Język serbski
Z Wikipedii
| Cрпски | |
| Obszar | Serbia, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina, Macedonia, Bułgaria, Albania i inne |
| Liczba mówiących | ok. 11 mln. |
| Ranking | ok. 75 |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie *Języki słowiańskie **Języki południowosłowiańskie ***Diasystem serbsko-chorwacki ****serbski |
| Pismo | cyrylica |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | Serbia, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina |
| Regulowany przez | Rada Standaryzacji Języka Serbskiego |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | sr |
| ISO 639-2 | scc (B), srp (T) |
| SIL | SRP |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Język serbski (cрпски) – jedna z uregulowanych wersji dialektu sztokawskiego, używana głównie przez Serbów i Czarnogórców w Serbii, Czarnogórze, Bośni i Hercegowinie oraz w innych krajach. Podobnie jak język chorwacki i język bośniacki, powstał przez rozbicie języka serbsko-chorwackiego. Języki te są tak do siebie podobne, że rozmówcy nie mają problemów ze wzajemnym zrozumieniem.
Spis treści |
[edytuj] Rozwój literackiego języka serbskiego
W roli pierwszego literackiego języka Serbów wystąpił język staro-cerkiewno-słowiański, który w IX w. stał się pierwszym spisanym językiem słowiańskim. Pojawienie się pisanego języka słowiańskiego zawdzięczamy braciom, Cyrylowi i Metodemu, greckim mnichom, którzy na prośbę księcia wielkomorawskiego Rościsława przybyli do jego państwa by tam prowadzić misję chrystianizacyjną w języku słowiańskim, co miało uchronić państwo wielkomorawskie przed wzrostem wpływów duchowieństwa niemieckiego na Morawach. Cyryl przed przybyciem na Morawy stworzył nowy alfabet (głagolica), którym w języku słowiańskim spisano przekłady najpotrzebniejszych modlitw i tekstów liturgicznych. Wraz z przyjęciem chrześcijaństwa w obrządku bizantyjskim Serbowie przyjęli staro-cerkiewno-słowiański.
Z racji tego, że księgi przepisywane były ręcznie szybko do tekstów zaczęły przenikać słowa i zjawiska fonetyczne charakterystyczne dla terenów, na których powstawały kopie tych ksiąg. W ten sposób język staro-cerkiewno-słowiański rozszczepił się na odmiany, zwane redakcjami języka cerkiewnosłowiańskiego. Rozwinęły się więc redakcje ruska, bułgarska, a od XII w. serbska języka cerkiewnosłowiańskiego, w której powstały najważniejsze teksty serbskiego średniowiecza - głównie akty prawne i żywoty świętych. Wraz z podbojem ziem serbskich przez Turków w XIV i XV w. dochodzi do zahamowania rozwoju piśmiennictwa serbskiego, które od tej pory ograniczać się będzie wyłącznie do cerkwi prawosławnej. W XVIII w. redakcja serbska języka cerkiewnosłowiańskiego zostaje zastąpiona rosyjską, która wraz z językiem ludowym, a od lat 80. także z tzw. slovenosrpskim, będącym połączeniem elementów języka rosyjskiego i ludowego serbskiego, staną się trzema równorzędnie używanymi językami literackimi
Narodziny współczesnego języka serbskiego wiążą się z nazwiskiem Vuka Karadžicia, reformatora języka i pisowni serbskiej, który zerwał z tradycją cerkiewną i oparł język literacki na jednym z dialektów serbskich. Jak trudnym w praktyce było to zadanie niech świadczy fakt, że próbując tłumaczyć Nowy Testament przy pomocy wyłącznie języka ludowego, w którym brakowało słów potrzebnych do przekładu, często odwoływał się do tradycji cerkiewnej lub po prostu tworzył neologizmy. Jednak zapoczątkowana w drugim dziesiecioleciu XIX w. reforma Vuka Kardzicia po latach sporów doczekała się praktycznego zastosowania. Szczególną rolę w tym miały utwory wybitnych poetów serbskich tego okresu: Petra Njegoša i Branka Radičevicia, którzy swe utwory stworzyli w języku oparty na ludowym języku serbskim.
