Żory

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°03' N 18°42' E50.05 18.7 (Żory)

Żory
Herb Żor Flaga Żor
Województwo	śląskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Gmina  - rodzaj	Żory miejska
Prawa miejskie	1272
Prezydent miasta	Waldemar Socha (e-mail)
Powierzchnia	64,64 km²
Położenie	50° 03' N 18° 42' E
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	62 416 966 os./km² 659 000 (ROW)
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 32
Kod pocztowy	44-240
Tablice rejestracyjne	SZO
Położenie na mapie Polski Żory
Miasta partnerskie	Kamp-Lintfort Mezőkövesd Poswol Montceau-les-Mines
Urząd miejski3 Aleja Wojska Polskiego 25 44-240 Żory tel. (+48 32)43 48 220; faks (+48 32)43 51 215 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Żory (cs.,śl. Žory, niem. Sohrau, łac. Sari) - miasto na prawach powiatu położone w południowej Polsce, w województwie śląskim. Jedno z najstarszych miast Polski (prawa nadane w XIII wieku). W latach 1977-1982 miasto było siedzibą gminy wiejskiej Żory. W latach 1975-1998 Żory administracyjnie należały do województwa katowickiego.

Jest jednym z miast należących do Rybnickiego Okręgu Węglowego oraz Subregionu Zachodniego. Siedziba dekanatu. Stan ludności na dzień dzisiejszy wynosi około 62 tysięcy mieszkańców. Obecnie miasto spełnia rolę handlową, usługową, logistyczną oraz małej przedsiębiorczości.

Spis treści 1 Geografia 2 Nazwa miasta 3 Podział administracyjny 4 Historia 4.1 Niepodległe Księstwo Raciborskie 4.1.1 Piastowie 4.2 Pod czeskim panowaniem 4.2.1 Piastowie 4.2.2 Przemyślidzi 4.3 księstwo rybnicko–żorsko–pszczyńskie 4.3.1 Wojna o sukcesję korony czeskiej po Jerzym z Podbieradów 4.3.2 Podiebradzi 4.3.3 Przemyślidzi 4.3.4 Piastowie 4.4 Pod panowaniem rodu Habsburgów 4.4.1 Hohenzollernowie 4.5 Pod pruskim panowaniem 4.6 II Rzeczpospolita 4.7 III Rzesza 4.7.1 bitwa o Żory 4.8 Polska Rzeczpospolita Ludowa 4.9 Teraźniejszość 5 Zabytki 6 Komunikacja i infrastruktura 7 Miejscowości sąsiednie i charakterystyczne: 8 Edukacja 8.1 Przedszkola 8.2 Szkoły podstawowe 8.3 Gimnazja 8.4 Szkoły Ponadgimnazjalne 8.5 Uczelnie Wyższe 8.6 Inne 9 Żorskie kościoły 10 Handel 11 Kultura 11.1 Kina 11.2 Biblioteki 11.3 Muzea 12 Sport 12.1 Kluby 12.2 Działalność Sportowa 13 Internet w Żorach 13.1 Dostawcy Internetu w Żorach 14 Statystyki 15 Sławni ludzie 16 Miasta Partnerskie 17 Przypisy 18 Zobacz też 19 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

Żory leżą na Górnym Śląsku na Płaskowyżu Rybnickim nad rzeką Rudą. Obszar miasta wynosi 64,64 km², co daje mu miejsce w pierwszej sześćdziesiątce na liście polskich miast pod względem powierzchni. Żory graniczą z powiatami mikołowskim, pszczyńskim i rybnickim oraz miastami Jastrzębie-Zdrój i Rybnik.

[edytuj] Nazwa miasta

Nazwa miasta ewoluowała od najdawniejszej Sari, która do dziś jest łacińskim odpowiednikiem nazwy Żor. Następnie powoli zmieniając się przez Zari i Żary doszła do obecnej Żory. Od początku jednak nazwa nawiązywała do ognia, gdyż pożary niejednokrotnie trawiły miasto (do dziś 11 maja obchodzi się tu Święto Ogniowe na przypomnienie tragicznego pożaru z 1702 r.).

[edytuj] Podział administracyjny

Żory składają się z 9 dzielnic oraz 7 osiedli, które z uchwałą z dnia 29 czerwca 2007 roku są również dzielnicami. Oprócz nich istnieją także 2 inne, które nie posiadają żadnego statusu i wchodzą w skład danej dzielnicy gdzie się znajdują. Wszystkie sołectwa w tym dniu utraciły swój statut i uzyskały miano dzielnicy. ^[1]

Dzielnice Zachód Śródmieście Kleszczówka Rowień-Folwarki Osiny Kleszczów Baranowice Rogoźna Rój

Osiedla (będące również dzielnicami) Księcia Władysława Powstańców Śląskich 700-lecia Żor Władysława Sikorskiego Wojciecha Korfantego Władysława Pawlikowskiego

Osiedla wchodzące w skład dzielnicy Gwarków Fadom (ulica Boczna)

[edytuj] Historia

W okresie tworzenia się polskiej państwowości ziemie dzisiejszych Żor zamieszkiwało lechickie plemię Golęszyców.

