Carl Gustav Jung
Z Wikipedii
| Carl Gustav Jung | |
 Carl Gustav Jung w 1912. |
|
| Urodzony | 26 lipca 1875 Kesswil |
| Zmarł | 6 czerwca 1961 Zurych |
| Zawód | psychiatra i psycholog, twórca psychologii głębi |
 Galeria w Wikimedia Commons |
|
 Kolekcja cytatów w Wikicytatach |
|
Carl Gustav Jung (ur. 26 lipca 1875 w Kesswil w Szwajcarii, zm. 6 czerwca 1961 w Zurychu) – szwajcarski psychiatra i psycholog. Był twórcą psychologii głębi, na bazie której stworzył własną koncepcję nazywaną psychologią analityczną (stanowiącą częściową krytykę psychoanalizy). Wprowadził pojęcie nieświadomości zbiorowej, synchroniczności oraz archetypu, które odegrały także wielką rolę w naukach o kulturze.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Ojciec Junga był pastorem, podobnie jak wielu krewnych po mieczu i po kądzieli. Szkołę i studia medyczne ukończył Jung na Uniwersytecie Bazylejskim. Doktoryzował się na podstawie pracy O psychologii i patologii tzw. zjawisk tajemnych. W 1900 roku przeniósł się do Zurychu, gdzie objął posadę lekarza-asystenta w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Zuryskiego Burghölzli – pracę zaczynał na stanowisku asystenta Eugena Bleulera. 14 lutego 1903 roku Carl Gustav Jung poślubił Emmę Rauschenbach – małżeństwo trwało ponad pięćdziesiąt lat. W 1905 roku habilitował się z psychiatrii i został ordynatorem Kliniki. W latach 1904-1905 w założonym przez siebie laboratorium psychopatologii doświadczalnej razem z amerykańskimi badaczami Carlem Petersonem i Charlesem Ricksherem wykonuje badania nad tzw. eksperymentem skojarzeniowym przeprowadzonym za pomocą (własnoręcznie skonstruowanego) galwanometru – wyniki, które ogłosił, przyniosły mu sławę zwłaszcza w USA, co zaowocowało pierwszą podróżą do Stanów Zjednoczonych (1909), gdzie (razem z Sigmundem Freudem) otrzymał tytuł doctor honoris causa Clark University. W 1909 roku ze względu na coraz bardziej rozrastającą się praktykę prywatną Jung zrezygnował ze stanowiska ordynatora i do roku 1913 pracował jako Privatdozent.
W roku 1907 Jung udał się do Wiednia na pierwsze spotkanie z Sigmundem Freudem – rozpoczęło ono trwający kilka lat okres intensywnej współpracy i przyjaźni. Freud z czasem zaczął dostrzegać w Jungu swego najwybitniejszego ucznia i następcę; mianował go redaktorem naczelnym powołanego przez siebie "Jahrbuch für psychoanalytische und psychopathologische Forschungen". Do zerwania z Freudem doszło w 1913 roku w wyniku opublikowania przez Junga książki Wandlungen und Symbole der Libido (wznawianej obecnie pt. Symbole der Wandlung. Analyse des Vorspiels zu einer Schizophrenie, Symbole przemiany. Analiza preludium do schizofrenii), w której przedstawił własne ujęcie kompleksu kazirodztwa i definicję pojęcia libido. Sam Jung mówił, że głównym powodem zerwania z psychoanalizą Freuda była niezgoda na panseksualizm tej koncepcji. W tym samym roku Jung zrezygnował z pracy dydaktycznej na rzecz własnych badań i praktyki prywatnej. Kryzys psychiczny, jaki zerwanie to pociągnęło za sobą, a także wybuch I wojny światowej spowodowały, że aż do roku 1921 – a zatem do chwili opublikowania Psychologische Typen (Typy psychologiczne) – publiczna aktywność Junga znacznie osłabła, ale to właśnie w tym okresie wykrystalizowały się idee, które miały oddziaływać na całe jego dzieło.
Późniejsze prace Junga koncentrują się wokół problemu istnienia nieświadomości zbiorowej i osobniczej oraz ich treści, które dochodzą do głosu w marzeniach sennych, różnych przejawach ludzkiej aktywności twórczej, symbolach religijnych itp. W związku z badaniami nad historią symboli Jung udał się na wyprawy badawcze do Afryki Północnej (1921), do Arizony i Nowego Meksyku (1924-1925), do Kenii (1926) i do Indii (1938). Podjął też (we współpracy z Richardem Wilhelmem i Heinrichem Zimmerem) studia nad psychologią, filozofią i religią Wschodu. Napisał między innych "europejski komentarz" do opublikowanego przez Richarda Wilhelma tekstu traktatu taoistycznego pt. Sekret Złotego Kwiatu (1928), komentował z pozycji europejskiego psychologa wielkie systemy filozoficzno-medytacyjne rozpowszechnione w Indii, Chinach i Japonii (m.in. Komentarz psychologiczny do Tybetańskiej Księgi Wielkiego Wyzwolenia, Joga i Zachód, O psychologii wschodniej medytacji). Razem z węgierskim filologiem klasycznym Karlem Kerényim prowadził badania nad mitologią grecką – rezultatem tych prac było opublikowanie książki Einführung in das Wesen der Mythologie.
Osobny rozdział w dziele Carla Gustava Junga stanowi psychologia religii, którą uważał za swego rodzaju pierwotny, choć nader subtelny system psychoterapeutyczny. Spotkaniu Junga z religią Zachodu ton nadawał problem zła i jego stosunek do chrześcijańskiej idei Boga jako Najwyższego Dobra. Kwestii tej poświęcił wiele artykułów i rozpraw, spośród których najważniejsze powstały w latach czterdziestych – w trakcie trwania II wojny światowej i zaraz po jej zakończeniu: Psychologia a religia, Próba psychologicznej interpretacji dogmatu o Trójcy św., Odpowiedź Hiobowi.
Z zainteresowaniami religijnymi Junga ściśle się związały badania nad alchemią, w której dostrzegał świadectwo zmagań ludzkiego ducha z własnym doświadczeniem wewnętrznym. Alchemia, zdaniem Junga, stanowiła w czasach, gdy nauki jeszcze nie zdążyły się wyspecjalizować, a granica między tym, co subiektywne, a tym, co obiektywne, była nader płynna, swego rodzaju pre-psychologię. W alchemii także znalazły wyraz te świadectwa życia duszy ludzkiej, które nie mogły się doczekać uznania przez ówczesny Kościół. Poglądy te doszły do głosu w powstałych głównie w latach 1940-1960 pracach Aion. Przyczynki do symboliki Jaźni, Psychologia a alchemia, Mysterium coniunctionis.
Jung bardzo się interesował postępami współczesnej nauki, zwłaszcza zaś fizyki współczesnej z jej teorią względności, w której dostrzegał fizykalną analogię do tego, co sam dokonał w dziedzinie psychologii. Sądził, że zdobycze współczesnej fizyki w połączeniu z badaniami psychologicznymi pozwolą wyjaśnić wiele spraw uznawanych za "mistyczne" czy takich, których istnienie wręcz się neguje. Jung żywo się zajmował problemem percepcji pozazmysłowej badanym na Cornell University przez Josepha Banksa Rhine'a, z którym korespondował. Razem z noblistą fizykiem Wolfgangiem Paulim prowadził badania nad tzw. "synchronią akauzalną", których wyniki opublikował w wydanej razem z nim pracy pt. Synchronizität als ein Prinzpip akausaler Zusammenhänge.
Carl Gustav Jung prowadził ożywioną działalność wykładową i seminaryjną. Seminaria (które miały miejsce przede wszystkim w USA w latach dwudziestych i trzydziestych, m.in. w Fordham University, Clark University, w Yale i Harvardzie) poświęcił m.in. marzeniom sennym u dzieci, Tako rzecze Zaratustra Nietzschego i życiu symbolicznemu. Regularnie uczestniczył w sympozjach Eranos organizowanych w Asconie, którym do śmierci przewodniczył. Bogata korespondencja została opublikowana (we fragmentach) w trzech tomach obejmujących tysiąc pięćset listów. Dzieła zebrane (Gesammelte Werke) Carla Gustava Junga publikowane obecnie staraniem niemieckiego wydawnictwa Patmos-Verlag obejmują dwadzieścia tomów, które stale są uzupełniane dodatkowymi tomami obejmującymi teksty seminariów i wykładów. Pod koniec życia przy współpracy Anieli Jaffé napisał autobiografię Wspomnienia, sny, myśli. Zmarł w Küsnacht pod Zurychem 6 czerwca 1961 roku.
[edytuj] Obszary badawcze Junga
Z perspektywy czasu patrząc można nakreślić pięć szerszych obszarów zainteresowań badawczych Junga.
1. Nadrzędnym dla całej metody Junga obszarem były badania fenomenologiczne, a w ich ramach badania sfery doświadczenia symbolicznego. Przedmiotem badań Junga były tu wytwory spontanicznej aktywności symbolicznej psyche i to zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym, historycznym czy kulturowym (patrz: studia porównawcze kultur i epok), wytworami podlegającymi analizie były tu: marzenia senne, fantazje, wizje oraz baśnie i mity. W tym też obszarze Jung prowadził wieloletnie studia nad symboliką i obrazowością alchemiczną, gnostycką, mitologiczną, a także religii chrześcijańskiej.
2. Drugim obszarem badań Junga były studia filozoficzne, bo to właśnie one najwyraźniej ukierunkowały proces formułowania ogólnych zarysów jego koncepcji. Mowa tu z jednej strony o niemieckim idealizmie i filozofii niemieckiego romantyzmu, a z drugiej strony o filozofii starożytnej Grecji (m.in. platonizm, ale i późniejszy neoplatonizm) oraz początki myśli chrześcijańskiej (w jej nurcie zasadniczym – Ojców Kościoła, jak i przede wszystkim w nurcie heretyckim – filozofii gnostyckiej). Tylko w perspektywie rozumienia filozoficznego rodowodu myśli Junga może być czytelna jego całościowa wizja świata i człowieka i tylko w tej perspektywie zrozumiałe okazują się kolejne propozycje teoretyczne (np. synchroniczność, antycypacja, jungowska emanacyjna wizja świata i Boga, jego koncepcja "stającego się", zmierzającego ku Pełni i duchowego, człowieka, czy też jego rozwiązanie w sferze rozumienia natury zła).
3, 4, 5. Z tymi dwoma zasadniczymi dla budowania koncepcji obszarami powiązane są trzy dalsze. Jest to obszar badań psychologiczno-psychiatrycznych, w którym Jung zarówno badał podłoże psychosomatyczne osobowości człowieka (Test Skojarzeń Słownych z użyciem pneumografu i galwanometru), sferę patologicznych zaburzeń psychicznych (schizofrenia, histeria), jak również, a może nawet przede wszystkim, długofalowy proces leczenia terapeutycznego zaburzonych psychologicznie osób (psychoterapia psychoanalityczna). Duża rozpiętość badanych zjawisk w tym polu (od chorób psychicznych po tzw. zjawiska paranormalne) wpłynęła właśnie na jungowskie spektrum konceptualizowanych zagadnień. Dodajmy też, że właśnie tutaj stykały się dwa wchłonięte przez Junga paradygmaty badawcze, jeden antymaterialistyczny, teoretyczno-spekulatywny, osadzony na gruncie filozofii idealistycznej i fenomenologii, a drugi pozytywistyczno-materialistyczny, wyniesiony przez Junga z nauk przyrodniczych (medycyny). Właśnie ciągłe zmaganie się w ramach jego stanowiska badawczego tych paradygmatów spowodowało – pomimo dużej złożoności i momentami nieczytelności – tak silne ugruntowanie jego koncepcji
Struktura osobowości wg Junga
W jungowskim myśleniu o psyche zdaje się przeważać perspektywa systemowa. Jung pisze o niej jako o względnie zamkniętym systemie samoregulującym, który składa się z kilku zasadniczych podsystemów. Tymi podsystemami są z jednej strony sfera świadomości i nieświadomości, w ramach zaś innego podziału z hierarchicznie uporządkowanych podsystemów:
1. ego/ja – adaptującego psyche do środowiska zewnętrznego
2. persony – odpowiedzialnej za adaptację jednostki do rzeczywistości społecznej
3. duszy/animy – wspomnianej wyżej funkcji adaptującej do rzeczywistości wewnętrznej podmiotu
4. nieświadomości indywidualnej – zawierającej materiał oderwany od pola świadomości jednostki oraz
5. nieświadomości zbiorowej – czyli obszaru nieświadomego, wspólnego całemu rodzajowi ludzkiemu.
