Stanisław Brzozowski (pisarz)
Z Wikipedii
Stanisław Leopold Brzozowski, pseud. Adam Czepiel (ur. 28 czerwca 1878 we wsi Maziarnia koło Chełma, zm. 30 kwietnia 1911 we Florencji) - polski filozof, pisarz, publicysta i krytyk teatralny i literacki epoki Młodej Polski. Zwolennik materializmu dziejowego, który wprowadził marksizm do myśli polskiej. Znany głównie jako autor Legendy Młodej Polski oraz "pierwszej polskiej powieści intelektualnej", Płomieni.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
W 1908 oskarżony o współpracę z carską ochraną - w trakcie procesu przed sądem społecznym (broniony przez Ostapa Ortwina). Podczas pobytu w więzieniu zachorował na gruźlicę, z którą zmagał się do końca życia. Został pochowany na cmentarzu Trespiano we Florencji.
Za najważniejsze jego dzieła uznaje się Legendę Młodej Polski (1910) oraz Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910).
[edytuj] Twórczość
Filozofia Brzozowskiego czerpała z myśli Fichtego, Marksa, Nietzschego, Sorela i Kanta. Przeciwstawiał się XIX-wiecznemu, pozytywizmowi i utylitaryzmowi. Jako publicysta związany z lewicą.
Brzozowski stworzył oryginalną koncepcję filozoficzną opartą na pracy. Według niego to właśnie dzięki pracy przekraczamy kantowską granicę niepoznawalności świata zmieniając go. Zafascynowany Marksem przyjął materialistyczny sposób widzenia rzeczywistości, od początku jednak wyciągajac z niego oryginalne, często odmienne od marksistowskich wnioski, np. nie podzielał Marksistowskiej krytyki Kościoła. Z jego trwałości i siły wnioskując, że jego nauka i struktura wyrażają istotną prawdę człowieczeństwa (krytykował jednocześnie sobie współczesnych myślicieli katolickich jak np Stanisława Tarnowskiego). Jakkolwiek stosunkowo wcześnie zaczął się odwoływać do nauki kościoła, to nawrócił się na katolicyzm dopiero w ostatnich miesiącach życia. Świadectwo tego nawrócenia można znaleźć na kartach Pamiętnika. Stopniowe zbliżanie się Brzozowskiego do Kościoła a także afirmacja idei narodowej obecna w jego pracach (zwłaszcza w Legendzie Młodej Polski) było przyczyną gwałtownych krytyk ze strony środowisk lewicowych z którymi był związany.
W świetle współczesnych badań dr. Mieczysława Sroki - wieloletniego biografa Brzozowskiego oraz wydawcy wszystkich jego dzieł i jego korespondencji - Stanisław Brzozowski nie był agentem carskiej ochrany. Przypuszcza się, iż oskarżenie było intrygą polityczną.
Jako krytyk literacki Brzozowski wymagał od pisarza zaangażowania w najważniejsze problemy narodu i ludzkiego społeczeństwa. Ganił wielu znanych pisarzy i poetów (m.in. Sienkiewicza) za zaściankowość umysłu. Cenił zaś i wytrwale przypominał twórczość Cypriana Kamila Norwida jednocześnie podkreślając, że ówczesna moda na tego poetę jest zjawiskiem płytkim i omijającym najbardziej doniosłe aspekty jego twórczości, takie jak rola pracy i tworzenia w życiu ludzkim (swoją koncepcję pracy Brzozowski tworzył wyraźnie i świadomie wzorując się na ideach Norwida).
Do myśli Brzozowskiego nawiązywali m.in.: Andrzej Trzebiński, Czesław Miłosz, czy Stanisław Ignacy Witkiewicz, jak też w swoich homiliach papież Jan Paweł II.
"W literaturze polskiej XX wieku - jak pisał Czesław Miłosz - nie znajdzie się pisarza o takiej skali i powadze zainteresowań. Górował on umysłowo nad wszystkimi sławami swego czasu i to przesądza o jego wyjątkowej pozycji dzisiaj."
[edytuj] Ważniejsze prace
- Pod ciężarem Boga (1901, powieść)
- Filozofia czynu (1903)
- Wiry (1904, powieść)
- Kultura i życie. Zagadnienia sztuki i twórczości w walce o światopogląd (1907)
- Płomienie (1908, powieść)
- Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej (1910)
- Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)
- Sam wśród ludzi (1911, powieść)
- Głosy wśród nocy. Studia nad przesileniem romantycznym kultury europejskiej (1912)
- Pamiętnik (1913)
- Widma moich współczesnych (1914)
- Książka o starej kobiecie (1914, powieść)
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Stanisław Brzozowski, Antoni Labriola;
- Stanisław Brzozowski, Drogi i zadania nowoczesnej filozofii;
- Stanisław Brzozowski, Ich rewizjonizm;
- Stanisław Brzozowski, Materializm dziejowy jako filozofia kultury;
- Stanisław Brzozowski, Monistyczne pojmowanie dziejów i filozofia krytyczna;
- Stanisław Brzozowski Legenda Młodej Polski
- Stefania Zdziechowska, Stanisław Brzozowski jako krytyk literatury polskiej, Kraków 1927 [1];
- Stanisław Brzozowski, Kultura i życie. Zagadnienia sztuki i twórczości w walce o światopogląd, Lwów, 1907;
- Stanisław Brzozowski, Wstęp do filozofii, Warszawa, 1906;
- Stanisław Brzozowski, Jędrzej Śniadecki. Jego życie i dzieła, Warszawa, 1903
- Sławomir Sierakowski, Powrót zbawionego heretyka, wstęp: Stanisław Brzozowski, Płomienie, Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2008