Stambuł
Z Wikipedii
Stambuł (Istambuł, tur. İstanbul), w starożytności Bizancjum (gr. Βυζάντιον Byzantion), później Konstantynopol (gr. Κωνσταντινούπολις Konstantinupolis, łac. Constantinopolis, nowogr. Κωνσταντινούπολη Konstantinupoli - miasto Konstantyna) – kolonia grecka założona w 660 p.n.e. w europejskiej części Bosforu, w 330 n.e. został stolicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego, 324-1930 Konstantynopol, 1453-1930 nazwy Konstantynopol i Stambuł używane zamiennie, od 18 marca 1930 oficjalna nazwa Stambuł - miasto nad Cieśniną Bosfor łączącą Morze Marmara z Morzem Czarnym.
Największe miasto Turcji i jedno z największych miast świata, największa aglomeracja miejska w Europie. Stolica prowincji (il) İstanbul. Rozwinięty ośrodek przemysłowy, wytwarzający około ¼ produkcji kraju. Główne centrum finansowe Turcji, siedziba kilkudziesięciu banków i giełdy papierów wartościowych. Duży węzeł komunikacyjny: największy port handlowy Turcji; dwa międzynarodowe porty lotnicze Atatürk Havalimanı i Sabiha Gökçen Havaalanı, końcowa stacja kolei europejskiej (dworzec Sirkeci) i początkowa kolei na Bliski Wschód (dworzec Haydarpasha). Siedziba 5 uniwersytetów, z których najstarszy - Uniwersytet Stambulski - został założony w 1453.
Cieśnina Bosfor (szerokość do 4 km) dzieli miasto na część europejską i azjatycką (Stambuł jest jedynym miastem na świecie położonym na dwóch kontynentach). W Stambule zbudowano dwa mosty łączące oba brzegi Bosforu - jeden, zwany Mostem Bosforskim i ukończony w 1973 ma długość 1074 m, a drugi - Most Mehmeta Zdobywcy ukończony w roku 1988, ma długość 1090 m. Niespełna kilometrowa zatoka Złoty Róg dzieli część europejską na południową dzielnicę Stary Stambuł i północną Beyoğlu.
Stambuł jest siedzibą prawosławnych patriarchów Konstantynopola. Katedra patriarsza mieści się w dzielnicy Fanar. Dzielnica ta jest największym skupiskiem ludności greckiej w mieście. Ze względu na lokalizację siedziby patriarchatu zamieszkujący Fanar Grecy nie zostali wysiedleni do Grecji w latach 20.XX wieku wraz z całą pozostałą grecką ludnością Turcji.
Spis treści |
[edytuj] Ludność
Liczba mieszkańców:
| rok | miasto | zespół miejski |
| 2000 | 8.803.468 | 10.072.447 |
| 1997 | 8.141.163 | 9.189.809 |
| 1990 | 6.620.241 | 7.390.190 |
[edytuj] Historia
W starożytności grecka kolonia Bizancjum (założona około 660 p.n.e.1), stolica Cesarstwa Bizantyjskiego, pierwotnie cesarstwo wschodniorzymskie, ustanowiona w 324 r. przez cesarza Konstantyna Wielkiego, jako Konstantynopol. W latach 673-677 i 718-717 oblegane przez Arabów. Po zdobyciu i złupieniu 13 kwietnia 1204 przez krzyżowców, w latach 1204–1261 stolica stworzonego przez nich Cesarstwa Łacińskiego. Odzyskany przez Michała VIII Paleologa, stracił jednak dawne znaczenie. Założona przez genueńczyków kolonia Galata przejęła zyski z handlu. Konstantynopol pustoszał, liczba ludności malała, budowle ulegały ruinie. Zdobyty przez Turków pod wodzą Mehmeda II 29 maja 1453, stał się stolicą sułtana. W 1921 stolicę Republiki Tureckiej przeniesiono do Ankary. 18 marca 1930 roku Konstantynopol został oficjalnie przemianowany na Stambuł.
[edytuj] Nazwa
Nazwa Stambuł (İstanbul) pochodzi podobno od zniekształconego w ustach Turków wyrażenia greckiego εἰς τὴν πόλιν eis ten polin, co znaczy do miasta. "Miastem" nazywali Bizantyjczycy stolicę cesarstwa, zwłaszcza w XV wieku, czyli wtedy, kiedy już żadnego innego miasta ono nie posiadało. Frazą eis ten polin? ciągnące na Konstantynopol wojska tureckie miały zwyczaj pytać o drogę greckojęzycznych chłopów. Wskutek nieznajomości greki Turcy nabrali przekonania, że miasto to właśnie tak się nazywa.
[edytuj] Zabytki
Pomimo zniszczeń miasto obfituje w wiele cennych zabytków z okresów bizantyjskiego i osmańskiego. Najciekawsze z nich to:
- Kościół Mądrości Bożej czyli Hagia Sofia z VI wieku, przerobiona za czasów tureckich na meczet, a od 1935 na muzeum;
- kościoły: Jana ze Studionu (V wiek), św. Ireny (VI wiek), Teodozji (VIII-IX wiek);
- obelisk Teodozjusza I, który zachował się z hipodromu,
- podziemne cysterny na wodę (Yerebatan Sarnıcı)
- kolumny Konstantyna i Arkadiusza;
- Pałac Topkapi (Topkapı Sarayı) (XV-XIX wiek)
- Pałac Dolmbahcze (Dolmabahçe Sarayı)
- Błękitny Meczet (Sultan Ahmet Camisi) zbudowany 1609-1616
- Meczet Sulejmana (Süleymaniye Camisi) zbudowany 1550-1557
- Nowy Meczet (Yeni Camisi) z XVI-XVII wieku.
[edytuj] Miasta partnerskie
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Przypisy
1 Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, str. 51, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9.
