Pistolet TT
Z Wikipedii
| TT | |
 |
|
| Pistolet TT (egzemplarz wyprodukowany przed II wojną światową) | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo |  ZSRR |
| Rodzaj | pistolet samopowtarzalny |
| Historia | |
| Prototypy | 1930 (TT30) |
| Produkcja seryjna | 1930-1967 (ZSRR) 1947-1959 (Polska) |
| Wyprodukowano | ok. 3 000 000 egz. |
| Dane techniczne | |
| Kaliber | 7,62 mm |
| Nabój | 7,62 x 25 mm |
| Wymiary | |
| Długość | 195 mm |
| Wysokość | 134 mm |
| Szerokość | 27 mm |
| Długość lufy | 116 mm |
| Długość linii celowniczej | 156 mm |
| Masa | |
| broni | 854 g (z pustym magazynkiem) 940 g (załadowanej) |
| Inne | |
| Prędkość pocz. pocisku | 420 m/s |
| Zasięg skuteczny | 50 m |
TT (ros. Tulski Tokariewa, potocznie tetetka, oficjalnie 7,62 мм пистолет самозарядный обр. 1933 года) – pistolet samopowtarzalny konstrukcji radzieckiej (pistolet wzór 1933). Działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy. Pistolet strzela nabojami kaliber 7,62 mm x 25 mm (zaadaptowany nabój Mauser 7,63 x 25). Zasilany z magazynka wymiennego o pojemności 8 nabojów.
Spis treści |
[edytuj] Historia konstrukcji
W 1925 roku Fiodor Tokariew skonstruował swój pierwszy pistolet samopowtarzalny. Działał on na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. W czasie prób okazało się że jest to broń celna, ale posiada zbyt dużą masę i wymiary. W 1927 roku Tokariewa włączono do składu biura projektowo-konstrukcyjnego Tulskich Zakładach Zbrojeniowych (w 1936 roku biuro to otrzymało oficjalną nazwę CpKB-14). W 1927 roku rozpoczęto w tym biurze prace nad nowym pistoletem samopowtarzalnym, następcą rewolwerów Nagant.
Pierwszy prototyp pistoletu skonstruowanego przez grupę konstruktorów kierowaną przez Tokariewa był gotowy w 1930 roku. Posiadał on sprężynę powrotną owiniętą naokoło lufy, ale następny prototyp z tego samego roku miał już sprężynę powrotną umieszczoną pod lufą. Konstrukcja pistoletu Tokariewa była wyraźnie wzorowana na konstrukcjach Johna Mosesa Browninga (kształt zewnętrzny na M1903, sposób ryglowania na M1911). Oryginalnym rozwiązaniem Tokariewa był mechanizm uderzeniowo-spustowy wykonany w postaci oddzielnego zespołu, ze sprężyną umieszczoną wewnątrz kurka. W tym samym roku odbyły się próby wojskowe w czasie których pistolet Tokariewa był porównywany z pistoletami skonstruowanymi przez Siergieja Korowina i S.A. Priłuckiego, a także pistoletami zagranicznymi. W wyniku prób postanowiono do uzbrojenia przyjąć pistolet Tokariewa, zalecono także dokonanie drobnych zmian konstrukcyjnych.
W grudniu 1930 roku (lub styczniu 1931 roku) odbyła się druga tura prób. W ich wyniku ponownie zalecono przyjęcie pistoletu Tokariewa do uzbrojenia. W lutym 1931 roku Rewolucyjna Rada Wojenna Związku Radzieckiego postanowiła zamówić pierwsze 1000 sztuk pistoletu Tokariewa przeznaczonych do prób w jednostkach wojskowych. Jednocześnie pistolet Tokariewa otrzymał oficjalną nazwę 7,62 мм пистолет самозарядный обр. 1930 года (ros. 7,62 mm pistolet samopowtarzalny wz. 1930 r.), jednak najbardziej znany był jako Тулски, Токарев (ТТ). W następnych latach pistolet TT był produkowany w zakładach w Tule równolegle z rewolwerem Naganta. W 1933 roku powstała wersja ze zmodernizowanym urządzeniem uderzeniowo-spustowym. Modernizacja miała na celu usprawnienie procesu wytwarzania. Pistolety ze zmodernizowanym urządzeniem spustowym zostały przyjęte do uzbrojenia jako обр. 33 г. (TT-33), a jego produkcję rozpoczęto w 1936 roku.