Z kolei każdy z tych pięciu podsystemów ma także własną strukturę, ale wspólną ich właściwością jest uporządkowanie elementów zgodne z nadrzędnym porządkiem koncentrycznym, czyli takim, w którym siatka znaczeń, wszelkiego rodzaju wzorców regulacyjnych i doświadczeń, skupia się wokół punktów kardynalnych, czyli kompleksów.
Jao jest zatem centrum skupiska treści zgromadzonych wokół niego w polu świadomości i odnoszących się w jakiś sposób do niego. To samo dotyczy persony, która skupia wokół siebie formy zachowań i doświadczeń, przystosowawczych do konkretnego środowiska społecznego. "Dusza" to nieświadoma postawa funkcjonalna, odpowiedzialna za przystosowanie podmiotu, w tym integrowanie i właściwe reagowanie na treści ze świata wewnętrznego (sfery nieświadomości indywidualnej i zbiorowej). Patrz też: Anima / Animus.
Nieświadomość indywidualna to treści osobnicze mające źródło w doświadczeniu jednostki (zgrupowane wedle wspomnianego modelu strukturalnego w kompleksy funkcjonalne); natomiast nieświadomość zbiorowa, to wrodzone i tkwiące potencjalnie w każdej istocie ludzkiej kolektywne wzorce doświadczania, aktualizujące się jednak sytuacyjnie i z ukrycia formułujące świadomość człowieka. Na nieświadomość osobową składają się więc dwa rodzaje treści: treści dające się dowolnie reprodukować i niedające się reprodukować w sposób dowolny, natomiast na nieświadomość zbiorową: treści, które w ogóle nie mogą zostać uświadomione (są to archetypy oraz instynkty).
Szerzej na temat filozoficznych korzeni koncepcji Junga patrz: [1] Przedstawiony powyżej schemat stanowi model graficzny podstawowych konceptów Carla Junga, uwzględniający także elementarne pojęcia psychologiczne teorii Erica Berne i Carla Rogersa. Po lewej stronie zaznaczono świadomy obszar pamięci, po prawej obszar treści nieświadomych. Zgodnie z teorią Junga osobowo "niechciane", często neurotyczne lub przesadne postawy czy wzorce zachowań danej osoby tworzą jej Cień. Cień zawiera także w znacznej mierze nieświadome wewnętrzne wyobrażenie, czy też obraz kobiecości (Anima) / w przypadku kobiety wyobrażenie męskości (Animus). W obszarze nieświadomości tkwią liczne archetypy np. Archetyp Starego Mędrca, Archetyp Wielkiej Matki etc. Jung wyróżnił i szczegółowo dyskutował, zasadniczy dla rozwoju człowieka archetyp nazwany przez niego Jaźnią.
Próba odniesienia koncepcji Erica Berne'a do koncepcji Junga
Można w oparciu o powyższy schemat próbować zintegrować psychologię analityczną Junga z podstawowymi pojęciami Erica Berne'a. W wypadku niemożności pozostawania w relacji intymnej, czy też aby uzyskać pewne "korzyści" psychologiczne stosowane są w relacjach społecznych tzw. gry (gry społecznej, Eric Berne: Games people play ). Scenariusze tych gier pochodzą z podświadomych zasobów pamięci z obszaru Cienia.
Na mniemanie o sobie, tzw. autoportret (self – esteem) mają wpływ treści podświadome, jak i wiedza o podejmowanych działaniach, toteż jego symbol graficzny zaznaczono na schemacie pomiędzy obszarem treści świadomych i nie uświadamianych w pełni.
[edytuj] Dzieła
Dzieła zebrane [Gesammelte Werke] Carla Gustava Junga w języku oryginału i w przekładach na język polski
Zobacz więcej w osobnym artykule: Dzieła Carla Gustava Junga.[edytuj] Zobacz też
- archetyp
- mandala
- mandala C.G.Junga
- proces indywiduacji
- enancjodromia
- MBTI
- introwersja i ekstrawersja
- socjonika
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Analiza filmu Bergmana Szepty i krzyki – przykład wykorzystania koncepcji Junga w opisie kultury
- Bohaterowie filmu Amores perros Alejandro Gonzáleza Iñárritu w świetle Jungowskiej koncepcji procesu indywiduacji
- Polska strona poświęcona psychologii analitycznej C.G. Junga
- 12 zasad psychologii Junga
