Język rusiński
Z Wikipedii
| Русиньскы | |
| Obszar | Ukraina, Słowacja, Polska, USA i inne |
| Liczba mówiących | 610 000 |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie Języki słowiańskie Wschodniosłowiańskie Język rusiński |
| Pismo | cyrylica |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | Wojwodina (Serbia), język mniejszościowy na Słowacji |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | ry |
| ISO 639-2 | sla |
| ISO/FDIS 639-3 | rue |
| SIL | RUE |
| W Wikipedii | |
Zobacz też: język, języki świata
 |
|
Język rusiński (w Polsce posiadający nazwę urzędową język łemkowski; zwany również łemkowsko-rusińskim, rusińsko-łemkowskim, karpatorusińskim, baczwańsko-rusnackim) - język słowiański używany przez Rusinów (nazywających siebie Rusnakami), mieszkających na Ukrainie Zakarpackiej, we wschodniej Słowacji, w Polsce (Łemkowie i Bojkowie), na Węgrzech, w Rumunii, od XVIII w. w Wojwodinie (Serbia) i w Chorwacji, a od początku XX w. też w Kanadzie i USA. Dobrze skodyfikowany tylko w byłej Jugosławii.
Większość polskich językoznawców uznaje ten język za zespół gwar języka ukraińskiego. Sami użytkownicy są podzieleni w kwestii tożsamości etnicznej - niektórzy uważają się za Ukraińców a swój język za dialekt języka ukraińskiego, inni podkreślają własną odrębność.
W Wojwodinie język rusiński ma status języka urzędowego, natomiast na Słowacji status języka mniejszościowego. Zapisywany jest cyrylicą.
Gwary rusińskie zalicza się do grupy języków wschodniosłowiańskich. Te używane w Polsce, na Słowacji i w Wojwodinie przejawiają jednak pewne cechy języków zachodniosłowiańskich, a dokładniej cechy wspólne z językiem polskim i wschodnimi dialektami słowackimi, np. stały akcent wyrazowy na przedostatniej sylabie oraz formy czasu przeszłego złożone z imiesłowu zakończonego na -l i krótkiej formy czasownika być:
| rusiński (gwara łemkowska) | znal jem |
| rusiński (z Wojwodiny) | znal som |
| polski | znałem |
| słowacki | poznal som |
| serbski | znao sam |
| ukraiński | ja znaw |
[edytuj] Najwyraźniejsze cechy językowe
- pełnogłos,
- przejścia *dj > dž, *tj > č,
- końcówka trzeciej osoby liczby mnogiej ť (na przykład nesuť),
- imiesłowy na -čyj/-čij (na przykład spivajučij),
- typ czasu przeszłego robił jem tam cilyj den,
- akcent na przedostatniej sylabie,
- końcówka mianownika przymiotników liczby mnogiej -y (stary baby),
- końcówka narzędnika żeńskich rzeczowników -om (s tom dobrom susidkom),
- końcówka dopełniacza żeńskich przymiotników -oj(i) (staroj baby, šumnoji ďivky),
- końcówka bezokolicznika -ty,
- dwie formy czasu przyszłego (budu robyty/robyl),
- palatalizacja k, g, h, ch typu borsug-borsudzy,
- enklityczne formy zaimków osobowych mi, ťi, si, mu, ji, ňa, ťa, sa/sja, ho, ju/jej (na przykład pryšol gu mi),
- ściągnięte końcówki przymiotników,
- końcówka pierwszej osoby liczby mnogiej -me,
- palatalizacja s, z przed kontynuantami ě, ę,
- depalatalizacja miękkich d, t, n (na przykład pjat, ked, den),
- partykuła pytająca ci,
- czasownik przeczący nyt/ńit,
- dwojaki tryb przypuszczający bym/by jem.
[edytuj] Zobacz też
język ukraiński, języki słowiańskie, Rusini, Łemkowie, Bojkowie, Wojwodina
zachodniosłowiańskie:
czeski • dolnołużycki • górnołużycki • kaszubski • knaan † • polski (staropolski † • średniopolski †) • połabskie † • słowacki • słowiński † • śląski²
wschodniosłowiańskie:
białoruski • Krywiczów † • rosyjski • rusiński • ruski † • staroruski † • ukraiński
południowosłowiańskie:
bułgarski • cerkiewnosłowiański †* • macedoński • serbsko-chorwacki (bośniacki, chorwacki, czarnogórski, serbski) • słoweński • staro-cerkiewno-słowiański †
¹ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, ale przodkiem wszystkich języków słowiańskich
² przez literaturę naukową uznawany za dialekt śląski języka polskiego
