Lubatowa

Z Wikipedii

Lubatowa – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Iwonicz-Zdrój położona w Beskidzie Niskim w dolinie rzeki Lubatówki. Otoczona wzgórzami, m.in.: Kamionką (637 m n.p.m.), Osiecznikiem (633 m n.p.m.), Żabią (550 m n.p.m.) i Zygmuntową Górą (508 m n.p.m.).

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

[edytuj] Historia Lubatowej

• W początkach XIV wieku Lubatowa jako wieś królewska.
• 15 marca 1376 – w Sanoku zastaje podpisany przez Władysława Opolczyka – akt lokacyjny na prawie magdeburskim pozwalający Stanisławowi Tłoce założyć na prawie magdeburskim osadę "Górki" między potokami Schowa i Lubachowa.
• 1386 – Lubatowa wraz z całym tzw. kluczem jaśliskim (Jaśliska, Zyndranowa Jasionka, Królik Polski) stały się własnością Zyndrama z Miszkowic w wyniku darowizny królewskiej. O tej własności świadczy dokument z 14 czerwca 1401 roku zabezpieczenia jej na sumę 60 grzywien Gniewoszowi z Dalewic
• 6 listopada 1401 – wystawiono akt sprzedaży Lubatowej biskupowi przemyskiemu Maciejowi Janinie za 300 grzywien praskich groszy, z prawem odkupu w ciągu trzech lat.
• 1412 – akt sprzedaży sołtysostwa w Lubatowej przez biskupa przemyskiego Piotrowi (synowi Michała – byłego sołtysa z Równego) za 700 grzywien, z prawem założenia na prawie magdeburskim, nad rzeką Lubatową wsi o tej samej nazwie, na 60 łanach. Sołtys otrzymał 5 łanów i reszty od 60 łanów oraz prawo wyszynku, założenia młyna i stawów, a także zezwolenie na sprowadzenie rzemieślników. Dla kościoła przeznaczono po łanie, na pastwiska i rolę. Wszyscy osadnicy zostali uwolnieni od podatków i danin przez okres 20 lat i nie podlegali władzy sądów polskich. Sołtys natomiast miał prawo polowania i wolnego wyrębu w lesie; a także nie był zobowiązany do dostarczenia żołnierza na wyprawę.

Dla odróżnienia powstałych z podziału; Lubatowej królewskiej i biskupiej; "Górna" i "Dolna", w nazwano je: Lubatową i Lubatówką.