Początkowo TT nie cieszył się wśród żołnierzy Armii Czerwonej dobrą opinią. Oprócz wad istniejących (np. nie najlepszej celności) zarzucano mu także wady wymyślone. W rezultacie w 1938 roku ogłoszono konkurs na nowy pistolet samopowtarzalny kalibru 7,62 mm. W jego wyniku postanowiono zastąpić pistolet TT pistoletem skonstruowanym przez P. W. Wojewodina. Atak niemiecki w 1941 roku uniemożliwił rozpoczęcie produkcji pistoletu Wojewodina, a TT w trakcie II wojny światowej na tyle ugruntował swoją pozycję, że plany jego wycofania z uzbrojenia zarzucono.
W czasie II wojny światowej zakłady produkujące pistolety TT zostały ewakuowane z Tuły do Iżewska. Pozostali w Tule pracownicy zakładów zbrojeniowych korzystając ze starych, wyremontowanych obrabiarek prowadzili remonty dostarczanych z frontu pistoletów, a także montowali nowe egzemplarze z pozostawionych w magazynach części. W listopadzie i grudniu 1941 roku udało się im odesłać ponownie na front ponad 500 sztuk pistoletu TT. Po odparciu wojsk niemieckich spod Moskwy zakłady w Tule odbudowano i wznowiono w nich produkcję. Poza Tułą i Iżewskiem produkcję pistoletu TT uruchomiono także w Kowrze. Do samego 1942 wyprodukowano ich w ZSRR 735 tysięcy pistoletów TT.
Po wojnie produkcję pistoletu TT kontynuowano. Egzemplarze powojenne posiadają inny wzór nacięć ułatwiających odciąganie zamka (nacięcia są drobniejsze). Na początku lat 50. XX wieku do uzbrojenia Armii Radzieckiej wprowadzono następcę pistoletu TT – skonstruowany przez Nikołaja Makarowa pistolet PM, jednak produkcję "tetetki" zakończono w ZSRR dopiero w 1967 roku.
Po II wojnie światowej licencja na produkcję pistoletu TT została przekazana większości krajów znajdujących się w strefie wpływów ZSRR. Szacuje się że powstało łącznie blisko 3 mln tych pistoletów. Obecnie w ChRL produkowane są (głównie na eksport) zmodyfikowane wersje pistoletu TT – pistolety M 54, M 213, M 201C, NP 10, NP 11, NP 15, NP 17.
TT był także do końca lat pięćdziesiątych produkowany również w Polsce przez Zakłady Metalowe Łucznik w Radomiu. W Wojsku Polskim nosił oznaczenie 7,62 mm pistolet wojskowy wz. 33 (pw wz. 33). Został zastąpiony pistoletem P-64.
Zaletą pistoletu TT jako broni wojskowej była duża przebijalność jego silnej amunicji, wadą m.in. brak nastawnego bezpiecznika – jedynym zabezpieczeniem tej broni jest naciągnięcie kurka na ząb zabezpieczający, co unieruchamiało spust. Duża część wyprodukowanych pistoletów TT była też z powodu niskiej jakości materiałów i pospiesznej obróbki części bardzo niecelna.
[edytuj] Wersje
[edytuj] ZSRR
- TT-30 – pierwsza wersja seryjna.
- TT-33 – wersja seryjna ze zmodernizowanym urządzeniem spustowo-uderzeniowym
- R-3, R-4 – skonstruowane przez Sewjurgina wersje treningowe kalibru .22LR
[edytuj] Polska
- pw wz.33 – pistolet odpowiadający wersji TT-33. Odróżniają się wybitym na zamku oznaczeniem zakładów Łucznik (liczba 11 w owalu). Egzemplarze produkowane do lat lat 50. XX wieku mają na lewej okładce chwytu litery FB w trójkącie (Skrót od Fabryka Broni), na prawej stylizowane litery PW (Pistolet Wojskowy), później stosowano okładki bez tych oznaczeń.
- "Sportowy" – wersja treningowa kalibru .22LR
[edytuj] Węgry
- FEG 48M – identyczny z TT-33. Jedyną różnicą są oznaczenia na zamku i węgierskie godło państwowe na lewej okładce chwytu (oznaczenie 48M nosiła także produkowana na Węgrzech wersja pm PPSz, oraz pistolet wzorowany na Waltherze PP)
- Tokagypt 58 (T 58, Firebird, Super 12) – opracowana na Węgrzech wersja kalibru 9 x 19 mm Parabellum wyposażona w bezpiecznik nastawny umieszczony na szkielecie.
[edytuj] Jugosławia
- M57 – wersja z magazynkiem powiększonym do 9 naboi i w związku z tym wydłużonym chwytem.