[edytuj] Niepodległe Księstwo Raciborskie

Miastu nadano nazwę Civitas Sari

[edytuj] Piastowie

• W dokumencie z 1258 roku wydany przez księcia opolsko-raciborskiego Władysława w którym potwierdza rudzką fundację klasztoru Cystersów, dokonano pierwszego wspomnienia o wsi Żory.
• 24 lutego 1272 książę opolsko-raciborski Władysław zawiera umowę zamiany nieruchomości z rycerzem o imieniu Chwalisz. Na podstawie tej umowy wieś rycerska Żory przechodzi na rzecz księcia, natomiast rycerz Chwalisz otrzymuje wieś Ściernia. Żory zostały ulokowane na szlaku handlowym Wrocław-Głubczyce-Racibórz-Oświęcim-Kraków-Lwów-Kijów oraz Praga-Opawa-Racibórz-Oświęcim-Kraków-Lwów-Kijów. ^[2] Stąd miasto posiadało dwie bramy, tj. bramę krakowską oraz bramę cieszyńską. Miastu nadano owalny kształt 450x300m. Na jego środku zlokalizowano rynek w kształcie prostokąta o wymiarach 100x75m.
• 25 lutego 1272 Żory zostały ulokowane jako miasto na prawie magdeburskim. Lokacji dokonałksiążę opolsko-raciborski Władysław. Ufundował on mury miejskie oraz murowany kościół. Fortyfikacja miasta była kontynuowana za rządów Przemysława raciborskiego i wnuka Leszka raciborskiego.
• W 1292 r. książę raciborski Przemysław składa hołd lenny królowi czeskiemu Wacławowi II Czeskiemu,

[edytuj] Pod czeskim panowaniem

[edytuj] Piastowie

• 19 lutego 1327 roku w Opawie książę raciborski Leszek raciborski, obok innych książętami górnośląskimi, złożył hołd lenny królowi czeskiemu Janowi I Luksemburskiemu vel Ślepemu
• 24 sierpnia 1335 roku w Trenczynie na Słowacji w obecności króla Węgier Karola Roberta pełnomocnicy króla Kazimierza III Wielkiego zawarli układ królem Czech Janem I Luksemburskim zwanym Ślepym i jego synem Karolem na mocy z którego królowie Czech zrzekali się praw do Królestwa Polskiego z wyłączeniem większości księstw śląskich, w tym księstwa raciborskiego, którymi władał m.in. Leszek raciborski. Formalnie układ ten zatwierdzony został w 1339.
• 19 listopada 1335 roku w Wyszehradzie - król Czech - Jan Luksemburski i królPolski - Kazimierz III Wielki uzgodniono porozumienie między Polską a Czechami, w którym Jan Luksemburski potwierdzili ratyfikacji preliminary z Trenczyna.
• W 1336 - umiera ostatni piastowski książę raciborski Leszek raciborski.

[edytuj] Przemyślidzi

• W 1337 - księstwo raciborskie przechodzi w ręce czeskich Przemyślidów; pierwszym władcą z tej dynastii zostaje książę opawski Mikołaj II, żonaty z córką Przemysława raciborskiego Anną.
• W roku 1345 podczas wojny króla Polski Kazimierza III Wielkiego z królem Czech Janem I Luksemburskim wojska polskie i węgierskie, które wkroczyły na teren księstwa raciborskiego, bezskutecznie oblegały Żory. Sąsiedni Rybnik został wtedy doszczętnie spalony.^[3] 29 czerwca 1345 roku Jan Luksemburski stanął obozem między Frysztatem a Wodzisławiem. Na skutek zagrożenia wojska Kazimierza odstąpiły od oblężenia miasta.
• 22 października 1348 roku na mocy układu pokojowego zawartego w Namysłowie pomiędzy królem Polski Kazimierzem Wielkim i księciem świdnickim i jaworskim Bolkiem II Małym, a królem Czech Karolem IV Luksemburskim. Istnieje pogląd, iż zaginiona druga strona dokumentu zawierała zrzeczenie się roszczeń Polski do Śląska.
• W latach 1378-1382 w Żory wraz z częścią księstwa raciborskiego jako zastaw znajdowały się we władaniu księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka,
• W roku 1384 Żory przystąpiły do Związku Śląskiego 22 miast śląskich i ziemi wieluńskiej, którego celem było zapewnienie bezpieczeństwa szlaków handlowych. Związek ten powstał z inicjatywy księcia Przemysława I Noszaka. Dla realizacji tego celu otrzymały przywilej karania przestępców mieczem.
• 7 listopada 1407 podpisano w Żorach pokój, który kończył konflikt pomiędzy Księciem cieszyńskim a Księciem opawskim Janem II Żelaznym vel. Raciborskim. Kulminacyjnym punktem tego konfliktu było zamordowanie w 1406 najstarszego syna Przemysława Noszaka, również Przemysława Oświęcimskiego Młodszego, który powracał z Gliwic do Cieszyna i w okolicach Rybnik a został napadnięty przez Marcina Czecha, działającego z polecenia księcia opawskiego Jan II Żelazny (Raciborski).
• W kwietniu 1433 roku Żory były oblegane przez wojska husyckie. Wojskami husyckimi dowodził Bolesław IV Opolski. Agresorzy odstąpili od oblężenia na wieść o nadciągającej odsieczy w postaci rycerstwa śląskiego pod dowództwem księcia karniowsko-raciborskiego Mikołaja V. Mieszkańcy Żor dołączyli do wojsk anty-husyckich. Husyci zostali pobici, a Bolesław IV Opolski musiał ratować się ucieczką.

