J. E. B. Stuart
Z Wikipedii
James Edward Brown Stuart (ur. 6 lutego 1833 roku – zm. 12 maja 1864 roku) – amerykański generał, znakomity dowódca kawalerii Skonfederowanych Stanów Ameryki podczas wojny secesyjnej. Od pierwszych liter imienia i dwóch członów nazwiska nazywano go Jeb.
Spis treści |
[edytuj] Rodzina i edukacja
Był synem Archibalda Stuarta i Elizabeth Stuart (z domu Pannnil). Urodził się w miejscowości Laurel Hill, położonej blisko granicy Wirginii i Karoliny Północnej. Miał brata, Williama Alexandra. Jego ojciec był adwokatem i politykiem, który przez pewien czas zasiadał w zgromadzeniu stanowym Wirginii oraz w Izbie Reprezentantów.
Młody Jeb najpierw uczył się w szkole w Wytheville, a następnie w „Emory and Henry College”. W 1850 roku wstąpił do Akademii Wojskowej w West Point. Nauka nie szła mu tam najlepiej. Gdy po 4 latach opuszczał uczelnię, miał jedną z najniższych ocen w swojej klasie. W 1855 roku poślubił Florę Cook. Z tego związku urodziło się dwoje dzieci: syn, J. E. B. junior i córka, Virginia.
[edytuj] W armii USA
Następnie rozpoczął służbę w 1 pułku kawalerii, w stopniu porucznika. Jednostka ta, podobnie jak inne oddziały kawalerii, stacjonowała na pograniczu indiańskim. W 1856 roku Stuart brał udział w tłumieniu brutalnych walk między zwolennikami a przeciwnikami niewolnictwa, do jakich doszło w stanie Kansas. Latem następnego roku walczył z Czejenami pod komendą generała Edwina Sumnera. Właśnie wtedy, podczas bitwy w dolinie rzeki Solomon (29 lipca 1857), odniósł ranę – kula pistoletowa trafiła go w pierś. Nie przeszkodziło mu to w dalszej służbie. W 1859 roku, jako adiutant pułkownika Roberta E. Lee (komendanta West Point za czasów nauki Stuarta), brał udział w pościgu za Johnem Brownem. Ten fanatyczny abolicjonista usiłował wzniecić w Wirginii powstanie czarnych niewolników i w tym celu opanował arsenał w Harper's Ferry. Gdy żołnierze i lokalna milicja otoczyli budynek w którym zabarykadował się Brown i jego ludzie, Jeb został wysłany by wezwać ich do poddania się (18 października 1859). Nie dało to jednak pożądanego rezultatu i żołnierze (wśród nich młody porucznik) zaatakowali budynek. Szturm zakończył się pojmaniem pozostałych przy życiu abolicjonistów, wśród nich Browna, który został potem osądzony i stracony.
[edytuj] Wojna secesyjna
[edytuj] Pierwsze walki
Po wybuchu wojny secesyjnej Jeb Stuart został awansowany na kapitana (22 kwietnia 1861 roku). Opuścił jednak armię i udał się do stolicy rodzinnego stanu, Richmond. Postanowił opowiedzieć się po stronie secesjonistów i 14 maja złożył dymisję z armii federalnej. W 10 dni później zaciągnął się do kawalerii Stanów Skonfederowanych Ameryki. Trafił na front wschodni wojny, na którym walczył do śmierci. Po dwóch miesiącach służby w dolinie rzeki Shenandoah, został mianowany pułkownikiem. (16 lipca). Ten szybki awans wynikał z faktu, iż był już wyszkolonym oficerem. Na czele 1 pułku kawalerii z Wirginii walczył w pierwszej bitwie nad Bull Run (21 lipca 1861). W nagrodę za skuteczny pościg awansowany został na generała brygady (24 września). Pierwszą samodzielną potyczkę stoczył 20 grudnia pod Dranesville. W walce stracił 230 ludzi, natomiast Jankesi tylko 71. Naprawdę błysnął Stuart w następnym roku, podczas kampanii półwyspowej. Wtedy to, przez bitwą siedmiodniową (25 czerwca – 1 lipca 1862 roku), na czele swojej brygady objechał wokół Armię Potomaku generała George'a McClellana. Działając na tyłach wroga, przy niewielkich stratach własnych, niszczył jego tabory i brał jeńców, zdobywając informacje o rozmieszczeniu wojsk Unii. W uznaniu zasług czekał go kolejny awans: tym razem na generała majora (25 lipca 1862). Powierzono mu dowództwo dywizji kawalerii. Jak pokazały następne kampanie Stuart uczynił ją „oczami i uszami” Armii Północnej Wirginii generała Lee.
