Połaniec

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°26' N 21°17' E50.4333333 21.2833333 (Połaniec)

Połaniec


Herb Połańca	Flaga Połańca

Gmina
- rodzaj

Połaniec
miejsko-wiejska

Burmistrz

Jacek Tarnowski

Powierzchnia

17,19 km²

Położenie

50° 26' N
21° 17' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

8419
489,8 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

28 - 230 Połaniec

Tablice rejestracyjne

TSZ

Położenie na mapie Polski

Połaniec

TERC10
(TERYT)

3263412054

Miasta partnerskie

Etoile

Soleczniki

Stara Lubowla

Swalawa

Viggiano

Vonitsa

Urząd miejski³

ul. Ruszczańska 27
28 - 230 Połaniec
tel. 15 865-03-05; faks 15 865-03-28

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Połaniec - miasto położone w powiecie staszowskim w południowo-wschodniej części województwa świętokrzyskiego. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej gminy Połaniec. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnobrzeskiego. W Połańcu znajduje się jedna z największych w Polsce elektrowni cieplnych, Elektrownia Połaniec S.A. o mocy 1800MW.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 8419 mieszkańców.

[edytuj] Położenie

Miasto i gmina Połaniec leży w Małopolsce, we wschodniej części Niecki Połanieckiej będącej częścią Kotliny Sandomierskiej. Od wschodu granicę gminy stanowi rzeka Wisła, zaś od północy i zachodu kompleks Lasów Golejowskich. Tutejszy krajobraz ukształtował lodowiec. Pofałdowany teren rozcinają doliny Wisły, Czarnej, Wschodniej i Kanału Strumienia. Niecka Połaniecka opada 30-metrowym stopniem w kierunku wschodnim. W okolicy Połańca i Winnicy Wisła tworzy malowniczy przełom.

Przez miasto przechodzi zielony szlak turystyczny z Chańczy do Pielaszowa.

Miasto leży przy drodze krajowej nr 79 oraz wojewódzkiej nr 764.

[edytuj] Historia

[edytuj] Pradzieje

Pierwsze znane ślady osadnictwa na terenach Połańca pochodzą z paleolitu. Kryterium, którym kierowała się ludność próbująca zasiedlić ziemie nadwiślańskie były przede wszystkim zasobność w zwierzynę i ryby, dogodne ukształtowanie terenu, sprzyjający klimat oraz łatwy dostęp do wody. Jednak pierwsi osadnicy prowadzący koczowniczy tryb życia, pozostawali na danym terenie aż do wyczerpania się naturalnych zasobów. Znaleziska archeologów, pochodzące z obecnych terenów Elektrowni Połaniec, na których odnaleziono ślady kultury łużyckiej mogą świadczyć o zakładaniu stałych osad przez ludność okresu mezolitu na ziemiach połanieckich.

Osadnicy posiadający już umiejętność hodowli bydła i uprawy ziemi pojawili się na terenach Połańca około 4000-3500 lat p.n.e. Odkryte w 1968 roku przez grupę archeologów monety z III w. p.n.e. są istotnym dowodem na kontakty handlowe z Imperium Rzymskim.

[edytuj] Dzieje Połańca

Połaniec zaczyna tętnić życiem około wieku XI, kiedy to zostaje wzniesiony gród przy ujściu rzeki Czarnej do Wisły. Niedaleko nowopowstałego grodu została ulokowana osada o charakterze służebnym, której powstanie datuje się na XI-XII wiek. Wraz z pierwszym miastem powstaje kościółek św. Katarzyny na Winnej Górze.

Rok 1241 to najazd Tatarów na połanieckie ziemie. Gród został doszczętnie złupiony i spalony. Niedaleko wsi Tursko doszło do zażartej bitwy oddziałów rycerstwa polskiego z Tatarami. Według Jana Długosza Polacy zmusili najeźdźców do ucieczki. Lustracja przeprowadzona najprawdopodobniej 1340 r. wskazuje, że Połaniec liczył około 400 mieszkańców.

W 1350 roku miasto na mocy dokumentu wydanego przez Kazimierza Wielkiego zostało przeniesione z Winnej Góry na obecne miejsce. Ze względu na szlak handlowy wiodący z Krakowa do Sandomierza oraz dosyć ważną drogę wodną, spławną Wisłą, Połaniec uzyskał dość wcześnie (przed 1264 r.) prawa miejskie.

W 1442 roku miała miejsce dziwna sytuacja z ówczesnym królem, Władysławem Warneńczykiem, który gromadząc pieniądze na wyprawę przeciwko Turkom, zapożyczył się u właściciela majątku w Rytwianach, Deresława Jastrzębca, na kwotę ponad 4000 złotych. Niestety król zmarł nie spłacając zaciągniętego długu, zostawiając tym samym swojego następcę z nie lada problemem. Jednak spadkobierca po Deresławie zrzekł się niespłaconej sumy na sejmie w Piotrkowie. W ramach rekompensaty król Kazimierz Jagiellończyka podarował Annie, wdowie po Janie Rytwiańskim, Połaniec. Przez ponad 50 lat Połaniec znajdował się w rękach właścicieli latyfundii rytwiańskich. Był to trudny okres w dziejach miasta, gdyż właściciele nastawiali się jedynie na zysk, nie dbając o rozwój estetyczny miasta i rozwój gospodarki. Miasto, na które nałożono nadmiar obowiązków nie mogło rozwijać się tak dynamicznie jak pod „skrzydłami” króla.

Na początku XVI wieku Połaniec ponownie został doszczętnie zniszczony i spalony podczas kolejnego najazdu Tatarów. W zaistniałej sytuacji król Zygmunt Stary postanowił umorzyć podatki dla pogorzelców i zmniejszyć ich wymiar dla mniej poszkodowanych mieszczan. Po zbójeckim napadzie ten sam król ustanowił targi w każdy poniedziałek i trzy jarmarki w roku (na Zielone Świątki, św. Małgorzatę oraz św. Katarzynę). W 1526 roku ogromny pożar objął Połaniec pochłaniając dużą część zabudowy, co było skutkiem kolejnego uwolnienia mieszczan od podatków.

W połowie XVI wieku miastu został ufundowany ratusz, a mecenat nad tym przedsięwzięciem sprawował hetman Jan Amor Tarnowski. Dwanaście lat po tej inwestycji Połaniec został pochłonięty przez kolejny pożar. Również po tym pożarze, podobnie jak poprzednicy, król Zygmunt August zawiesił pobieranie podatków od pogorzelców.

Na początku XVII wieku w mieście powstał szpital dla ubogich, a przy nim kościółek św. Ducha, otwarty decyzją ówczesnego biskupa. W 1632 roku ustanowiono kolejny coroczny jarmark na św. Kazimierza. Przywilej ten został nadany Połańcowi przez Zygmunta III Wazę.

W 1772 roku nastąpił pierwszy rozbiór Polski. Odciął on Połaniec od rynku zbytu, jakim była Galicja, zajęta teraz przez Austriaków. Wysokie cła na transportowane do Galicji towary bardzo spowolniły rozwój gospodarczy miasta. 5 maja 1794 roku Naczelnik Najwyższej Siły Zbrojnej, Tadeusz Kościuszko, zjawił się pod Połańcem zakładając obóz w widłach Wisły i Czarnej. W tym to właśnie miejscu oczekiwał na połączenie swych sił z gen. Janem Grochowskim, by razem z nim uderzyć na armie gen. Denisowa. Początkowo wszystko wskazywało na klęskę oddziałów polskich, lecz zdolności dowódcze Kościuszki sprawiły, że jego armia nie poszła w rozsypkę, ale zachowała ducha bojowego i rozpoczęła odwrót do Warszawy. Bardzo ważnym dokumentem, który został wydany przez Naczelnika był uniwersał połaniecki. Dokument ten został wydany 7 maja 1794 roku. Na mocy Uniwersału chłopi stali się pełnoprawnymi obywatelami Rzeczypospolitej, zostali uwolnieni od poddaństwa, otrzymali wolność osobistą, a tym z nich, którzy wstąpili do armii została całkowicie zniesiona pańszczyzna. Wydarzenie to upamiętnia kopiec Kościuszki w Połańcu.

W 1795 roku, po III rozbiorze Polski, Połaniec trafił do zaboru austriackiego, a od 1815 r. do rosyjskiego. Był to ciężki okres w dziejach historii Połańca. Nasilenie się procesów rusyfikacji na ziemiach nadwiślańskich, po upadku powstania listopadowego, było głównie spowodowane przez chęcią wytępienia polskości, a także scalenia Królestwa z reszta imperium carskiego.

1 czerwca 1869 roku na mocy ukazu carskiego Połaniec utracił prawa miejskie. Okoliczna ludność w czynie tym widziała zemstę za udział w powstaniu styczniowym, lecz według władz carskich powody były zupełnie inne. Pierwszym było to, że Połaniec był miastem tylko z tytułu, a zdecydowaną większość mieszkańców stanowili tu rolnicy. Drugim powodem była liczba ludności. Według ustaleń rządu carskiego miasto musiało mieć, co najmniej 3 tysiące mieszkańców, a Połaniec liczył niespełna 2 tysiące. Wskutek polityki rosyjskiej rozwój miasta został poważnie zahamowany.

[edytuj] Okres międzywojenny i II wojna światowa

W 1934 roku tereny Połańca zostały nawiedzone przez powódź. Z brzegów wystąpiła zarówno Wisła jak i Czarna, zalewając Połaniec i okoliczne wsie. Poszkodowanym rolnikom umorzono podatki, a gmina dostała dofinansowanie z funduszu zapomogowego.

Po wybuchu II wojny światowej rozpoczął się dramat Żydów mieszkających na terenach Polski. Połaniec w tym okresie był uważany za „oazę spokoju”, gdyż położony był z dala od ruchliwych szlaków drogowych, pozbawiony komunikacji kolejowej, nie posiadał także stałych placówek gestapo. Ale także tutaj Holocaust pochłonął kilka tysięcy ofiar. W Połańcu podczas okupacji niemieckiej prowadzono tajne nauczanie na etapie szkoły podstawowej i gimnazjum. Po wkroczeniu do miasta Armii Czerwonej na Połaniec spadły nowe represje. Do łagrów wywieziono 42 mieszkańców.

[edytuj] Okres powojenny

Żmudna praca przy odbudowie i usuwaniu zniszczeń po tym, co działo się w Połańcu w okresie II wojny światowej.

W latach 50. w miasteczku została „podarowana” energia elektryczna, a OSP otrzymała wóz bojowy.
W latach 60. wybudowano szkołę podstawową, uruchomiono komunikacje PKS oraz odbyło się uroczyste otwarci trasy nadwiślańskiej.
W latach 70. najważniejszym wydarzeniem było rozpoczęcie budowy Elektrowni Połaniec. Innym ważnym wydarzeniem było też uruchomienie ZSZ (Zasadniczej Szkoły Zawodowej), który miała kształcić głównie młodych, zdolnych elektryków i elektroników.
W 1980 roku Połaniec odzyskał prawa miejskie. Trzy lata później zakończono budowę elektrowni i nadano jej imię Tadeusz Kościuszki.
W 1997 roku Połaniec nawiedziła powódź tysiąclecia, która wyrządziła ogromne szkody.

[edytuj] Edukacja

Publiczna Szkoła Podstawowa im. T.Kościuszki, ul. Żapniowska 1
Publiczne Gimnazjum im. Królowej Jadwigi, ul. Żapniowska 1
Zespół Szkół im. Oddziału Partyzanckiego Armii Krajowej "Jędrusie", ul. Ruszczańska 23

[edytuj] Sport

Czarni Połaniec – klub piłkarski grający obecnie w IV lidze
Delfin Połaniec – klub sportowy z sekcjami: lekka atletyka, pływanie, warcaby, kolarstwo.

[edytuj] Galeria zdjęć

Połaniecka przyroda	Widoki znad Wisły	Widoki znad Wisły	Zachód słońca
Kopiec Kościuszki	Widok z Kopca Kościuszki	Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Wspomożenia Wiernych