[edytuj] księstwo rybnicko–żorsko–pszczyńskie

• W latach 1456-1473 w wyniku podziału pomiędzy synami księcia Mikołaja V Karniowskiego (tj. Janem IV Karniowskim a Wacławem III Rybnickim) Wacław III Rybnicki zostaje księciem na Rybniku, Pszczynie i Żorach. Książę za siedzibę obrał sobie zamek w Rybniku.

[edytuj] Wojna o sukcesję korony czeskiej po Jerzym z Podbieradów

• 22 marca 1471 w Pradze umiera król Chech Jerzy z Podiebradów. Jego następcą został Władysław II Jagiellończyk. O koronę musiał walczyć z królem węgier Maciejem Korwinem, który 3 maja 1469 roku Ołomuńcu koronował się na króla Czech.
• W 1473 ma miejsce najazd Macieja Korwina na Śląsk
• 6 czerwca 1473 roku po trwającym 3 miesiące bezskutecznym oblężeniu Żor zawarty został pod pokój ziemski. Na mocy tego pokoju Wacław III Rybnicki zmuszony został oddać kasztelanowi krakowskiemu, kanclerzowi wielkiemu koronnemu Jakubowi z Dębna – gwarantowi rozejmu - Żory.Rybnika przypadł Kropaczowi z Niewiadomia, Pszczyny i Żor,
• W 1478 Jakub z Dębna odsprzedaje Żory Janowi V Raciborskiemu,
• 23 czerwca 1478 roku, po śmierci księcia Wacława III Rybnickiego, król Władysław II Jagiellończyk nadaje Henrykowi z Podiebradów, najstarszemu spośród synów króla Jerzego z Podiebradów, prawa do księstwa rybnicko–żorsko–pszczyńskiego. Wraz ze śmiercią Wacława III nastąpił realny koniec tego księstwa.

[edytuj] Podiebradzi

• 14 lipca 1478 roku książę Wiktoryn z Podiebradów uzyskał tytuł prawny do księstwa rybnicko – żorsko – pszczyńskiego, którym od 1474 roku z łaski Macieja Korwina, rządził chociaż ani Rybnik, ani Żory do niego nie należały.
• 21 czerwca 1479 roku w Ołomuńcu Władysław II Jagiellończyk podpisuje z Maciejem Korwinem pokój na mocy którego Maciej Korwin uzyskuje prawa od Śląska i Moraw.

[edytuj] Przemyślidzi

• 1493 - księstwo trafia w ręce księcia Walentyna Raciborskiego
• W 1517 Formalny rozpad księstwa. Pszczyna zostaje Pszczyńskim Wolnym Państwem Stanowym, którego władca podległ bezpośrednio władzy cesarskiej

[edytuj] Piastowie

• 13 listopada 1521 umiera Walentyn Raciborski - schedę po nim otrzymuje Jan II Dobry. Rybnik i Żory zostają inkorporowane do księstwa opolsko-raciborskiego

[edytuj] Pod panowaniem rodu Habsburgów

• 29 sierpnia 1526 w bitwa pod Mohaczem ginie król Czech i Węgier Ludwik II Jagiellończyk. Po jego śmierci władzę w Czechach i na Węgrzech, zgodnie z układem z 1515 r., objął Ferdynand I Habsburg - mąż Anny Jagiellonki, siostry Ludwika.
• W 1532 umiera ostatni z raciborskich Przemyślidów Jan II Dobry

