburga; administrator diecezji Halberstadt

Willem Enckenvoirt (10 września 1523) – kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; biskup Tortosy; datariusz Jego Świątobliwości

Eberhard von der Mark (9 sierpnia 1520) – kardynał-prezbiter S. Crisogono; biskup Liege; administrator archidiecezji Walencja

Trzech mianował Leon X, a po jednym Juliusz II i Adrian VI.

[edytuj] Nieuprawnieni do udziału w konklawe

14-letni syn króla Portugalii nie był uprawniony do brania udziału w konklawe, gdyż Leon X w chwili jego nominacji zastrzegł, że dojdzie do skutku dopiero gdy skończy 18 lat:

Alfonso de Portugal (1 lipca 1517) – kardynał-diakon [bez tytułu]; arcybiskup Lizbony i Evory

[edytuj] Frakcje i kandydaci

Od 1521 roku w Europie toczyła się wojna Francji z Karolem V, cesarzem rzymsko-niemieckim i królem Hiszpanii, stąd kolegium kardynalskie było podzielone na zwolenników cesarza i Francji. Nieco liczniejsza była partia francuska, do której zaliczało się 22 kardynałów, podczas gdy zwolenników cesarza i Hiszpanii było tylko 17. Mimo to partia cesarska była silniejsza, cechowała ją bowiem większa spójność i jednolitość, podczas gdy ich rywale byli podzieleni na pomniejsze frakcje. Ponadto „cesarscy” mieli wyraźnego przywódcę i kandydata – był nim Giulio de’ Medici, bratanek Leona X i wicekanclerz Kościoła, cieszący się zresztą oficjalnym poparciem Karola V. Partia „francuska” była z kolei zlepkiem kilku pomniejszych frakcji, które łączyła głównie nienawiść do Medyceuszy, i w większości nie czuli się związani instrukcjami dworu paryskiego. Liderami tej partii byli kardynałowie Colonna i Soderini. Kandydatem popieranym przez króla Francji był Niccolo Fieschi. Duże szanse mieli też Antonio Maria Ciocchi del Monte i zwłaszcza Alessandro Farnese, który był faworytem rzymskiej ulicy. Ponadto Anglia próbowała forsować kandydaturę swojego kanclerza, kardynała Wolsey, który jednak nie przybył na konklawe. Nastroje w Rzymie były zdecydowanie przeciwne jakimkolwiek cudzoziemskim kandydatom.

[edytuj] Konklawe

Konklawe rozpoczęło się 1 października, jednak przez pierwsze 8 dni nie odbyło się ani jedno głosowanie. Dopiero nacisk Rzymian, którzy zaczęli domagać się wdrożenia w życie przepisów o stopniowym ograniczaniu posiłków kardynałom, skłonił książąt Kościoła do działania. W pierwszym głosowaniu najwięcej głosów (po 11) otrzymali Fieschi (kandydat Francuzów) i Carvajal (z partii cesarskiej). Kilka następnych głosowań także nie przyniosło rezultatów. Początkowo inicjatywa należała do partii francuskiej, która forsowała kandydaturę kardynała del Monte. W głosowaniu 25 października otrzymał on 19 głosów. Zdecydowany sprzeciw kardynała Medici, za którym murem stali jego zwolennicy, oraz nadchodzące z północy Włoch wieści o niepowodzeniach Francuzów w walce z cesarzem ostatecznie jednak pogrzebały tę kandydaturę. Francuzi zaproponowali wtedy kardynała Farnese, jednak przeciwny mu był Pompeo Colonna, jeden z liderów partii francuskiej, wskutek czego nie uzyskała ona wystarczającego poparcia.

W połowie listopada, po półtoramiesięcznych obradach, nadal był impas. Colonna wysunął kandydaturę 79-letniego Domenico Giacobacci, którą uważał za akceptowalną i dla „cesarskich”, i dla Paryża. Jego własna partia powiedziała „tak”, wydawało się więc, że wystarczy już tylko przekonać kardynała Medici. Colonna w rozmowie ze swoim antagonistą argumentował, że w sytuacji, gdy żadna ze stron nie może przeforsować swojej woli, należy wybrać papieża „przejściowego". Medici się zgodził, ale postawił warunek. Zażądał od Colonny pisemnego zobowiązania, że jeśli Giacobacci nie przejdzie, on wraz ze swoją partią poprą jego kandydaturę. Colonna, przekonany, że jego kandydat uzyska wymaganą większość, przystał na ten warunek. Kardynał Medici wiedział jednak coś, o czym nie wiedział Colonna, a mianowicie, że kardynałowie francuscy oszukali go i w rzeczywistości nie zamierzają popierać Giacobacciego. Kiedy w głosowaniu 15 listopada kandydatura Giacobacciego upadła, Colonna wpadł we wściekłość. Jeszcze przed rozpoczęciem konklawe zobowiązał swoich zwolenników do złożenia przysięgi, że w żadnych okolicznościach nie będą głosować na Medyceusza, a tymczasem sam podpisał zobowiązanie, że go poprze!

Przez trzy dni Colonna i jego zwolennicy zastanawiali się nad wyjściem z tej sytuacji. 18 listopada ostatecznie dobito targu z Medyceuszem. W zamian za poparcie Colonna miał otrzymać urząd wice-kanclerza, kardynałowi Soderini miały zostać zwrócone wszystkie dobra skonfiskowane mu przez Leona X i Hadriana VI za rzekome spiskowanie przeciwko Stolicy Apostolskiej, a ponadto każdy z elektorów miał otrzymać tysiąc dukatów. Było to więc kolejne konklawe, w którym ostateczny rezultat był wynikiem symonii.

[edytuj] Wybór Klemensa VII

W głosowaniu 19 listopada 1523 45-letni kardynał Medici został wybrany przez aklamację na następcę Św. Piotra. Jego blisko 11-letni pontyfikat obfitował praktycznie w same niepomyślne dla papiestwa wydarzenia: sacco di Roma; szerzenie się reformacji (w tym przyjmowanie protestantyzmu przez pierwsze państwa, takie jak Hesja, Prusy czy Szwecja), schizma anglikańska. Nie podjął natomiast żadnych znaczących wysiłków reformatorskich, tak bardzo potrzebnych ówczesnemu Kościołowi.