• 1425 – Piotr – kanonik krakowski zrzeka się Lubatowej na rzecz swego ojca – Marcina ?. 1433-1461 właścicielami Lubatowej byli Zygmunt Jura i Adam Olszowiec mający zatarg z biskupem.
• 1460 – biskup przemyski Mikołaj Błażejewski odkupuje Lubatową od Zygmunta Jury (zezwolenie przez króla Kazimierza Jagiellończyka wydane w tym samym roku w Sandomierzu).
• 1493 – właścicielem Hieronim Kobylański. Wówczas część biskupia miała 10 łanów, a do sołtysa należało 6 łanów, młyn i karczma.
• 1529 zostaje poświęcony drewniany kościółek (św. Stanisława biskupa), który przetrwał prawie 400 lat.
• 15 czerwca 1561 – biskup przemyski Walenty Herburt daruje ówczesnemu sołtysowi Mikołajowi Cebrzykowi dwa pola, zwane "Dybigoska" i "Małyszoska".
• 27 grudnia 1566 – Mikołaj i jego żona Anna, otrzymali od bp. Walentego Herburta dożywotnie sołtystwo we wsi Lubatowa.
• 1570 – bp Walenty Herburt sprzedaje Cebrzykom nieurodzajną rolę za 280 grzywien i 12 groszy. Po części były to wynagrodzenia za zasługi rodziny na rzecz biskupa. (Stanisław Cebrzyk -syn szlachcica Mikołaja, studiował na Akademii Krakowskiej).
• W 1589– biskup przemyski płacił podatki od 14 łanów kmiecych, młyna, siedmiu zagrodników, 10 komorników, rzemieślnika oraz od dwóch łanów sołtysa.
• 1621– za pozwoleniem biskupa Jana Wężyka, Anna Cebrzyk zrzeka się wieczystego wójtostwa na korzyść Jana Zarzyckiego, który wraz z małżonką 30 kwietnia 1627 roku otrzymali dożywotnie sołtystwo w Lubatowej. Jako rekompensatę za poniesione koszty odnowienia budynków.
• 26 marca 1636– wdowa po Janie – Jadwiga Krasowska – odstępuje sołtystwo w Lubatowej Zygmuntowi Punikowskiemu i Katarzynie z Pełczowskich. Za przywilej dożywotniego wójtostwa, otrzymany od biskupa Andrzeja Szołdskiego muszą jednak płacić na rzecz fabryki katedry przemyskiej 12 florenów polskich rocznie. Po ich śmierci, spadkobiercom wypłacone zostanie 3/4 z tej sumy.
• 1636 – Lubatowa została wcielona do dóbr kapitulnych mimo nieporozumienia na tle własnościowym, które sprostował dopiero biskup Wacław Hieronim Sierakowski (1700-1780). W wyniku, czego wieś została darowana kapitule w zamian za sołtystwo w Domaradzu i Przysietnicy. Zamianę prawnie zatwierdził papież Benedykt XIV w Rzymie 13 grudnia1745 roku.
• W drugiej połowie XVIII wieku – istnieje w Lubatowej już systematyczna szkoła parafialna, jako jedna z piętnastu w powiecie krośnieńskim.
• 1769-1772– w Lubatowej i okolicy toczyły się walki konfederatów barskich z wojskami carycy Katarzyny. Potomkami konfederatów, osiadłych później w naszej miejscowości są rodziny: Jasłowskich, Kasprzyckich, Korzeniowskich, Masłowskich, Maścibrzuchów, Starowiejskich oraz Ziębów.
• W czasie rzezi galicyjskiej (1846) – podburzeni przez zaborców chłopi pobili i wygnali ze wsi zarządcę dóbr biskupich wraz z rodziną.
• Podczas wydarzeń Wiosny Ludów w Lubatowej istniała chłopska partyzantka wykorzystująca w walce działa jednorazowego użytku, rozpadające się po oddaniu salwy.
• 1848– uwłaszczenie i rozparcelowanie gruntów folwarcznych. Lubatowa przestała być własnością Kapituły Przemyskiej
• Na przełomie wieków XIX i XX – zawiązał się wśród mieszkańców Lubatowej ruch ludowy, którego inicjatorami byli Jan Stampiński oraz ksiądz Stanisław Stojałowskii. Szkolnictwo galicyjskie będące w rękach duchowieństwa stopniowo traci swe uprawnienia na rzecz powstawania szkół ludowych.
• 1896 – zawiązuje się w Lubatowej Miejscowa Rada Szkolna, której przewodniczącym został ksiądz Franciszek Zygłowicz a zastępcą Ignacy Szulc. W 1900 roku nabyto od Kapituły Przemyskiej grunty pod budowę szkoły. Powstała sześcioklasowa szkoła powszechna. Kierownictwo szkoły, nauczyciele oraz księża byli od samego początku nauki zwolennikami patriotycznego wychowania młodzieży.
• 1907 – powstaje w Lubatowej jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
• W lipcu 1910 – podczas uroczystości z okazji 500. rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem na wzniesieniu przy drodze do Jasionki, przy udziale mieszkańców okolicznych miejscowości postawiono krzyż upamiętniający z sukces Polaków z 1410 roku.
• 1912 – z inicjatywy ludowców utworzono w Lubatowej Drużyny Bartoszowe, które włączono w czerwcu 1914 roku do Polskich Drużyn Strzeleckich. Lubatowianie należeli do dukielskiego Sokoła.