[edytuj] Hohenzollernowie

• W roku 1532 po śmierci Jana II Dobrego księstwo opolsko-raciborskie dostało się w całości w ręce Jerzego Hohenzollerna. Tym samym Księstwo Raciborskie dostało się pod władzę rodu Hohenzollern.
• W roku 1552 wielki pożar trawi połowę miasta położoną pomiędzy rynkiem a Bramą Krakowską.
• W roku 1555 Żory zdziesiątkowała epidemia dżumy.
• W roku 1569 luteranie przejęli świątynię murowaną.
• W roku 1627 podczas wojny trzydziestoletniej protestanckie wojska pod dowództwem Petera Ernesta von Mansfeld zajmują Żory. Następnie katolickie wojska Albrechta Wallensteina zdobywają i rabują miasto.
• W dniu 5 marca 1629 roku na mocy edyktu restytucyjnego króla Czech i Węgier oraz cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Ferdynanda II Habsburga, dokonano katolikom zwrotu części dóbr zsekularyzowanych po roku 1552. Na mocy tego edyktu świątynia murowana powraca do wyznawców Kościoła rzymskokatolickiego.
• 17 maja 1661 roku miasto nawiedza wielki pożar, w którym spłonął drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.
• 11 maja 1702 roku drewniana zabudowa miasta doszczętnie płonie w wielkim pożarze. Dla zapobieżenia następnym pożarom mieszkańcy złożyli bogu votum, iż będą go corocznie tego dnia błagać o ochronę od ognia. Dzisiaj dzień ten znany jest jako „Święto Ogniowe”.

[edytuj] Pod pruskim panowaniem

Miasto przybiera nazwę Sohrau

• 11 czerwca 1742 roku zostaje podpisany pokój we Wrocławiu pomiędzy apostolską królową Węgier, królową Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii i Ilirii, arcyksiężną Austrii, księżną Salzburga, Styrii, Karyntii, Krainy i Bukowiny, wielką księżną Siedmiogrodu, margrabiną Moraw, księżną Górnego i Dolnego Śląska, Modeny, Frulii, Raguzy i Zadaru, hrabiną Habsburga i Tyrolu, Kyburga, Gorycji i Gradiszki, etc. Marią Teresą Habsburg a elektorem Brandenburgii i królem w Prusach Fryderykiem II Wielkim Hohenzollernem. Pokój ten zakończył I wojnę śląską. Na mocy tego pokoju miasto przechodzi pod panowanie pruskie
• W roku 1807 kolejny wielki pożar w którego ofiarą poda m.in średniowieczny drewniany kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Po tym zdarzeniu zdecydowano, by miasto odbudowywać już wyłącznie w formie murowanej. Od tej pory rozpoczęto powolną rozbiórkę murów obronnych, gdyż stanowiły tanie źródło surowca budowlanego.
• W roku 1818 Żory weszły w skład nowo utworzonego powiatu rybnickiego.
• W roku 1830 uruchomiono w Żorach huta „Waleska”.
• W roku 1835 uroczyście otwarto synagogę przy ulicy Kościuszki 3.
• W roku 1842 uruchomiono w Żorach Odlewnię Żeliwa huta „Pawła”.
• W roku 1842 uruchomiono w Żorach wybudowano młyn parowy, należący do rodziny Sternów, w której w 17 lutego1888 roku urodził się Otto Stern, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki z 1943.
• w latach 1844 - 1843 miasto dotknęła epidemia tyfusu - 1/3 mieszkańców wymarła;
• 25 maja 1847 Żory nawiedziła wielka powódź.
• W roku 1851:
  • odradza się żorska parafia luterańska,
  • miasto uzyskuje utwardzone drogi do Orzesza, Rybnika oraz Pszczyny.
• 22 października 1854 ks. superintendent (Biskup) Kern z Kluczborka poświęca nowy kościół ewangelicki.
• W roku 1871 Karol Miarka otwiera w Żorach Kasyno Katolickie mające na celu działalność kulturalno-oświatową.
• W roku 1878 otwarto w Żorach oddział Spółdzielni Spożywców Prawdziwych Wiarusów.
• W roku 1884 Żory uzyskały połączenie kolejowe z Orzeszem.
• W roku 1888 Żory uzyskały połączenie kolejowe z Gliwicami.
• W roku 1913 Żory uzyskały połączenie kolejowe z Wodzisławiem przez Pawłowice i Jastrzębie.
• 20 marca 1921, po dwóch powstaniach śląskich przeprowadzono na Górnym Śląsku plebiscyt, mający rozstrzygnąć o przynależności państwowej tego terytorium pomiędzy Polską a Niemcami. Prawie 70% mieszkańców Żor zagłosowało za pozostaniem w Niemczech i także końcowy wynik plebiscytu był na korzyść Rzeszy, na co odpowiedzią był wybuch III powstania śląskiego. W tym ostatnim powstaniu po stronie polskiej walczył XIII Żorski Pułk Piechoty Wojsk Powstańczych.