- M60 i M65 – produkowane w krótkich seriach wersje kalibru 9 x 19 mm Parabellum
- M70(d) – wersja kalibru 9 x 19 mm Parabellum. W odróżnieniu od M60 i M65 produkowana w dużych ilościach (podobne oznaczenie M70 nosiły produkowane w Jugosławii pistolety kalibru 7,65 x 17 mm SR Browning).
- M70A – wersja pistoletu M70(d) wyposażona w bezpiecznik nastawny umieszczony na zamku
- M88 – skonstruowany w połowie lat 80. pistolet kalibru 9 x 19 mm Parabellum o konstrukcji łączącej M70(d, zasada działania) i małogabarytowych M70 kalibru 7,65 mm (konstrukcja bezpiecznika). Poza wersją M88 z bezpiecznikiem na szkielecie produkowano wesję M88A z bezpiecznikiem na zamku.
[edytuj] Chiny Ludowe
- Type 51 (M 51) – identyczny jak TT-33, nacięcia na zamku jak w pistoletach TT produkowanych przed i w czasie wojny.
- Type 54 (M 54, M 54-1, M20) – identyczny jak Type 51 (M51) poza nacięciami na zamku (zastosowano gęste nacięcia). Egzemplarze eksportowane nosiły początkowo oznaczenie M20
- M 213 – eksportowa wersja kalibru 9 x 19 mm Parabellum z magazynkiem o pojemności 8 nabojów. Posiada bezpiecznik nastawny na szkielecie.
- M 213A – wersja M 213 wyposażona w dwurzędowy magazynek o pojemności 14 nabojów.
- M 213B (M201C) – różni się od M 213A ergonomicznymi okładkami chwytu
- NP 10 – wersja eksportowa, różni się od M 201C kształtem chwytu. Najczęściej spotykane są egzemplarze NP 10 kalibru 7,62 x 25 mm TT, ale sprzedawane są także komplety (lufa + magazynek) pozwalające przystosować ten pistolet do strzelania nabojami 9 x 19 mm Parabellum i .38 Super.
- NP 11 – wersja eksportowa. Ze względów marketingowych ma całkowicie zmieniony kształt zewnętrzny (przypomina Colta M1911) ale budowa wewnętrzna jest prawie identyczna do M 213. Bezpiecznik na zamku.
- NP 15 – wersja eksportowa. Podobny do NP 11, ale skrzydełko bezpiecznika na szkielecie.
- NP 17 – wersja eksportowa. Pistolet sportowy kalibru 9 x 19 mm Parabellum wyposażony w urządzenie wylotowe pełniące rolę osłabiacza podrzutu i odrzutu.
[edytuj] KRL-D
- Type 66 – bardziej znany pod błędną nazwą Type 68. Jest to najbardziej zmodyfikowana wersja pistoletu TT. Modyfikacje są na tyle duże że części pistoletów TT i Type 66 są całkowicie niewymienne.
[edytuj] Opis konstrukcji
Pistolet TT działał na zasadzie krótkiego odrzutu lufy, zamek ryglowany przez przekoszenie lufy. Połączenie lufy z zamkiem w położeniu zaryglowanym zapewniają dwa występy ryglowe wchodzące w wyżłobienia w zamku. Odryglowanie zapewniał ruchomy łącznik. Mechanizm spustowo-uderzeniowy kurkowy bez samonapinania (SA). TT nie posiadał bezpiecznika zewnętrznego. Jedynym zabezpieczeniem jest ząb zabezpieczający (wstępnego napięcia) kurka. Po wystrzeleniu ostatniego naboju z magazynka zamek zatrzymywał się w tylnym położeniu na zaczepie zamka. TT posiadał stałe przyrządy celownicze składające się z muszki i szczerbinki (były stosowane szczerbinki o różnych wysokościach oznaczone numerami od 1 do 5). Magazynek 8 nabojowy, jednorzędowy.
[edytuj] Bibliografia
1. Stanisław Torecki, Broń i amunicja strzelecka LWP, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1985. ISBN 83-11-07146-2
2. Stanisław Kochański, Broń strzelecka lat osiemdziesiątych, Bellona 1991. ISBN 83-11-07784-3
3. Zbigniew Gwóźdź, Piotr Zarzycki, Polskie konstrukcje broni strzeleckiej, SIGMA NOT 1993. ISBN 83-85001-69-7
4. Zbigniew Gwóźdź, Dzieje tetetki, Komandos 3/2000. ISSN 0867-8669
5. Zbigniew Gwóźdź, Dzieje tetetki (2), Komandos 4/2000. ISSN 0867-8669
6. Zbigniew Gwóźdź, Dzieje tetetki (3), Komandos 5/2000. ISSN 0867-8669
7. Wojciech Weiler, TT, Arsenał 3/2004. ISSN 1731-190X