• 1914 – po wybuchu I wojny światowej do legionowych szeregów wyruszyła z Lubatowej garstka ochotników z roczników, nie objętych mobilizacją austriacką, którzy z poświęconą przez księdza Siedleczkę bronią przemierzali szlaki bojowe z Legionem Wschodnim, a po jego rozwiązaniu z I i II Brygadą Legionów. Za wspieranie organizacji wojskowo-niepodległościowej zostali aresztowani przez władze carskie i wywiezieni na Sybir ksiądz Michał Siedleczko, wójt Jan Jakieła oraz organizator Drużyn Bartoszowych –Józef Ceglarz. W czasie działań wojennych, które miały miejsce we wsi w dniach
• 23-26 grudnia1914 oraz 16 maja 1916 r.– naprzeciw stanęli i strzelali do siebie Polacy w mundurach wojska austriackiego i rosyjskiego. Wielu Lubatowian uczestniczących w wojnie w mundurach austriackich po przejściu linii frontu włoskiego udało się do Francji, do miejsca gdzie generał Haller organizował Polską Armię.
• 1921 – poświęcenie kościoła. Stary przeciekający kościółek rozebrano, a wiele figurek i krzyży trafiło do licznych w Lubatowej kapliczek.
• II wojna światowa – w Lubatowej powstał jeden z pierwszych na tym terenie ruch oporu. Organizatorem ogniwa konspiracyjnego był por. Michał Zygmunt, który zbiegł z transportu do oflagu. Wraz z księdzem Nalepą, kierownikiem szkoły Józefem Myśką, nauczycielką Zofią Burghartową oraz ppor. Janem Kopczą z Lubatówki i Stanisławem Turkiem, zorganizował pierwsze przerzuty na Węgry. Po nawiązaniu łączności z grupą z Miejsca Piastowego konspiratorzy z Lubatowej weszli w skład organizacji Służba Zwycięstwa Polski], a po jej wchłonięciu przez Związek Walki Zbrojnej stali się głównymi organizatorami Placówki ZWZ w Dukli (kryptonim "Dalia"). Po aresztowaniu i osadzeniu Zygmunta w Oświęcimiu komendantem placówki został Jan Kopcza ("Waldemar"). Placówka ta, zajmowała się gromadzeniem broni, rozbudową siatki konspiracyjnej, ukrywaniem ludzi poszukiwanych przez Niemców – głównie w domach górnej części wsi, przysiółku Doły i Kolonia, akcjami propagandowymi i sabotażowymi. m.in.; wypuszczenie ropy w kopalni "Lubatówka". W Lubatowej obok oddziału ZWZ/AK z inicjatywy Jakuba Stanisza, powstała konspiracja ludowców "Chłostra", przekształcona później w Bataliony Chłopskie.
• 1940 – zorganizowano komplety tajnego nauczania w zakresie szkoły podstawowej i średniej. W wiosce zorganizowano schronienie dla jeńców radzieckich, którzy uciekli z obozu pod Rymanowem, dla Polaków wypędzonych z Wielkopolski i Śląska, a także dla partyzantów z oddziału OP-11 dowodzonego przez Jana Czuchrę (pseudonim "Orski") wracającego z akcji "Łańcuch" na słowacką placówkę graniczną w Certiżnem. ścigający partyzantów żołnierze niemieccy w odwecie zastrzelili dwóch mieszkańców Lubatowej: Stanisława Frankiewicza, u którego oddział kwaterował oraz Błażeja Zająca – komendanta warty wiejskiej.
• 1944 – po czerwcowym zamachu partyzantów na Paula Diebala, krwawego komendanta Schutzpolizei w Dukli Niemcy w akcji pacyfikacyjnej aresztowali i zamordowali 1 lipca w Lesie Warzyckim koło Jasła kilkunastu mieszkańców Lubatowej. Niedługo po tym tragicznym ciosie mieszkańców Lubatowej objęła kolejna pacyfikacja. Tym razem aresztowano 38 lubatowian, których stracono 24 lipca 1944 roku w Lesie Grabińskim koło Iwonicza. Razem z nimi zastrzelili aresztowanych w tym czasie mieszkańców Iwonicza, Brzostka, Korczyny i innych nierozpoznanych.
• 20 sierpnia 1944 – mieszkańcy Lubatowej przysłużyli się w zdobywaniu Iwonicza Zdroju i rozbrojeniu placówki niemieckiej oraz rozbrojenie taboru niemieckiego i rozdanie zdobycznych koni mieszkańcom wsi. W tym też czasie przejęto od partyzantów słowackich broń i amunicję, którą przewieziono do Iwonicza Zdroju. Kolejne wrześniowe walki z okupantem na terenie miejscowości i okolicy wspomogły inne oddziały ruchu oporu, zakwaterowane we wsi i w lesie koło Cergowej – pluton "Boruty", a także kompania "Moreny". Z ochotników utworzono kolejny pluton.
• 2 września 1944 - Plutony Pika i Boruty w Lubatowej rozbiły 40 – osobowy oddział Niemców i Ukraińców zabierając broń i konie.
• 17 września 1944 – wkroczenie wojska IV Frontu Ukraińskiego AR do Lubatowej.