W XIX w. popularna stała się idea jedności Słowian. Jednym z wariantów tej jedności miała być idea jugosłowiańska, czyli kulturalnej i językowej jedności południowych Słowian. W 1850 r. w Wiedniu podpisano umowę językową między Serbami i Chorwatami, która była początkiem tworzenia się języka, który w dwudziestym wieku zyskał miano serbsko-chorwackiego lub chorwacko-serbskiego. Proces unifikacji języka zakończono w 1954 r. w Nowym Sadzie (Serbia), gdzie potwierdzono istnienie wspólnego języka dla Serbów, Chorwatów i Czarnogórców. Ustalono między innymi, że istnieje równoprawność dialektów chorwackich i serbskich oraz alfabetów łacińskiego i cyrylickiego. Po rozpadzie Jugosławii język serbsko-chorwacki oficjalnie przestał istnieć, ustępując miejsca serbskiemu, chorwackiemu i bośniackiemu.
[edytuj] Warianty języka serbskiego
Są dwa warianty wymowy.
- ekawski w większości Serbii.
- (i)jekawski: w Czarnogórze, Bośni i Hercegowinie (głównie w jej części - Republice Serbskiej) oraz Chorwacji. Ten wariant wymowy obejmuje dialekt wschodniohercegowiński.
[edytuj] Użytkownicy języka serbskiego
Ok. 10 milionów osób w Serbii posługuje się tym językiem jako ojczystym - jest on tutaj językiem urzędowym. Serbski jest również urzędowym językiem w Czarnogórze i Bośni i Hercegowinie. Istnieje też duża serbska diaspora.
[edytuj] Pismo
Serbski można zapisywać w dwu alfabetach: cyrylicą lub alfabetem łacińskim. Cyrylica uważana za tradycyjne pismo Serbów, jest stosowana przede wszystkim w Serbii Środkowej, przez Serbów w Czarnogórze i w Bośni, rzadziej przez Serbów w Chorwacji i na północy Serbii w Wojwodinie. Oprócz geograficznych są również polityczne uwarunkowania używania danego alfabetu. I tak gazety tradycyjne używają cyrylicy, cyrylicą zapisywane są teksty religijne i tradycyjne. Teksty nowoczesne używają obu alfabetów.
Rząd serbski na swojej stronie internetowej napisał: „Oficjalnym językiem Serbii jest serbski a oficjalnie używanym jest alfabet cyrylijski, w użyciu jest też alfabet łaciński. Na obszarach zamieszkanych przez mniejszości etniczne w użyciu są oficjalnie ich języki i pismo, jest to prawnie zapewnione.“[1]
Czasopisma stosują oba alfabety, na witrynach sklepów widać napisy w różnych alfabetach. Dokumenty oficjalne są jednak publikowane główne cyrylicą.
W Czarnogórze przeważa obecnie alfabet łaciński.
[edytuj] Alfabet i wymowa
Zob. język serbsko-chorwacki.
[edytuj] Gramatyka
Zob. język serbsko-chorwacki.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
zachodniosłowiańskie:
czeski • dolnołużycki • górnołużycki • kaszubski • knaan † • polski (staropolski † • średniopolski †) • połabskie † • słowacki • słowiński † • śląski²
wschodniosłowiańskie:
białoruski • Krywiczów † • rosyjski • rusiński • ruski † • staroruski † • ukraiński
południowosłowiańskie:
bułgarski • cerkiewnosłowiański †* • macedoński • serbsko-chorwacki (bośniacki, chorwacki, czarnogórski, serbski) • słoweński • staro-cerkiewno-słowiański †
¹ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, ale przodkiem wszystkich języków słowiańskich
² przez literaturę naukową uznawany za dialekt śląski języka polskiego