[edytuj] II Rzeczpospolita

Miasto przybiera nazwę Żory

• 4 lipca 1922 roku decyzji komisji Ligi Narodów miasto Żory zostało przejęte przez administrację polską i weszło w skład II Rzeczypospolitej Polskiej jako część autonomicznego województwa śląskiego
• 4 lipca 1922 gen. Stanisław Szeptycki na czele żołnierzy Wojska Polskiego.
• W roku 1922 w mieście gości Naczelnik Państwa Józef Piłsudski.
• W latach 1922-1939 w Żorach stacjonował II dywizjon 23 pułku artylerii lekkiej Obrony Narodowej „Rybnik”.
• W roku 1925 uruchomiono komunikację autobusową z Rybnikiem.
• 25 marca 1931 zostaje poświęcona nowa świątynia ewangelicka pod wezwaniem Zbawiciela
• W roku 1936 Żory uzyskały połączenie kolejowe z Rybnikiem.
• W roku 1936 Żory uzyskały połączenie kolejowe z Pszczyną.
• 1 września 1939 w szturmie na miasto udział wzięły 5 Dywizja Pancerna Wehrmachtu oraz 53 Pułk Piechoty Wehrmachtu. Atak na Żory rozpoczął się o godz. 10:00 rano a miasto padło po godz. 14:00. W czasie walk śmierć poniósł ppor. rez. Władysław Pawlikowski oraz 9 innych żołnierzy.

[edytuj] III Rzesza

Miasto przybiera nazwę Sohrau (niemiecka nazwa używana do 1922)

• 8 października 1939 roku dekretem Adolfa Hitlera obszar Górnego Śląska, w tym Żory, został wcielony do III Rzeszy;
• w latach 1939 - 1945 w Żorach działała Tajna Organizacja Narodowa Jerzego Kałko - w 1942 została ona zdekonspirowana a Jerzy Kałko trafił do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu;
• 4 marca 1941r. - wprowadzenie Volkslisty
• 19 i 20 stycznia 1945r. przez Żory pieszo ewakuowano więźniów obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (tzw. marsz śmierci). Odbywał się on na 63 km. trasie Oświęcim - Wodzisław Śląski. Na terenie miasta zastrzelono 47 osób.

[edytuj] bitwa o Żory

• od 27 stycznia 1945r. do 24 marca 1945r. trwała bitwa o Żory. Pozycje obronne Wehrmachtu oraz SS wyznaczono na linii Żory–Pawłowice.
  • 30 stycznia 1945 roku – pierwszy radziecki ostrzał artyleryjski miasta,
  • 2 lutego 1945 roku – radzieckie przygotowanie artyleryjskie i bombowe,
  • 5–6 lutego 1945 roku – ewakuacja niemieckich mieszkańców Żor przez Borynię, Ostrawę, Linz do Braunau,
  • 10 marca 1945 roku – radzieckie przygotowanie artyleryjskie i bombowe,
  • 17 marca 1945 roku:
    • 38 Armia pod dowództwem gen. Kiriła Moskalienki dostaje definitywny rozkaz zdobycia Żor, Wodzisławia Śląskiego oraz Opawy natomiast siły pomocnnicze tej armii dostają rozkaz zdobycia Jastrzębia i Moszczenicy
    • 60 armia gen P. Kuroczkina dostaje rozkaz zdobycia Raciborza
  • W dniu 24 marca 1945 roku zmasowane natarcie radzieckiej 38 Armii pod dowództwem gen. Kiriła Moskalienki i 1 Czechosłowackiej Samodzielnej Brygady Pancernej pod dowództwem ppłk Vladimira Janko doprowadziło do wyzwolenia miasta spod okupacji niemieckiej. Na skutek walk 80% zabudowy miasta zostało doszczętnie zburzone. Skala zniszczeń wynikała z faktu, iż władze radzieckie podjęły decyzję aby 1 Front Ukraiński pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa uprzemysłowiony obszar Górnego Śląska w zasadzie bezstratnie. Ta umiejętna ofensywa wojsk radzieckich, polegała na okrążeniu wojsk niemieckich w taki sposób, iż pozostawiono im wąską gardziel, którą mogli się ewakuować w kierunku na Żory. Katowice zostały wyzwolone w dniu 27 stycznia 1945, Chorzów zaś 28 stycznia1945. Podobne zniszczenia dotknęły sąsiednie miejscowości:
    • w dniu 26 marca 1945 został wyzwolony Rybnik – zniszczeniu uległo jedynie 25% zabudowy miasta;
    • w dniu 26 marca 1945 został zdobyty Wodzisław Śląski – zniszczenia miasta wyniosły 80% zabudowy miasta;
    • w dniu 31 marca 1945 został zdobyty Racibórz – zniszczenia miasta wyniosły 85%^[4].
    • 22–24 kwietnia 1945 – została wyzwolona Opawa – znaczna część miasta uległa uszkodzeniu lub całkowitemu zniszczeniu.