[edytuj] Szlaki piesze

• Cergowa (716 m n.p.m.) – Lubatowa – Iwonicz-Zdrój – Rymanów-Zdrój – Puławy – Tokarnia (778 m n.p.m.) (Główny Szlak Beskidzki)

[edytuj] Szlak papieski

Szlak, którym wędrował przez Beskid Niski, w 1952 r., przyszły papież – ks. Karol Wojtyła, w towarzystwie pięciu studentów, przebiega w pobliżu kościoła.

Wspomnienia z tej wyprawy, zostały zebrane i opisane w książce Andrzeja Potockiego; "Bieszczadzkimi i beskidzkimi śladami Karola Wojtyły":

W kolejny już dzień swojej wyprawy podróżnicy przez Mszanę postanowili dojść na przełęcz Dukielską. Stąd pojechali do Dukli i jeszcze tego samego popołudnia wspinali się na szczyt Cergowej (716 m n.p.m.). Kolejny dzień po spędzonej nocy we wsi Cergowa to przejście przez Jasionkę, Lubatową skąd szlakiem czerwonym dotarli do Iwonicza i Rymanowa-Zdroju.

[edytuj] Góra Cergowa

Cergowa (zwana też Górą Cergowską lub Wielką Górą) wznosi się na wysokość 716 m n.p.m. i jest położona na południowy wschód od Lubatowej. Jej nazwa ma celtyckie pochodzenie: "kerg" znaczy góra. Od innych wzniesień Beskidu Dukielskiego odróżnia ją trójgarbna sylwetka. Południowe, gęsto zalesione, stoki Cergowej wznoszą się dość łagodnie, natomiast północne, opadają głęboką zerwą w dolinę Jasionki. Swój kształt góra zawdzięcza budowie geologicznej: nasunięcie płaszczowiny dukielskiej na płaszczowinę śląską spowodowało tak silne nachylenie stoków, dochodzące do 40-70%. Wielka Góra posiada trzy wierzchołki: wschodni (681 m), środkowy (683 m) oraz zachodni (716 m) z żelaznym krzyżem. Jest znana z rzadko spotykanych w Beskidach jaskiń szczelinowych tzw. Borsuczych Dziur. Na górze znajdują się ponadto dwa rezerwaty "Tysiąclecia", a także "Cisy w Nowej Wsi" chroniące naturalne lasy ze stanowiskami cisów.

[edytuj] Kościół pw. Św. Stanisława Biskupa Męczennika w Lubatowej

[edytuj] Stary, drewniany kościół

Stary, drewniany kościół w Lubatowej wybudowano ok. 1529 roku, kiedy to został on konsekrowany przez biskupa przemyskiego Jana Karnkowskiego. W 1921 r., w związku obawą o zawalenie, podjęto decyzję o likwidacji drewnianej świątyni.

[edytuj] Nowy kościół

W rok 1918 pracowano przy wznoszeniu nowej świątyni. Styl nowego kościoła określano jako nadwiślański gotyk lub neogotyk. Z zewnątrz świątynia miała 40 m długości i 28 m szerokości, a wieża była o wysokości 50 metrów. Dach dwuspadowy, kryty blachą, natomiast mury zostały zrobione z kamienia i cegły. W 1929 r. wykonano szopkę oraz figurki, które w okresie świąt Bożego Narodzenia są wystawiane. 8 czerwcu 1937 nastąpiła konsekracja nowej świątyni.

[edytuj] Las Grabiński

Zobacz więcej w osobnym artykule: Las Grabiński.

Las, w którym hitlerowcy zamordowali w 1941 roku 72 osoby.