Stare Bródno (osiedle w Warszawie)
Z Wikipedii
Bródno – osiedle mieszkaniowe w dzielnicy Targówek w Warszawie. W dużej mierze zabudowane jest blokami mieszkalnymi z lat 70.
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Gród na Bródnie
Na terenie Bródna, na północny wschód od wsi Bródno Stare, w rozlewiskach rzeczki Brodni (późniejszej Skurczy, a następnie przebudowanej i nazwanej kanałem Henrykowskim) oraz Zązy (Długiej, obecnie w dolnym biegu zwanej kanałem Markowskim), powstała najstarsza na obszarze współczesnej Warszawy osada i mały gród bez fosy, wzniesiony na wydmie otoczonej z trzech stron bagnami.
Gród był umocniony drewniano-ziemnymi wałami o konstrukcji przekładkowej u dołu (belki drewniane kładzione warstwami raz wzdłuż, raz w poprzek wału, na szerokość 8,5 m) oraz drewnianymi skrzyniami wypełnionymi gliną i kamieniami u góry wału (szerokości 6 m). Wał miał wysokość 6 m i układał się w kształt wydłużonego okręgu, a jego wnętrze, majdan o wymiarach 47x40 m, nie miało zabudowań, ponieważ służył tylko jako schronienie dla mieszkańców osady. Wejście do majdanu znajdowało się od południa i prowadziło przez drewnianą bramę zamykaną wierzejami, zaś dojście do grodu zapewniał pomost od zachodu.
Osada otaczała wały półkolem. Składała się z drewnianych zabudowań mieszkalnych, gospodarczych oraz warsztatów. Jej mieszkańcy trudnili się rolnictwem, zbieractwem, łowiectwem oraz rzemiosłem. Uprawiali zboża (proso, żyto, jęczmień, pszenicę), warzywa oraz konopie, hodowali kozy, krowy, owce, świnie i kury. Jadali maliny, jeżyny, grzyby i zioła, polowali na jelenie, łosie, dziki, bobry, tury, wydry i łowili ryby. Zajmowali się garncarstwem, tkactwem, rogownictwem, obróbką drewna i wytwarzaniem narzędzi. W wiosce parano się też kowalstwem, a nawet wytapiano żelazo.
Założone zapewne już w IX wieku Bródno ulokowane jest na terenie dzisiejszego Lasku Bródnowskiego. Nazwa pochodzi od brodu, przy którym stało. Odnalezione ślady wyrobów rękodzielniczych (m.in. noże i ich kościane oprawki, osełki, krzesiwa, gliniane przęśliki oraz naczynia) dowodzą, że kwitł tam handel zagraniczny. Gród Bródnowski był zapewne głównym ośrodkiem tamtejszego opola – jednostki podziału kasztelani. Za potwierdzenie tej hipotezy można uznać XV-wieczną nazwę Opolycze (Opolice), dotyczącą obszernego pola i bagna leżących między Nieporętem, Białołęką i Żeraniem. Jeśli tak było, to owo opole obejmowało dużą część Równiny Praskiej.
Gród został spalony na początku w XI w., prawdopodobnie w powstaniu Masława, i odtąd nie był już odbudowywany, natomiast osada istniała tam jeszcze do końca wieku. Później ośrodek grodowy przeniesiony został na skarpę wiślaną.
[edytuj] Folwark Bródno
W XV wieku istniała już królewska wieś Bródno, zaś w 1570 roku odnotowano 11 włók nieoczynszowanych i jeden łan wójtowski.
W XVII wieku założono tu dwunstołanowy folwark, istniały także dwa młyny i dwie karczmy. Kres szybkiemu rozwojowi Bródna przyniósł potop szwedzki i trwająca trzy dni bitwa w okolicach Bródna (28-30 lipca 1656 r.)
W 1662 roku istniało jedynie 6 zagród. Po raz drugi wieś zniszczyły podczas Powstania Kościuszkowskiego wojska carskie, gdy podczas natarcia od strony Żerania w ten sposób zwiększyły sobie pole ostrzału. Trzeci raz wieś spacyfikował przebiegający od Tarchomina po Białołękę front, było to podczas Powstania Listopadowego.
[edytuj] Rozwój Bródna
Ponowny rozwój Bródna miał miejsce w II połowie XIX wieku, gdy uruchomiono nadwiślańską linię kolei żelaznej i otwarto stację "Praga" (1875 r.). W roku 1880 na Bródnie odnotowano 360 domów i 960 mieszkańców. Około roku 1900 zaczęła kształtować się sieć uliczna, którą diametralnie zmieniła przebudowa osiedla w latach 70. Do roku 1916 (przyłączenie Bródna do Warszawy) istniał zakaz budowania murowanych budynków, bowiem ówczesna gmina znajdowała się na przedpolu Cytadeli Aleksandryjskiej.
W roku 1884 pomiędzy szosą białołęcką (ul. I.J.Odrowąża), drogą do Starego Bródna (ul.św.Wincentego) a cmentarzem starozakonnych założono Cmentarz Bródzieński. Pod koniec XIX wieku na terenach dawnych dóbr bródnowskich powstał folwark należący do Szpitala Św. Ducha oraz kilka nowych kolonii mieszkalnych : Zacisze (z dóbr Zygmunta Jórskiego), Elsnerów (z dóbr Józefa Elsnera), Drewnica i Pustelnik.
Od lat 20 do 1939 roku powstało tu kilkadziesiąt kamienic i domów jednorodzinnych (najokazalsze wzdłuż ulicy Białołęckiej). 28 września 1924 roku trasą ulic: Odrowąża, Białołęcka (obecnie Wysockiego), Poborzańska, Wysockiego do pętli Pelcowizna pobiegły szyny tramwajowe, którymi kursowała początkowo linia 21. W następnych latach linię przedłużono ulicą Marywilską do pętli Żerań Wschodni, gdzie jeździła linia 12. Po wojnie do Pelcowizny jeździł tramwaj 3. Elektrowozy wycofano z tej trasy w latach 70., podczas generalnej przebudowy ulicy Białołęckiej i Wysockiego. Obecnie tramwaje jeżdżą ulicą Budowlaną do Rembielińskiej do krańców "Annopol" i "Żerań Wschodni".
W 1951 roku Stare Bródno znalazło się w granicach miasta.
Najważniejszymi punktami były tam: skład apteczny wraz z warsztatem fotograficznym Jana Matkowskiego, restauracja Olszewskiego, sklep ogrodniczy Sowińskiego, ufundowany przez ks. Czartoryską drewniany kościół Matki Bożej Różańcowej oraz sklep spożywczy Bursztyna. Dziś z dawnej zabudowy Białołęckiej zachowały się dwa obiekty: willa nr 5 i kamienica nr 9.
[edytuj] Bródno obecnie
Przy brukowanym kamieniem polnym odcinku ul. Wysockiego znajduje się pomnik Cudu nad Wisłą, ufundowany przez mieszkańców dzielnicy w 1925 roku. Po wojnie zdewastowało go UB. Monument odtworzył Oddział Bródno TPW w 1995 roku. Odkrycie grodu nastąpiło w XX wieku. Obecne władze gminy starają się odtworzyć zarys grodziska i łąkę z typową dla terenów bagiennych roślinnością, a w ratuszu wystawiono jego rekonstrukcję.
Obecnie na Bródnie znajduje się ostatnie w Warszawie Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR) oraz największa warszawska nekropolia, liczący 113 ha Cmentarz Bródnowski.
[edytuj] Kalendarium
- IX/X w. – grodzisko i osada na terenach Starego Bródna
- XV w. – pierwsze odnotowane informacje o istnieniu wsi królewskiej Bródno
- 28-30 lipca 1656 – trzydniowa bitwa pod Warszawą, jedna z największych walk podczas potopu szwedzkiego
- 1780 – założenie cmentarza żydowskiego
- 1794 – Bródno spalone podczas rzezi Pragi
- 1884 – powstanie Cmentarza Bródnowskiego
- 7 kwietnia 1916 – włączenie terenów zachodniej części Nowego Bródna w granice Warszawy
- 1951 – włączenie wschodniej części Nowego Bródna oraz Starego Bródna w granice Warszawy
- 1952 – utworzenie PGR Bródno
- od 1965 – budowa osiedli mieszkaniowych na Bródnie
- 1994 – Bródno w składzie nowo utworzonej Gminy Warszawa-Targówek
- 2001 – akcja artystyczna Bródno 2000 przeprowadzona przez Pawła Althamera
- 2002 – likwidacja gminy i przekształcenie jej w dzielnicę Warszawy
[edytuj] Zobacz też
- historia Warszawy
- Jazdów
- kirkut na Bródnie
- Nowe Bródno (osiedle w Warszawie)
- Park Bródnowski w Warszawie