[edytuj] Polska Rzeczpospolita Ludowa

Miasto przybiera nazwę Żory

• Żory zaczęły się powoli dźwigać ze zgliszcz i stopniowo coraz bardziej zaludniać, stając się typową sypialnią dla górników pracujących w okolicznych kopalniach.
• w roku 1969 Żory zdobywają I laur w ogólnopolskim konkursie "Mistrza Gospodarności'.
• W latach 70. i I poł. 80. XX w. następuje gwałtowny rozwój miasta związany z polską akcją osadniczą oraz budową mieszkań w technologii tzw. "wielkiej płyty".
• 15 marca 1988r. podjęła służbę operacyjną w mieście Zawodowa Straż Pożarna
  • 23 maja 1988r. - uroczyste otwarcie strażnicy ZSP Żory
  • 1 stycznia 1989r. utworzono Komendę Rejonową Straży Pożarnej w Żorach

[edytuj] Teraźniejszość

• 1 stycznia 1999 roku Żory stały się powiatem grodzkim

W wyniku restrukturyzacji przemysłu ciężkiego i przeobrażeń strukturalnych w Polsce w latach 90., miasto przestało pełnić swoją dotychczasową funkcję i stanęło na nowej drodze rozwoju. Postawiono na rozwój sektora usług, handlu i logistyki oraz małej i średniej przedsiębiorczości przy wykorzystaniu doskonałego położenia miasta w regionie. Na terenie Żor funkcjonuje Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna oraz Żorski Park Przemysłowy.

Położenie pomiędzy konurbacją górnośląską a Beskidami powoduje, iż w Żorach coraz większym powodzeniem cieszą się tereny przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe - dojazd do pracy z Żor do Katowic zajmuje około 30 minut. Jednakże następuje spadek liczby mieszkańców. Charakterystyczną cechą Żor jest struktura wiekowa mieszkańców - prawie połowa z nich nie ukończyła 30 roku życia. Można powiedzieć, iż mimo wielowiekowej historii, Żory należą do najmłodszych miast w Polsce.

[edytuj] Zabytki

• Kościół gotycki pw. św. św. Filipa i Jakuba
• Mury obronne
• Kapliczka przy ul. Murarskiej
• Kamienne krzyże pokutne na starym cmentarzu przy ul. Męczenników Oświęcimskich oraz w dzielnicy Rogoźna na posesji przy ul. Wodzisławskiej
• Gichta - pozostałość po hucie "Waleska" z 1836 r.
• Niskie kamieniczki powstałe z cegieł muru obronnego przy ul. Murarskiej
• Pałac klasycystyczny z XVII/XVIII w. w dzielnicy Baranowice
• Stare miasto
• cmentarz żydowski- 1818 r

[edytuj] Komunikacja i infrastruktura

Żory leżą na południe od autostrady A4. Dodatkowo przez Żory (dzielnicę Rowień będzie przebiegać planowana autostrada A1 łącząca południe z północą. Przez Żory przebiegają następujące drogi:

• 924 Droga wojewódzka nr 924 (Kuźnia Nieborowska - Knurów - Czerwionka-Leszczyny - Szczejkowice - Żory)
• 932 Droga wojewódzka nr 932 (Wodzisław Śląski – Marklowice – Świerklany – Żory)
• 935 Droga wojewódzka nr 935 (Racibórz – Rydułtowy – Rybnik – Żory – Pszczyna)
• 81 DK81 (Katowice – Mikołów – Łaziska Górne – Żory – Skoczów - Harbutowice)
• A1E75 Autostrada A1 (Gdańsk – Toruń – Łódź – Częstochowa – Gliwice – Żory – Gorzyczki) (planowana, rozpoczęcie prac: II kwartał 2008 roku.

Komunikacja miejska w Żorach jest organizowana przez MZK Jastrzębie-Zdrój. W mieście działają też linie autobusowe ZTZ Rybnik oraz MZK Tychy.

[edytuj] Miejscowości sąsiednie i charakterystyczne:

W sąsiedztwie 'Żor' znajdują się następujące miejscowości:
Gliwice, Opole	Czerwionka-Leszczyny, Łaziska Górne,Mikołów,	Katowice
Rybnik	N W E S	Suszec, Tychy, Oświęcim, Kraków
Wodzisław Śląski, Racibórz, Opawa, Ostrawa	Jastrzębie Zdrój, Szczyrk, Wisła, Cieszyn, Czeski Cieszyn	Pszczyna, Pawłowice Śląskie, Warszowice, Bielsko-Biała

[edytuj] Edukacja

Żory oferują pełną gamę usług z zakresu edukacyjnego od form przedszkolnych aż do uczelni wyższych (wydział zamiejscowy Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej w Katowicach).

[edytuj] Przedszkola

13 publicznych przedszkoli:

• Przedszkole nr 4
• Przedszkole nr 5
• Przedszkole nr 6 (Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 6)
• Przedszkole nr 7 (Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 7)
• Przedszkole nr 8
• Przedszkole nr 9 (Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 9)
• Przedszkole nr 12
• Przedszkole nr 13
• Przedszkole nr 16 im. Czesława Janczarskiego
• Przedszkole nr 17
• Przedszkole nr 19
• Przedszkole nr 22
• Przedszkole nr 23 im. Lucyny Krzemienieckiej

[edytuj] Szkoły podstawowe

14 publicznych szkół podstawowych, w czym jedna specjalna:

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 3
• Szkoła Podstawowa nr 5 (Zespół Szkół nr 3)
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Tadeusza Kościuszki (Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 6)
• Szkoła Podstawowa nr 7 (Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 7)
• Szkoła Podstawowa nr 8
• Szkoła Podstawowa nr 9 im. Henryka Sienkiewicza (Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 9)
• Szkoła Podstawowa nr 11 im. Gustawa Morcinka
• Szkoła Podstawowa nr 12 (specjalna)
• Szkoła Podstawowa nr 13 (Zespół Szkół Nr 6)
• Szkoła Podstawowa nr 14
• Szkoła Podstawowa nr 15
• Szkoła Podstawowa nr 16 im. Marii Konopnickiej (Zespół Szkół nr 8)
• Szkoła Podstawowa nr 17 im. Stanisława Ligonia

[edytuj] Gimnazja

8 publicznych gimnazjów, jedno społeczne i specjalne:

• Gimnazjum nr 1 im. Karola Miarki (Zespół szkół ogólnokształcących)
• Gimnazjum nr 2
• Gimnazjum nr 3 (Zespół Szkół nr 3)
• Gimnazjum nr 4
• Gimnazjum nr 5 im. Jana Pawła II
• Gimnazjum nr 6 (Zespół Szkół nr 6)
• Gimnazjum nr 7 (specjalne)
• Gimnazjum nr 8 im. Marii Konopnickiej (Zespół Szkół nr 8)
• Gimnazjum w Zespole Szkół Społecznych im. Wspólnej Europy

[edytuj] Szkoły Ponadgimnazjalne

• 10 szkół ponadgimnazjalnych w tym 4 Licea Ogólnoksztłcące
• Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia i Samorządowa Szkoła Muzyczna II Stopnia

[edytuj] Uczelnie Wyższe

• Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Katowicach - wydział zamiejscowy
• Politechnika Śląska w Gliwicach - wydział zamiejscowy

[edytuj] Inne

• 3 szkoły językowe (Right NOW, Tower, Step by Step)
• 2 prywatne szkoły muzyczne (Yamaha, Casio)

[edytuj] Żorskie kościoły

• Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Baranowicach przy ul. Strażackiej 3 (Żory)
• Parafia Matki Bożej Częstochowskiej w Kleszczowie przy ul. Pszczyńskiej 59 (Żory)
• Parafia św. Brata Alberta na Kleszczówce przy ul.Jodłowej 12 ( Żory)
• Parafia św. Józefa Robotnika w Osinach przy ul. Głównej 99 (Żory)
• Parafia NMP Matki Kościoła w Rogoźnej przy ul. Wodzisławskiej 138a (Żory)
• Parafia Niepokalanego Serca NMP w Rowniu przy ul. Wiśniowej 9 (Żory)
• Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Roju przy ul. Wodzisławskiej 207 (Żory Rój)
• Parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego w Rudziczce przy ul. Szkolnej 1
• Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Suszcu przy ul. św. Jana 55
• Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach przy ul. Garncarskiej 16
• Parafia Miłosierdzia Bożego w Żorach przy ul. Okrężnej 1
• Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Żorach przy ul. Boryńskiej 54
• Parafia Ewangelicko-Augsburska pw. Zbawiciela w Żorach przy ul. Osińskiej 4
• Kościół Zielonoświątkowy zbór "Elim" w Rynku 23
• Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego przy ul. Biskupiej 26
• Kościół Wolnych Chrześcijan przy ul. Kłapczyka 41c
• Świadkowie Jehowy Sala Królestwa przy ul.Hańcówka 8

[edytuj] Handel

Żory to miasto rozwijające się głównie w kierunku handlowym. Znajdują się sklepy z wielu branż odzieżowych, budowlanych, spożywczych itp.

• Hipermarkety - Auchan, Kaufland
• Supermarkety - Tesco, Carrefour Express
• Dyskonty - Biedronka (2), Lidl, Aldi
• Markety budowlano-dekoracyjne - Castorama, Leroy Merlin, Komfort, Jysk, Pepco, Dy-wy-ta
• Targowiska miejskie - Targowisko główne (ul. Folwarecka), os. Sikorskiego, os. Powstańców Śląskich, Hala Targowa (os. Pawlikowskiego)
• Sklepy RTV i AGD - RTV Euro AGD (2), Mix Electronics, Avans (2), Neonet
• Stacje Paliw - Shell (3), MM Petro, Jet, Stacja Paliw Auchan, Bliska, Lotos (2), Statoil (2), Slovnaft

[edytuj] Kultura

Miasto posiada Miejski Ośrodek Kultury, w którym znajduje się sala widowiskowa gdzie dzieją się najważniejsze spektakle teatralne w Żorach, na pierwszym piętrze można podziwiać galerie na wybrany temat, a na drugim piętrze muzeum pokazujące kulturę Afryki choć nie tylko. Oprócz tego ośrodka działają też inne działające na terenie całego miasta. Miejska Biblioteka Publiczna znajduje się na osiedlu Pawlikowskiego i posiada 9 filii (z czego jedna w szpitalu).

