Paul Erdős
Z Wikipedii
Paul Erdös (węg. Erdős Pál) (ur. 26 marca 1913 w Budapeszcie – zm. 20 września 1996 w Warszawie) to matematyk węgierski.
Był jednym z najwybitniejszych matematyków XX w. Paul Erdös zajmował się kombinatoryką, teorią grafów i teorią liczb. Erdös bardzo wiele podróżował po całym świecie. Znany był z tego, że często stawiał ciekawe problemy matematyczne, za rozwiązanie których wyznaczał nagrody pieniężne, gdy sam nie mógł ich rozwiązać. Opublikował ogromną liczbę prac napisanych wraz z innymi matematykami. W związku z tym powstał element matematycznego folkloru, tak zwana liczba Erdősa. Często i chętnie opowiadał o księdze ksiąg, w której Bóg przechowuje perfekcyjne dowody twierdzeń matematycznych.
[edytuj] Biografia
Paul Erdös urodził się jako trzecie dziecko Anny i Lajosa Erdős w niepraktykującej rodzinie żydowskiej. Jego dwie siostry zmarły przed jego urodzeniem w wieku 3 i 5 lat. Jego rodzice byli matematykami. W 1914 r. ojciec dostał się do rosyjskiej niewoli, matka musiała, sama wykładając matematykę, wynająć dla Pála guwernantkę. Już w wieku 3 lat potrafił biegle liczyć, a w wieku 4 lat potrafił np. przeliczyć w pamięci wiek w latach na wiek w sekundach. Ze strachu przed chorobami zakaźnymi, matka wynajęła prywatnego nauczyciela. W 1920 r. ojciec wrócił z rosyjskiej niewoli. W 1930 r. (w wieku 17 lat) Paul Erdös rozpoczął studia, w 1934 r. doktoryzował się z matematyki. Krótko potem wyemigrował do Manchesteru, potem do USA.
W 1938 r. został stypendystą na Uniwersytecie Princeton (New Jersey). Po pierwszym roku studiów nie przedłużono mu stypendium, oficjalnie z powodu wyczerpania środków, jednakże można też znaleźć źródła, które jako powód podają dziwactwa Erdösa. Ostatecznie, koszty drugiego roku studiów pokrył Oswald Veblen, ówczesny kierownik instytutu matematyki.
W 1941 r. Paul Erdös został zmuszony do opuszczenia ostatecznie instytutu na skutek "afery zdjęciowej". Wraz z Anglikiem Arthurem Stone'm i Japończykiem Shizuo Kakutani wdrapali się na stojąca na wzniesieniu wieżę, z której szczytu chcieli obserwować morze i rozmyślać o matematyce. W swym matematycznym zapale przeoczyli jednak tablicę ostrzegawczą z napisem "Wstęp surowo wzbroniony". Co gorsza, na pamiątkę swej wyprawy zrobili kilka pamiątkowych zdjęć. Po dostrzeżeniu ich na szczycie wieży zostali aresztowani przez FBI i oskarżeni o szpiegostwo. Zarzut szpiegostwa nie został jednak ostatecznie udowodniony i Paul Erdös został oczyszczony z zarzutów.
Dzięki swemu przyjacielowi Stanisławowi Ulamowi, z którym w 1941 napisał wspólną publikację na Uniwersytecie Wisconsin, poznał w 1942 r. Johna Von Neumanna i Edwarda Tellera, którzy wciągnęli go do współpracy w ramach ściśle tajnego projektu Manhattan. Z projektu tego został jednak szybko usunięty ze względów bezpieczeństwa, po tym jak w jednej z rozmów zwierzył się, że zamierza powrócić na Węgry. W 1942 r. zamarł jego ojciec, w latach 1944-1945 jego matka i wielu pozostałych na Węgrzech przyjaciół trafiło do niemieckich obozów zagłady.
Po II wojnie światowej rozpoczął się najbardziej twórczy okres w życiu Paula Erdösa. Opublikował szereg praz z kombinatoryki, teorii grafów i teorii liczb, współpracując z wieloma matematykami. W grudniu 1948 r. wrócił na Węgry, by odwiedzić matkę i przyjaciół, którzy przeżyli wojnę. W lutym 1949 r. udało mu się przed zamknięciem granic przez Stalina, opuścić Węgry. Następne trzy lata spędził praktycznie w drodze między Wielką Brytanią i USA, zmieniając w tym czasie wielokrotnie miejsca pobytu.
W 1952 r. osiadł w USA, przyjmując posadę na Uniwersytecie Notre Dame. W 1954 r. przed wyjazdem na kongres naukowy do Amsterdamu, został poinformowany przez komisję McCarthy´ego, że w razie wyjazdu musi liczyć się z odebraniem zielonej karty, dającej prawo pobytu w USA. Nie zmieniło to jednak jego planów. Z powodu współpracy z chińskim matematykiem Loo-Keng Hua, nie uzyskał prawa pobytu w Holandii i Wielkiej Brytanii. Ostatecznie, zdecydował się na wyjazd do Izraela, gdzie otrzymał posadę na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Oficjalnie był zatrudniony tam przez następne 30 lat, jednak w praktyce podróżował niestrudzenie po świecie od jednego do drugiego uniwersytetu, sypiając 4-5 godzin na dobę, publikując ok. 1500 prac naukowych (z tego czasu datuje się też powstanie pojęcia liczba Erdősa) i nadużywając amfetaminy. Jego przyjaciel Ronald Graham zaproponował mu zakład w wysokości 500 USD, czy wytrzyma 30 dni abstynencji od amfetaminy. Erdös wygrał, ale twierdził, iż zakład ten zahamował na 30 dni rozwój matematyki.
Paul Erdös żył dla matematyki, z licznych wygranych nagród, wspierał uzdolnionych studentów i działalność charytatywną. Zmarł 20 września 1996 r. w czasie pobytu na kongresie w Warszawie.
Zobacz też: nierówność Erdősa.