[edytuj] Sława kawalerzysty
Odważny i uparty w realizacji celów młody generał major szybko stał się postacią słynną na Południu. Jego rajdy miały duży wpływa na morale konfederatów, umacniając przekonanie, że ich kawaleria jest niepokonana. Popularność (także wśród kobiet) o która Stuart zabiegał, zapewniały nie tylko wojenne wyczyny (znane opinii publicznej choćby z jego własnych raportów publikowanych w prasie), ale i pełen fantazji, zawadiacki, sposób bycia. Podczas jednego z rajdów, gdy zajął jankeską stację telegraficzną i wysłał stamtąd do kwatermistrzostwa armii Unii w Waszyngtonie, zażalenie na złą jakość koni federalnych, które zdobywał do tej pory. Stuart na polu walki wyróżniał się także oryginalnymi elementami stroju: żółtą szarfą, czerwonym kwiatem w klapie, kapeluszem przyozdobionym pawim piórem.
[edytuj] Kolejne sukcesy... i pierwsze porażki
Lipiec 1862 roku przyniósł kolejny rajd Stuarta, tym razem za rzekę Rapidan. W jego trakcie omal nie dostał się on do niewoli, lecz później zdołał zdobyć kwaterę generała Johna Pope'a, dowodzącego federalną Armią Wirginii. W jego ręce dostał się nie tylko paradny mundur Pope'a, ale i jego pisemne rozkazy. Dzięki ich poznaniu konfederaci zwyciężyli w drugiej bitwie nad Bull Run (29 – 30 lipca). Z kolei pod bitwie nad Antietam Creeck (16 września) Stuart ponownie objechał wokół Armie Potomaku. W końcu 1862 roku sukcesem zakończył się jego rajd na północ od rzeki Rappahannock. Wtargnął wtedy do Pensylwanii i zadał przeciwnikowi straty w wysokości 230 ludzi, tracąc przy tym jedynie 27 podkomendnych. Później walczył pod Fredericksburgiem .
Podczas kolejnego starcia z Armią Potomaku, bitwy pod Chancellorsville (2 – 4 maja 1863 roku), Stuart spisał się znakomicie. Przekazywał Lee dokładne informacje o posunięciach wojsk generała Josepha Hookera i wykrył ich odsłoniętą prawą flankę. Następnie jego kawaleria skutecznie osłoniła przemarsz oddziałów generała Thomasa J. Jacksona, które obeszły armię federalną i uderzyły na jej prawe skrzydło. W nocy z 2 na 3 maja, po zranieniu Jacksona i generała Ambrose'a P. Hilla, Stuart objął dowództwo II Korpusu Piechoty. Mimo braku doświadczenia w dowodzeniu piechurami (był w końcu kawalerzystą), zdołał przygotować podległe mu dywizje do kontynuowania natarcia. W ciągu dnia z determinacją prowadził je do kolejnych ataków na silne pozycje Jankesów. Podtrzymywał przy tym morale podkomendnych swoją częstą obecnością na pierwszej linii i odważną postawą w obliczu wroga. Ostatecznie bitwa zakończyła się zwycięstwem konfederatów.
Kampania w lecie 1863 roku, jak się okazało, nie była dla Stuarta tak pomyślna. Na początku czerwca jego kawaleria osłaniała piechotę Armii Północnej Wirginii maszerującą do doliny Shenandoah. 8 czerwca doszło do starcia z federalną jazdą pod Fleetwood. Tego samego dnia generał major zorganizował rewię kawaleryjską pod Brandy Station. W obecności licznych widzów poprowadził szarżę na baterię armat, strzelających ślepą amunicją, wzbudzając poklask obecnych. Jednak o świcie następnego dnia na obozowisko zmęczonych i niczego nie spodziewających się konfederatów, uderzył Korpus Kawalerii Armii Potomaku pod dowództwem generała Alfreda Pleasontona (notabene kolegi Stuarta z West Point). Po całodniowym boju federalni wycofali się za rzekę Rappahannock, ale odtąd Jeb Stuart pragnął odwetu i wzięcia do niewoli Pleasontona.
Po wejściu do Pensylwanii kawaleria południowa pod jego dowództwem, miała ochraniać prawe skrzydło idącego na czele armii II Korpusu Piechoty generała Richarda S. Ewella i jednocześnie rozpoznawać ruchy Jankesów. Jednak rozkaz Lee dla niego był sformułowany bardzo ogólnie, czy wręcz enigmatycznie, i zawierał wzmiankę, iż jeśli będzie mógł, to niech zdobędzie Harrisburg, położony kilkaset kilometrów na północ od Waszyngtonu. Stuart więc, z 3 brygadami, rozpoczął (25 czerwca) kolejny rajd na tyły wroga. Ale tym razem Armia Potomaku była rozciągnięta na bardzo szerokim froncie, przez co konfederaci w ciągu 3 dni, nie zdołali objechać jej wokół i dołączyć do swej armii, tylko trafili na przedmieścia Waszyngtonu. Jeb stracił kontakt z Lee i nie mógł przekazywać mu żadnych informacji o posunięciach przeciwnika. Utrudniło to znacznie koncentrację Armii Północnej Wirginii, która przez pewien czas maszerowała na „ślepo”, i miało wpływ na wynik bitwy pod Gettysburgiem.
Tymczasem Stuart spod Waszyngtonu skierował się w stronę Baltimore, a następnie dotarł do Westminster, szukając korpusu Ewella, z którym miał utrzymywać kontakt. Kawaleria federalna zepchnęła go na Hanover, a potem na York. Stamtąd ruszył na Carlisle, gdzie znalazł go goniec wysłany przez Lee. Stuart pośpieszył pod Gettysburg, lecz dotarł tam dopiero w nocy 2 lipca. Dowódca Armii Północnej Wirginii powitał go krótko: A więc, generale Stuart, jest pan tu nareszcie.[1] Następnego dnia, wraz z 4 brygadami usiłował (w tym samym czasie gdy piechota przygotowywała się do ataku na centrum wojsk Unii) wyjść na tyły Armii Potomaku, lecz został odparty przez kawalerię generałów Davida McM. Gregga i George'a A. Custera.
[edytuj] Ostatnie walki
W dwa miesiące po bitwie gettysburskiej (9 września) Stuart otrzymał dowództwo Korpusu Kawalerii. Na jego czele walczył z nacierającymi na Richmond wojskami federalnymi pod dowództwem generała Ulyssesa S. Granta. 11 maja 1864 roku stoczył ostatnią bitwę – pod Yellow Tavern kawaleria generała Philipa Sheridana zwyciężyła, a Stuart otrzymał śmiertelną ranę, usiłując powstrzymać odwrót swoich podkomendnych. Zmarł następnego dnia w Richmond. Pochowano go na cmentarzu Hollywood.
[edytuj] Pamięć o Stuarcie
Śmierć tego znakomitego kawalerzysty wzbudziła powszechny żal na Południu. Jak wspominał o nim generał Lee: Nigdy nie przywiózł mi ani jednej fałszywej informacji. Kiedy myślę o nim, zbiera mi się na płacz.[2]
Postać Stuarta upamiętnia odsłonięty w 1907 roku w Richmond pomnik. Jest on także patronem szkoły w Falls Church. Jego nazwisko nosi czołg z II wojny światowej – M3/M5 Stuart, oraz współczesny okręt pomocniczy US Navy, USNS Jeb Stuart (T-AK-9204).
W westernie Szlak do Santa Fe z 1940 roku Stuarta, jako świeżo upieczonego porucznika, zagrał Errol Flynn. Postać dowódcy konfederackiej kawalerii pojawia się również w dwóch filmach historycznych o wojnie secesyjnej – Gettysburgu (1993) i Generałach (2003). W obu Stuarta zagrał Joseph Fuqua.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Cyt. za: G. Swoboda, Gettysburg 1863, Warszawa 1990
- ↑ Cyt. za: J. Wojtczak, Jeb Stuart – ostatni kawaler Południa, w: Mówią Wieki, nr 02/05 (542) 2005, s. 46
[edytuj] Bibliografia
- Grzegorz Swoboda, Gettysburg 1863, Warszawa 1990 (seria Historyczne Bitwy)
- Jan Szkudziński, Chancellorsville 1863, Warszawa 2006 (seria Historyczne Bitwy)
- Jarosław Wojtczak, Jeb Stuart – ostatni kawaler Południa, w: Mówią Wieki, nr 02/05 (542) 2005, s. 49-46
- http://en.wikipedia.org/wiki/J._E._B._Stuart (wg stanu z 1.08.2007)
- http://www.nndb.com/people/216/000097922/ (wg stanu z 1.08.2007)