[edytuj] Kina

• Kino "Na Starówce" - jedna sala kinowa (aktualnie w remoncie, seanse w MOK-u)

[edytuj] Biblioteki

• Miejska Biblioteka Publiczna na osiedlu Pawlikowskiego
• Filia nr 1 na os. Księcia Władysława
• Filia nr 2 Baranowice (ul. Strażacka 6)
• Filia nr 3 Rowień (ul. Rybnicka 226)
• Filia nr 4 w Roju (ul. Wodzisławska)
• Filia nr 5 na osiedlu Sikorskiego
• Filia nr 6 w Rogoźnej (ul. Wysoka 13)
• Filia nr 7 - ul. Klimka 7 (Śródmieście)

[edytuj] Muzea

• Muzeum Żory

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Sport

[edytuj] Kluby

• MTS Żory (piłka ręczna kobiet) - dawniej TS Pogoń 1922 Żory. Mistrz Polski w sezonie 2003/2004, Wicemistrz Juniorek w 2007
• Hawajskie Koszule (koszykówka mężczyzn) - II liga
• KS Żory (piłka nożna)
• LKS Żory Rój (piłka nożna)
• Polaris Żory (piłka nożna)
• Baranowice (piłka nożna)
• Gepardy Żory (baseball) - ekstraklasa

[edytuj] Działalność Sportowa

• MOSiR Żory
• OLPN Żory

[edytuj] Internet w Żorach

• Hotspot na Rynku i w jego najbliższej okolicy można skorzystać z darmowego bezprzewodowego dostępu do Internetu w technologii WiFi.

[edytuj] Dostawcy Internetu w Żorach

• Broker
• Hyperion
• Śląska Telewizja Kablowa
• EmediaSystem
• Sarinet
• Kki

[edytuj] Statystyki

Zmiany w liczbie ludności na przełomie ponad 200 lat: ^[5]

1794 - 1 554 1807 - 1 711 1818 - 2 041 1820 - 2 116 1825 - 2 234 1831 - 2 701 1837 - 3 355 1843 - 4 041 1849 - 3 438 1855 - 3 336 1861 - 3 662 1945 - 4 404

1955 - 6 000 1970 - 8 875 1975 - 23 231 1980 - 47 484 1985 - 63 985 1990 - 66 987 1994 - 67 107 1996 - 65 993 2000 - 63 550 2004 - 62 828 2007 - 61 818 2008 - 61 375

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (2003) w PLN - 1719,84 zł

=== Ludność ===
Stan na 31.12.2007r.

• Ogółem - 61 375
• Mężczyźni – 30 150
• Kobiety – 31 225
• Bezrobocie – 10,4% (1.861 osób)

[edytuj] Sławni ludzie

Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać próżnych wyrażeń takich jak "znani", "najlepsi" itd. Kryteria możesz omówić w dyskusji artykułu. Zobacz też: Zasady tworzenia list.

• Sonia Bohosiewicz - od 1998 roku aktorka Teatru Starego w Krakowie
• Henryk Frelich- aktor Teatru Wybrzeże, Teatru Wyspiańskiego, obecnie lekarz stomatolog.
• Ignatz Grünfeld - słynny katowicki mistrz i przedsiębiorca budowlany oraz radny miejski
• Zygmunt Łukaszczyk – wojewoda śląski od 30 listopada 2007
• Jerzy Makula - lotnik, wielokrotny mistrz świata w lotach szybowcowych
• ks. dr Johannes Nikel - biblista, prepozyt kapituły katedralnej we Wrocławiu
• Alojzy Orszulik - emerytowany biskup łowicki, uczestnik rozmów w Magdalence
• Ryszard Andrzej Ostrowski – polski polityk, radca prawny, poseł na Sejm III kadencji
• Wiesław Pieregorólka, dyrygent
• Stanisław Sojka - muzyk
• Otto Stern - fizyk, noblista
• Iwona Węgrowska (pseudonim Abra) - piosenkarka oraz uczestniczka piątej (VIP) edycji Baru

[edytuj] Miasta Partnerskie

• Kamp-Lintfort
• Mezokovesd
• Poswol
• Montceau-les-Mines

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• Synagoga w Żorach
• Ludność Żor
• Rybnicki Okręg Węglowy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Portal Urzędu Miasta Żory
• Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Żory
• Plan Miasta Żory

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi