Język słowacki
Z Wikipedii
| Slovenčina | |
| Obszar | Słowacja, Czechy i inne |
| Liczba mówiących | 6 milionów |
| Ranking | (poza pierwszą 100.) |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie *Języki słowiańskie **Języki zachodniosłowiańskie ***Języki czesko-słowackie ****Język słowacki |
| Pismo | łacińskie |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | Słowacja, Wojwodina, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej |
| Regulowany przez | ? |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | sk |
| ISO 639-2 | slo/slk |
| ISO/FDIS 639-3 | slk |
| SIL | SLO |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Język słowacki należy do zachodniosłowiańskiej grupy językowej. Językiem tym posługuje się ponad 6 mln osób - przede wszystkim na Słowacji i w należącej do Serbii Wojwodinie, gdzie jest językiem urzędowym. Używają go także Słowacy mieszkający w Polsce, Rumunii, na Węgrzech, w USA i Kanadzie. W Polsce język słowacki mógł być zdawany na maturze jako jeden z języków nowożytnych.
Język słowacki jest bardzo blisko spokrewniony z językiem czeskim. Dialekty słowackie znacznie różnią się między sobą, w ich obrębie wyróżnia się 3 zespoły:
- wschodniosłowacki (najbliższy językowi polskiemu),
- środkowosłowacki (posiadający wiele cech wspólnych z językami południowosłowiańskimi, szczególnie słoweńskim),
- zachodniosłowacki (najbliższy językowi czeskiemu).
Spis treści |
[edytuj] Historia i piśmiennictwo
Zob. alfabet słowacki.
Współczesny słowacki język literacki powstał w połowie XIX wieku. Do jego zapisu stosuje się zmodyfikowany alfabet łaciński, który składa się z 40 liter :
a á ä b c č d ď e f g h i í j k l ĺ ľ m n ň o ó ô p r ŕ s š t ť u ú v x y ý z ž.
Używa się trzech dwuznaków: dz dž ch.
[edytuj] Fonetyka i fonologia
Język słowacki zachował w fonetyce pewne elementy starego języka słowiańskiego, które w polskim już zanikły. Jednym z nich jest iloczas, tj. występowanie samogłosek długich i krótkich. Te pierwsze są w piśmie wyróżnione kreseczką umieszczoną nad literą. Dla przykładu, słowackie a wymawia się podobnie jak w języku polskim przy dosyć szybkim wypowiadaniu słów, natomiast á wymawia się długo, mniej więcej tak, jak polskie aa. Iloczas posiada w języku słowackim funkcję dystynktywną (czasami przesądza o znaczeniu wyrazu), np. krik/krík ("krzyk/krzak"). Ponadto w języku słowackim głoski l i r mogą być zgłoskotwórcze, a wtedy funkcjonują w identyczny sposób, jak samogłoski, to znaczy może padać na nie akcent wyrazowy (np. w dwusylabowych wbrew pozorom słowach vlhký, štvrtok "wilgotny, czwartek") i posiadają iloczas (krótkie l, r i długie ĺ, ŕ). Ta właściwość umożliwia tworzenie zdań, w których nie ma ani jednej samogłoski, takich jak słynne, choć mało sensowne "strč prst skrz krk, srsť, krv" ("włóż palec przez szyję, sierść, krew"). Zanikła w języku słowackim samogłoska y, która jest już od wielu wieków wymawiana jak i (choć nadal zapisywana przy pomocy litery y). Istnieje natomiast rozróżnienie między dźwięcznym h a bezdźwięcznym ch (to pierwsze dla Polaków brzmi jak dźwięk pośredni między ch a g - jak 'ch' w polskich wyrazach tychże albo klechda).
Akcent w języku słowackim jest dynamiczny i stały - zawsze pada na pierwszą sylabę wyrazu (również w słowach obcego pochodzenia). Jeśli wyraz poprzedzony jest przyimkiem, akcent pada zawsze na przyimek, np. na Slovensku ("na Słowacji"). Dotyczy to również przeczenia ne- ("nie") przed czasownikiem (które po słowacku zapisujemy łącznie z czasownikiem, wyjątek stanowi tylko oddzielna pisownia przeczenia z czasownikiem byť = "być"). Na przykład: nestačí ("nie starczy").
[edytuj] Gramatyka
Gramatyka języka słowackiego bardzo przypomina polską. Również jeśli chodzi o jej złożoność - podobnie jak w języku polskim rzeczowniki i czasowniki ze względu na typ odmiany dzieli się na kilkanaście grup. Rzeczownik odmienia się przez liczby (liczba pojedyncza i mnoga) oraz przypadki. Zazwyczaj przyjmuje się, że przypadków jest sześć, ponieważ nie rozdziela się mianownika i wołacza, które poza bardzo nielicznymi wyjątkami posiadają identyczne formy. W liczbie pojedynczej występują trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki. W liczbie mnogiej to rozróżnienie zanika, a jego miejsce zajmuje inne: między formą żywotną a nieżywotną. W odmianie czasownika występują te same tryby (z wyjątkiem formy bezosobowej) i czasy co w języku polskim, jednak w nieco inny sposób tworzy się formy czasu przeszłego i trybu przypuszczającego - nie używa się tak jak w polskim ruchomych końcówek, lecz odpowiedniej osoby czasu teraźniejszego czasownika byť ("być"). Oto przykłady:
som = jestem
sme = jesteśmy
ste = jesteście
dal som = dałem
dala som = dałam
dali sme = daliśmy/dałyśmy
dali ste = daliście/dałyście
dal by som = dałbym
dala by som = dałabym
dali by sme = dalibyśmy/dałybyśmy
Zobacz też: języki słowiańskie, lingwistyka.
Wikipedia w języku słowackim: http://sk.wikipedia.org
[edytuj] Zdradliwe słowa
W języku słowackim, jak w każdym języku słowiańskim, są dla innych Słowian zdradliwe słowa, których niepełna lista jest dostępna na Wikibooks.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Deklinacja w języku słowackim
- Darmowe materiały w formacie PDF do nauki języka słowackiego dla obcokrajowców (Polacy mogą uczyć się z nich samodzielnie). Zawartość: rozmówki, podręcznik, zeszyt ćwiczeń, gramatyka.
zachodniosłowiańskie:
czeski • dolnołużycki • górnołużycki • kaszubski • knaan † • polski (staropolski † • średniopolski †) • połabskie † • słowacki • słowiński † • śląski²
wschodniosłowiańskie:
białoruski • Krywiczów † • rosyjski • rusiński • ruski † • staroruski † • ukraiński
południowosłowiańskie:
bułgarski • cerkiewnosłowiański †* • macedoński • serbsko-chorwacki (bośniacki, chorwacki, czarnogórski, serbski) • słoweński • staro-cerkiewno-słowiański †
¹ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, ale przodkiem wszystkich języków słowiańskich
² przez literaturę naukową uznawany za dialekt śląski języka polskiego
