Mak lekarski
Z Wikipedii
| Mak lekarski | |
 |
|
| Systematyka wg Reveala | |
| Domena | jądrowce |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | naczyniowe |
| Nadgromada | nasienne |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | Ranunculopsida |
| Rząd | makowce |
| Rodzina | makowate |
| Rodzaj | mak |
| Nazwa systematyczna | |
| Papaver somniferum L. | |
| Sp.Pl.:2, 1753 | |
 Galeria zdjęć i grafik |
|
Mak lekarski (m. ogrodowy, m. uprawny, opich, patroch, patrzak) (Papaver somniferum L.) – gatunek jednorocznej rośliny uprawnej z rodziny makowatych.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Mak lekarski prawdopodobnie wywodzi sie z Azji Mniejszej lub z zachodniej części basenu Morza Śródziemnego (być może z gatunku P. setigerum), w stanie dzikim nie występuje, znany już w starożytności.
Udokumentowane relacje stosowania opium w uśmierzaniu bólu pochodzą z Azji Mniejszej ok. 1500 roku p.n.e. Uprawę maku w celu uzyskiwania opium prowadzi się od ok. 2 tys. lat. W XIX i XX wieku dokonano wyizolowania z opium licznych alkaloidów, opisania ich własności, a także opracowania półsyntetycznych lub syntetycznych pochodnych związków chemicznych, często o znacznie większej skuteczności. Morfina i kodeina to najważniejsze i stosowane na najszerszą skalę alkaloidy uzyskiwane z maku lekarskiego. Mają działanie przeciwbólowe, przeciwkaszlowe i przeciwbiegunkowe.
[edytuj] Charakterystyka
- Łodyga
- Wysokość od 120 do 150 cm; sztywna, prosta lub rozgałęziona. Pokryta wyraźnym białym nalotem, po przecięciu wypływa duża ilość mlecznego soku.
- Liście
- Podługowatojajowate, wyłącznie łodygowe, nierówno karbowane.
- Kwiaty
- Duże, o średnicy do 10 cm, z opadającym, 2-działkowym kielichem, posiadające cztery płatki korony, okrągłe lub odwrotnie jajowate, białe, jasnofioletowe, różowe lub czerwone z ciemnymi plamkami u nasady. Pręciki liczne, słupek o siedzącym, tarczowatym znamieniu. Kwitnie od czerwca do lipca.
- Owoce
- Prawie kuliste torebki, zwana makówkami, z otworami pod szczytem (nowe odm. nie otwierają się). Zawierają nerkowate nasiona o średnicy 0,9 do 1,5 milimetra o barwie zależnej od odmiany (od brudnobiałych przez czerwonofioletowe po niemal czarne).
[edytuj] Zastosowanie
- Roślina uprawna: uprawiana na większą skalę w Afganistanie, Chinach, Indiach i w Iranie, w Turcji i wielu krajach Bliskiego Wschodu głównie dla uzyskania opium, zaś w wielu krajach Europy, u nas również, mak lekarski uprawiany jest dla celów przemysłowych, leczniczych a także spożywczych.
- Sposób uprawy: wysiew od marca do kwietnia, w rozstawie 20-30 cm. Ilość nasion na 1000 roślin: 1 g.
- Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: tzw. makowiny (Capita Papaveris, Fructus Papaveris immaturus, puste, pozbawione nasion makówki z 10 cm częścią łodygi) używane są do produkcji alkaloidów, głównie takich jak: morfina, kodeina lub papaweryna. Surowcem zielarskim są także nasiona (Semen Papaveris albis).
- Opium – wysuszony sok mleczny zebrany z nacięcia niedojrzałych makówek; w medycynie i do produkcji narkotyków.
- Sztuka kulinarna: nasiona wykorzystywane są w celach spożywczych oraz do produkcji oleju (Oleum Papaveris, nasiona zawierają 40-55% oleju). Olej może być także używany jako schnący olej techniczny.
- Makuchy, czyli pozostałości po tłoczeniu oleju, stanowią doskonałą paszę treściwą.
- Roślina ozdobna – na rabaty.
[edytuj] Choroby i szkodniki
- czarna zgorzel maku – jest wywoływana przez grzyb Helminthosporium papaveris.
- mączniak rzekomy maku – wywoływany przez grzyb Peronospora arborescens.
- mszyca trzmielinowo-burakowa (Aphis fabae)
- tuszel makowiec (Stenocarus fuliginosus)
[edytuj] Sytuacja prawna
Zażywanie opium jest w wielu krajach zabronione i możliwość zakupu następuje tylko w przypadku wskazań lekarza. W Polsce zasady uprawy i zakupu Papaver somniferum normuje ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. (Dz.U. z 1997 r. Nr 75, poz. 468) [1].
