Piotr Roizjusz

Z Wikipedii

Piotr Roizjusz, także Roysius, właśc. Pedro Ruiz de Moros (ur. ok. 1505 w Alcagniz, Aragonia, zm. 26 kwietnia 1571 w Wilnie), prawnik hiszpański, poeta, działający w Polsce, profesor Akademii Krakowskiej. Znany jest m.in. dzięki satyrycznemu portretowi we fraszce Na doktora Hiszpana Jana Kochanowskiego.

Pochodził z rodziny szlacheckiej, był synem Martina Ruiza de Moros. Kształcił się w rodzinnym Alcagniz (łac. Alcagnitium), następnie na akademii w Leridzie, gdzie studiował prawo rzymskie. Również w Leridzie przyjął święcenia diakonatu. Wyjechał następnie na dalsze studia do Włoch - Bolonii, Padwy, Rzymu, przypuszczalnie także Wenecji i Florencji. Do grona jego pedagogów należały największe ówczesne autorytety w dziedzinie prawa rzymskiego.

Studia włoskie uwieńczył doktoratem obojga praw, uzyskanym w 1538 (lub rok później). Początkowo zamierzał we Włoszech pozostać i ubiegał się o posadę sędziego w Mediolanie. Po niepowodzeniu tych starań, a także wobec kolejnej wojny w Hiszpanii zdecydował się na przyjęcie zaproszenia biskupa krakowskiego Piotra Gamrata i udał się do Polski; prawdopodobnie inicjatorem tego zaproszenia był Marcin Kromer, przypuszczalny kolega Roizjusza ze studiów w Bolonii. Roizjusz przyjechał do Polski w 1540 lub 1541 i został profesorem prawa rzymskiego Akademii Krakowskiej. Wykładał do 1550 lub 1551. Ze względu na małą popularność wykładanego przedmiotu, spory i polemikę ze Stanisławem Orzechowskim, wreszcie śmierć protektora Gamrata w 1545 Roizjusz nosił się z zamiarem opuszczenia Polski; kolejny biskup krakowski Stanisław Maciejowski skłonił go jednak do pozostania, a także doprowadził do przyznania Hiszpanowi statusu dworzanina i doradcy króla Zygmunta Augusta (1549). Do nominacji tej mogły przyczynić się również okolicznościowe utwory poetyckie, które Roizjusz poświęcił małżeństwu Zygmunta Augusta z Elżbietą Habsburżanką oraz śmierci Zygmunta Starego.

Stanowisko audytora w hospodarskim sądzie asesorskim Wielkiego Księstwa Litewskiego zmusiło go do przeniesienia się na Litwę około 1552. Gromadził tam kolejne beneficja kościelne, był proboszczem w Krożach, kanonikiem warnijskim i miednickim (Żmudź), archiprezbiterem kościoła Św. Jana Chrzciciela w Wilnie, kanonikiem i kustoszem kapituły wileńskiej; nie przyjmował jednak kolejnych święceń i pozostał do końca życia diakonem. W kolejnych latach nie zaprzestał starań o korzystne przeniesienie się z Polski, ubiegając się m.in. o stanowisko audytora Roty Rzymskiej; nie otrzymał tej godności, został natomiast protonotariuszem apostolskim i dworzaninem papieskim. Od 1568 był członkiem komisji królewskiej ds. Gdańska. Dokonał reformy systemu nauczania w szkole przy kościele Św. Jana Chrzciciela w Wilnie oraz opracował zbiór praw i przywilejów kościoła katedralnego w Miednikach.

Do grona jego uczniów należeli m.in. biskupi Jan Przerębski i Stanisław Karnkowski. Utrzymywał kontakty z wieloma czołowymi osobistościami zarówno w Polsce (Mikołajem Rejem, Andrzejem Fryczem Modrzewskim), jak i Europie (m.in. księciem Albrechtem Hohenzollernem i cesarzem Ferdynandem I). Był zdecydowanym przeciwnikiem reformacji. Jako prawnik był autorem dzieła Decisiones...de rebus in sacro auditario...Lithuanico (1563), w którym przedstawił rozwiązanie pięciu problemów prawnych na zasadach prawa rzymskiego. Pozostawił wiele utworów poetyckich, zaliczanych do tzw. poezji dworskiej. Zawierał tam również obserwacje obyczajowe, często krytyczne dla Polski i Polaków; oskarżał mieszkańców przybranego kraju m.in. o pijaństwo, ale sam również prowadził hulaszczy tryb życia, co potwierdza znana fraszka Kochanowskiego.

Źródła: