Nowa Ruda

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°35' N 16°30' E50.5833333 16.5 (Nowa Ruda)

Nowa Ruda
Herb Nowej Rudy Flaga Nowej Rudy
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina  - rodzaj	Nowa Ruda miejska
Burmistrz	Tomasz Jacek Kiliński
Powierzchnia	37,05 km²
Położenie	50° 35' N 16° 30' E
Liczba mieszkańców (2007)  - liczba ludności  - gęstość	24 169 652 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	74
Kod pocztowy	57-400
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie Polski Nowa Ruda
TERC10 (TERYT)	5020108041
Urząd miejski3 Rynek 1 57-400 Nowa Ruda tel. 74 872-03-15; faks 74 872-22-68
Strona internetowa miasta

Nowa Ruda (niem. Neurode, czes. Nová Ruda) – miasto i gmina w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Obecnie miasto pełni funkcje ponadgminnego ośrodka administracyjno-edukacyjnego dla mikroregionu noworudzko-radkowskiego.

Spis treści 1 Położenie 2 Historia 3 Zabytki 3.1 Inne ciekawe miejsca 4 Kultura 5 Szkolnictwo 6 Opieka zdrowotna 7 Sport i rekreacja 8 Baza hotelowo-gastronomiczna 9 Gospodarka 10 Handel 11 Sąsiednie gminy 12 Transport 13 Miasta partnerskie 14 Struktura powierzchni 15 Demografia 16 Zobacz też 17 Media 18 Radio internetowe 19 Linki zewnętrzne

[edytuj] Położenie

Nowa Ruda położona jest w województwie dolnośląskim w powiecie kłodzkim nad Włodzicą. Miasto położone u podnóża Gór Sowich zamieszkuje ponad 25 tysięcy mieszkańców co czyni je drugim miastem pod względem liczby ludności w powiecie (po Kłodzku), oraz piętnastym w województwie dolnośląskim. Nowa Ruda jest ważnym węzłem komunikacyjnym krzyżują się tutaj ważne trasy wojewódzkie:

• 385 Droga wojewódzka nr 385 (Ząbkowice Śląskie – Tłumaczów)
• 381 Droga wojewódzka nr 381 (Wałbrzych – Kłodzko)

W mieście zlokalizowana jest stacja kolejowa, dworzec autobusowy dzięki czemu można do Nowej Rudy dotrzeć koleją lub autobusami PKSu. Dzięki dogodnemu położeniu komunikacyjnemu odległości z miasta do ważnych ośrodków nie są duże:

• Wałbrzych – 35 km
• Kłodzko – 22 km
• Wrocław – 86 km
• Tłumaczów (Przejście graniczne) – 10 km
• Opole – 119 km
• Ząbkowice Śląskie – 27 km
• Dzierżoniów – 29 km
• Bielawa – 23 km
• Świdnica – 47 km
• Legnica – 106 km
• Jelenia Góra – 98 km
• Kudowa-Zdrój – 40 km
• Poznań – 256 km

Miasto położone jest w Sudetach Środkowych. Podzielone jest na trzy dzielnice: Centrum, Drogosław i Słupiec.

Według danych z 30 czerwca 2004², miasto miało 24 697 mieszkańców.

[edytuj] Historia

Nowa Ruda miasto położone w dolinie rzeki Włodzicy swą historią sięga wieku XIII. Miasto założone zostało za czasów kolonizacji niemieckiej pod rządami króla czeskiego Przemysława Otokara II. Panował on w latach 1253-1278. Pierwsza pisana wzmianka o Nowej Rudzie datowana jest na rok 1337. Od 1347 r. dobra noworudzkie były własnością rodu Donynów. W latach 1350-1470 w mieście znacząco rozwinęło się rzemiosło takie jak tkactwo, szewstwo, oraz sukiennictwo. Poskutkowało to nadaniem cechu szewcom noworudzkim w 1404 r. oraz miejskim sukiennikom w roku 1416. Wojny husyckie w latach 1427-1429 zniszczyły doszczętnie miasto. Odbudowywało się ono długo i powoli na podstawie nowo nadanych praw poprzez rodzinę Donynów, którzy prawa te nadali w 1434 r. Rok ten to także rok w którym po raz pierwszy wzmiankowana była kopalnia węgla kamiennego w mieście. Nowa Ruda w 1472 r. przechodzi pod władanie Jerzego Stillfrieda jednego z rycerzy króla Czech, którym był Jerzy z Podiebradów. Jerzy Stillfried zaślubia także siostrę Donynów – Annę von Donyn. Wiek XVI zapisuje się w historii miasta najazdem hrabiego Bernarda Turna w 1622 r. Z racji tego iż Anna i Jerzy byli orędownikami wyznania protestanckiego miasto zostaje zniszczone przez owego hrabiego w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648). Uwięzieni Stillfriedowie nawracają się jednak na katolicyzm w efekcie czego uzyskują wolność i ponowne prawo do dóbr noworudzkich. Miasto od 1742 r. zostaje włączone do Państwa Pruskiego na skutek zakupienia ziemi kłodzkiej przez króla Prus. Stillfriedowie w ciągu następnych lat stali się właścicielami 1/3 obszaru ziemi kłodzkiej. Jednakże w 1810 r. Nowa Ruda wraz z przyległościami przeszła na własność rodziny Magnisów. Pozostali oni właścicielami miasta aż do 1945 r. Wcześniej bo już w 1855 r. Nowa Ruda stała się siedzibą powiatu, który obejmował dwa miasta – Nową Rudę i Radków, oraz 37 osad wiejskich. Miasto rozwijało się gospodarczo. Powstawały nowe zakłady włókiennicze, lecz przede wszystkim rozwijało się intensywnie górnictwo. Powstało wiele kopalni na terenie miasta m.in. kopalnia "Ruben" w Nowej Rudzie, "Johann Baptysta" w Słupcu, "Rudolph" w Przygórzu, oraz "Wenzeslaus" w Ludwikowicach Kłodzkich. Z rokiem 1871 miasto należało do II Rzeszy Niemieckiej. W 1879 r. doprowadzono do miasta kolej z Kłodzka, a w 1880 na stację w Nowej Rudzie wjechał pociąg z Wałbrzycha. Korzystny rozwój gospodarczy przerwał najtragiczniejszy pożar w dziejach miasta który miał miejsce 23 maja 1884 r. Spłonęła wówczas spora część śródmieścia, m.in. rynek i kościół parafialny. Działania wojenne podczas I wojny światowej szczęśliwie ominęły miasto, jednak nastąpiła stagnacja gospodarcza miasta, która pogłębiając się doprowadziła do odebrania statusu miasta powiatowego Nowej Rudzie w roku 1932. W 1937 r. obchodzono uroczyście 600-lecie miasta, a słynny mieszkaniec miasta – prof. Joseph Wittig wydał obszerną kronikę Nowej Rudy. II wojna światowa, jej zawieruchy, szczęśliwie ominęły miasto nie niszcząc jego zabudowy. Jednak okres ten to czas największej katastrofy górniczej w historii noworudzkiego górnictwa. W kopalni "Ruben" na skutek zawału zginęło 187 górników.

Armia radziecka zajęła miasto bez walki dopiero po kapitulacji Niemiec 8 maja 1945 r. W czerwcu tegoż roku przybyli pierwsi Polacy. Początkowo prowadzone były spory z Czechami o to, do kogo ma należeć ziemia kłodzka. Jednak po ich rozwiązaniu Nowa Ruda znalazła się ostatecznie w granicach Polski i przyjęła obecną nazwę. Wybrano pierwszego polskiego burmistrza, którym został Edward Miernik. Administracja polska dokonała wysiedlenia dotychczasowej ludności miasta do Niemiec; w jej miejsce napływali Polacy z centralnej części kraju oraz przesiedleńcy z Kresów. Pojawili się też polscy górnicy z Francji, oraz Polacy z innych krajów. Spowodowało to trudności integracyjne społeczeństwa Nowej Rudy.

Miasto po wojnie znacznie się rozbudowało. Powstało wiele zakładów przemysłowych dających pracę mieszkańcom, głównie w przemyśle wydobywczym i włókienniczym. Powstawały kopalnie (Kopalnia Węgla Kamiennego "Piast", dawny "Ruben", oraz Kopalnia Węgla Kamiennego "Słupiec", dawniej "Johann Baptysta")^{[potrzebne źródło]}. Wybudowano Zakłady Przemysłu Jedwabniczego "Nowar" oraz oddział Dzierżoniowskich Zakładów Radiowych "Diora". W 1954 r. Nowa Ruda po raz drugi w swej historii została stolicą powiatu. Do 1975 r., w którym ten status utraciła, była stolicą najmniejszego powiatu w ówczesnym województwie wrocławskim. W 1970 Noworudzianie otrzymali nowy budynek Miejskiego Ośrodka Kultury, w 1972 r. zorganizowano w mieście Festiwal Studentów Szkół Artystycznych, a w 1973 r. Nową Rudę połączono administracyjnie w jeden organizm miejski z sąsiednim miastem Słupiec (który niespełna kilka lat wcześniej uzyskał prawa miejskie). II połowa lat 70. XX w. to okres kolejnych tragicznych wypadków górniczych. W 1976 r. w KWK "Nowa Ruda" zginęło 17 górników, a w 1979 r. zginęło kolejnych 7 górników. W okresie stanu wojennego w kopalni miał miejsce strajk, który zakończył się aresztowaniami i procesami. Okres transformacji gospodarki nie ominął miasta. Mieszkańcy aktywnie włączyli się w przemiany zachodzące w ich mieście. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego uzyskali w czasie pierwszych wolnych wyborów samorządowych wszystkie 28 mandatów w Radzie Miejskiej Nowej Rudy. W 1990 ukazał się pierwszy numer "Gazety Noworudzkiej" oraz podpisano umowę o współpracy partnerskiej z niemieckim miastem Castrop-Rauxel. Rok później z czeskim miastem Broumov i francuskim Wallers-Arenberg podpisano podobne umowy. Transformacja niestety odbiła się głębokim echem na mieście. Skutkiem tego była likwidacja wszystkich większych zakładów w mieście. W 1992 w stan likwidacji postawiona została KWK "Nowa Ruda", w 1994 r. zamknięto także pole "Piast". Pole "Słupiec" działało do 2000 r. kiedy także uległo likwidacji. Los taki spotkał także pozostałe zakłady przemysłowe miasta. W 2001 r. upadły Zakłady Przemysłu Jedwabniczego "Nowar" a nieco wcześniej filia dzierżoniowskiej "Diory". Obecnie bezrobocie jest głównym problemem miasta. W latach 1945-1975 Nowa Ruda należała do starego województwa wrocławskiego, lata 1975-1999 to okres przynależności do województwa wałbrzyskiego, a od 1999 r. Nowa Ruda należy do powiatu kłodzkiego, województwa dolnośląskiego.

[edytuj] Zabytki

• Rynek z Ratuszem z 1884 r. (jeden z najładniejszych w Polsce)
• Fontanna z figurą Jana Chrzciciela i Jezusa Chrystusa z 1909 r. na rynku
• Dom – muzeum Josepha Wittiga – kronikarza Nowej Rudy.
• Muzeum Górnictwa z podziemną trasą i kolejką górniczą.
• Kościółek (sanktuarium Matki Bożej Bolesnej) i wieża widokowa na Górze Wszystkich Świętych (dziel. Słupiec)
• Kościół pod wezwaniem św. Mikołaja (z okazałymi murami oporowymi i schodami od strony ul. Fredry)
• Kościół św. Barbary w Drogosławiu (dzielnica Nowej Rudy)
• Barokowa Kaplica Loretańska z lat 1765 - 1768 r. (ul. Cmentarna)
• Dawny zbór ewangelicki wybudowany w latach 1866 - 1868 (obecnie kościół pw. Bożego Ciała, ul. Kolejowa)
• Most kamienny w ciągu ul. Piłsudskiego, nad ul. Podjazdową (jeden z najstarszych na Dolnym Śląsku)
• Domy Tkaczy z podcieniami nad Włodzicą z XVIII w. (ul. Nadrzeczna)
• Zamek Stillfriedów z XIV w.
• Wiadukt kolejowy wzniesiony w latach 1879 - 1880
• Kościół św. Anny z 1644 r.
• Figur św. Jana Chrzciciela
• Kościół św. Krzyża z przełomu XIII/XIV w.
• Kościół Wniebowzięcia NMP z XVI w.
• Figura św. Jana Nepomucena
• Kamienice mieszczańskie

[edytuj] Inne ciekawe miejsca

• Samolot MiG-21 z licytacji WOŚP (ustawiony obok stacji paliw Orlenu, pomiędzy dzielnicami Centrum i Słupiec)
• Kompleks Sportowy-Rekreacyjny CTS w dzielnicy Słupiec (hala widowiskowo-sportowa, boiska, korty tenisowe, AQUA Centrum – basen z szeregiem atrakcji)

Latem warto zwiedzić okolice:

• Wzgórza Włodzickie
• Góry Sowie
• Góry Stołowe
• Wielką Sowę (1015 m n.p.m)
• Podziemne hitlerowskie miasta Gór Sowich (Walim i Osówka)
• Uzdrowiska Kotliny Kłodzkiej
• Bazylikę w Wambierzycach, z ruchomą szopką

Zimą można wybrać się na narty do pobliskich ośrodków narciarskich:

• Sokolec
• Rzeczka
• Przełęcz Jugowska
• nieco dalej Zieleniec

[edytuj] Kultura

Nowa Ruda jest centrum kulturalnym dla okolicznych miejscowości i gmin. W mieście działa Miejski Ośrodek Kultury, Kino, Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie, Noworudzki Klub Literacki Ogma, działają dwa Muzea: Górnictwa i Josepha Wittiga. Organizowane są imprezy zarówno plenerowe jak i salowe z zakresu teatru, muzyki, czy tańca.

1. W Nowej Rudzie życie kulturalne toczy się głównie wokół Miejskiego Ośrodka Kultury którego początki sięgają 1971 r. MOK organizuje wiele imprez kulturalno-rozrywkowych, festynów, prowadzi zajęcia z dziedziny plastyki, muzyki, czy teatru. Ośrodek dysponuje dwiema salami. Jedną większą na 451 miejsc, która jest jednocześnie salą kinową. Prowadzone tutaj Kino MOK wyświetla seanse filmowe dla mieszkańców miasta i nie tylko. Druga sala, mniejsza, może pomieścić około 200 widzów. Używana jest podczas imprez estradowych, teatralnych i muzycznych licznie organizowanych w Nowej Rudzie. Spośród najważniejszych imprez organizowanych w mieście wyróżniają się:

• Międzynarodowe Noworudzkie Spotkania z Folklorem
• Dni Nowej Rudy
• Turniej Tańca Towarzyskiego

2. Historia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Nowej Rudzie w Nowej Rudzie sięga 1949 r. Biblioteka dysponuje pokaźnym księgozbiorem w którym znajduje się ponad 130 tysięcy woluminów. Biblioteka prenumeruje około 70 tytułów czasopism i gazet. Uzupełnieniem tychże zasobów są zbiory audiowizualne w którym znajduje się ponad 2,5 tysiąca pozycji. Biblioteka jest współorganizatorem kilku imprez a mianowicie:

• Noworudzkie Spotkania z Poezją
• Polsko-Czeskie Dni Kultury Chrześcijańskiej

Przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Nowej Rudzie działa Noworudzki Klub Literacki Ogma który patronuje i zrzesza lokalnych poetów i twórców. Wydawane są tomiki poezji oraz antologia poetycka.

3. Muzeum Górnictwa:

4. Muzeum Josepha Wittiga:

[edytuj] Szkolnictwo

W Nowej Rudzie znajdują się następujące placówki edukacyjne:

• Polsko-Czeska Wyższa Szkoła Biznesu i Sportu „Collegium Glacense”
• Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Henryka Sienkiewicza w Nowej Rudzie
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowej Rudzie
• Centrum Szkoleniowo-Usługowe KaeRtur – Niepubliczna Placówka Kształcenia Ustawicznego, Niepubliczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli
• Powiatowa Centrum Doskonalenia Kadr – Biblioteka Pedagogiczna w Nowej Rudzie

[edytuj] Opieka zdrowotna

• W Nowej Rudzie istnieje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (organem założycielskim zakładu jest Starostwo Powiatowe w Kłodzku) Zakład posiada 2 przychodnie rejonowe na terenie miasta (dzielnica Centrum i Drogosław) , Ośrodek Zdrowia w Jugowie, Ośrodek Zdrowia w Bożkowie, oraz Szpital Rejonowy w skład którego wchodzą działy:

-> Wewnętrzny "A" -> Wewnętrzny "B" -> Pediatryczny – Zakład Opiekuńczo Leczniczy w Nowej Rudzie – Centralne Laboratorium Analityczne

• W Nowej Rudzie znajdują się również przychodnie niepubliczne takie jak:

– Lekarska Spółdzielnia Specjalistyczna "EVITA", (III przychodnie w dzielnicach:Centrum, Słupiec, Drogosław) – Centrum Medyczne EUROMED NZOZ – NZOZ ZDROWIE – Przychodnia spec. OPTOMED

• W dzielnicy Słupiec przy ul. Kłodzkiej zlokalizowana jest Podstacja Pogotowia Ratunkowego. Podstacja swoim zasięgiem obejmuje gminy: Nowa Ruda (Miasto) , Nowa Ruda, Radków

[edytuj] Sport i rekreacja

• Klub sportowy "Piast", pl. Sportowy 1

• Centrum Turystyczno-Sportowe Spółka z o.o., ul. Kłodzka 16

• Hala Widowiskowo-Sportowa, ul. Kłodzka 16

• "Aqua Centrum", ul. Kłodzka 16

• Górska Turystyka Konna "OVERO" Stefan Kobak, ul. Nowa Osada 5

• Stajnia "Pod Lasem" Janusz Cembryło, ul. Ugory 11

• Korty tenisowe, ul. Kłodzka (przy Hali Sportowej) oraz ul. Łużycka

[edytuj] Baza hotelowo-gastronomiczna

• Hotel "NOWA RUDA" ul. Kłodzka 14,
• Hotel "ROMANTICA" pl. Grunwaldzki 3
• Pensjonat "Góra Anny" ul. Góra Anny 2

[edytuj] Gospodarka

W Nowej Rudzie wydobywany był węgiel kamienny. Kopalnia Węgla Kamiennego Nowa Ruda została zamknięta w ramach restrukturyzacji górnictwa. W Słupcu pracuje odkrywkowa kopalnia gabra – kamieniołom.

[edytuj] Handel

Większe obiekty handlowe : Intermarche , Bricomarche , Biedronka , Savia , Żabka (3) , Eko

[edytuj] Sąsiednie gminy

Nowa Ruda, Radków, Bielawa, Pieszyce, Głuszyca, Stoszowice, Kłodzko

[edytuj] Transport

• Drogi Wojewódzkie

• 381 – Wałbrzych – Nowa Ruda – Kłodzko 8
• 384 – 8 39 Łagiewniki – Dzierżoniów – Bielawa (obwodnica) – Nowa Ruda385
• 385 – Tłumaczów – Nowa Ruda – Srebrna Góra – Ząbkowice Śląskie – Ziębice – Grodków – Jaczowice

• Drogi Lokalne

• Nowa Ruda – Jugów – Sokolec – Walim
• Nowa Ruda – Bieganów
• Nowa Ruda – Bożków – Gorzuchów
• Nowa Ruda – Dzikowiec – Wolibórz

• Linia kolejowa: Wałbrzych Główny – Nowa Ruda – Kłodzko Główne
• Na terenie miasta realizowany jest obecnie II etap budowy Obwodnicy Nowej Rudy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381

[edytuj] Miasta partnerskie

• Wallers-Arenberg, Francja
• Castrop-Rauxel, Niemcy
• Broumov, Czechy

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Nowa Ruda ma obszar 37,04 km², w tym:

• użytki rolne: 61%
• użytki leśne: 17%

Miasto stanowi 2,25% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	24 697	100	12 863	52,1	11 834	47,9
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	666,8		347,3		319,5

• Ludność - podział na dzielnice:

Nowa Ruda - Centrum -> 10528

Nowa Ruda - Słupiec -> 10893

Nowa Ruda - Drogosław -> 3819

• Liczba ludności na osiedlach mieszkaniowych:

Osiedle Wojska Polskiego : 3679

Osiedle XXX Lecia : 1897

Osiedle Piastowskie : 1637

Według danych zamieszczonych w dniu: 22.03.2007 r. przez Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Nowej Rudzie

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1236,49 zł.

[edytuj] Zobacz też

• powiat noworudzki
• Związek Miast Polskich
• Gmina Nowa Ruda
• Gmina Ruda
• Obniżenie Noworudzkie

[edytuj] Media

• "Twój Przyjaciel Domu"
• Gazeta Noworudzka
• TV Sudecka

[edytuj] Radio internetowe

• EnerStacja - Radiowy Klimat Nowej Rudy:

Jest to radio internetowe działające przy serwisie informacyjnym.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Nowa Ruda – Muzeum Górnictwa (galeria zdjęć)
• eNeRstacja - Radiowy klimat Nowej Rudy i pierwsze źródło informacji

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi