Z Wikipedii
Wielosił błękitny (Polemonium coeruleum) – gatunek byliny należący do rodziny wielosiłowatych (Polemoniaceae). Występuje w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej, w Ameryce Północnej, Azji, Europie. W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu, w polskiej części Karpat jest rośliną rzadką, częściej występuje w słowackiej ich części.
[edytuj] Charakterystyka
- Pokrój
- Bylina osiągająca wysokość 20-120 cm. Jest to jedna z najwcześniejszych naszych roślin wiosennych, rozpoczyna wegetację na przedwiośniu, gdy występują jeszcze nocne przymrozki i nawraca zima.
- Łodyga
- Wzniesiona i rozgałęziająca się, dosyć gruba, dołem naga, w górnej części gruczołowata. Jest obła, ulistniona i pusta w środku. Pod ziemią mięsiste i silnie ukorzenione kłącze.
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe, liście odziomkowe ogonkowe, środkowe liście łodygowe na krótkich ogonkach, wyższe bezogonkowe, wszystkie zaś złożone z licznych (do 27), nieparzysto-pierzasto ułożonych listków. Listki mają eliptycznojajowaty kształt i zaostrzone końce.
- Kwiaty
- Zebrane w wiechy na szczycie łodyg. Kielich zrosły o jajowatych, tępo zakończonych ząbkach. 5 płatków korony o barwie fioletowe lub niebieskiej, spotyka się jednak formy białe. Korona ma długość 15-20 mm, wolne części jej płatków są dwukrotnie dłuższe od części zrośniętej w rurkę. Słupek pojedynczy z trójdzielnym znamieniem. 5 pręcików z dużymi, pomarańczowymi pylnikami, o nitkach dołem owłosionych. Kwiaty wyrastają na pokrytych gruczołami szypułkach, pachną miodem, są przedprątne i zapylane przez błonkówki, lub samopylne. Kwitną od czerwca do sierpnia. Roślina miododajna.
- Owoc
- Trójdzielna torebka z licznymi trójgraniastymi nasionami o długości ok. 2,5 mm i ostrych kantach. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania do 3 lat.
- Biotop, wymagania
- Zarośla, brzegi potoków, mokre łąki. Występuje tylko na wilgotnych siedliskach. Hemikryptofit.
[edytuj] Zagrożenie i ochrona
Roślina objęta ochroną gatunkową. Liczba stanowisk zmniejsza się z powodu melioracji terenów. Wzięta pod ochronę gatunkową od 1983 r. Wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin - gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia VU)[1].
[edytuj] Zastosowanie
- Roślina uprawna : uprawiany jako roślina ozdobna i roślina lecznicza.
- Sposób uprawy : jest łatwy w uprawie, wymaga jednak gleb żyznych i wilgotnych. Woli miejsca słoneczne, ale rośnie też w półcieniu. Może być uprawiany przez siew z nasion bezpośrednio do gleby (rozstaw rzędów 45-60 cm). Nasiona wysiewa się wczesną wiosną na głębokość 1 cm. Pędy kwiatowe wytwarza dopiero w drugim roku po zasianiu. Uprawiany na dobrej glebie i nawożony rośnie znacznie bujniej, niż na naturalnych stanowiskach, a co najważniejsze zawiera dużo więcej czynnych substancji leczniczych. Jest mrozoodporny. Podczas suszy niezbędne jest podlewanie.
- Historia uprawy : po raz pierwszy został wprowadzony do uprawy w Bułgarii i na terenie byłego ZSRR.
- Roślina lecznicza :
- Surowiec zielarski : kłącze i korzenie. Zawierają trójterpenowe saponiny, kwasy organiczne, olejki eteryczne, żywice, tłuszcze, białka, skrobię, flawonoidy, kumarynę.
- Działanie : wykrztuśne, uspokajające, obniżające ciśnienie krwi, przyspieszające jej krzepnięcie, a także zmniejszające poziom cholesterolu. W postaci wywarów, naparów, nalewek używany jest do leczenia schorzeń dróg oddechowych, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przy drgawkach, nerwicach, padaczce. Stwierdzono, że bardzo pomaga przy zmęczeniu wiosennym, apatiach, astenii i zwiększa odporność na choroby. W celu uniknięcia drażniącego na układ pokarmowy działania saponin, spożywa się go po jedzeniu. Preparaty wielosiłu mogą bezpiecznie być stosowane przez długi czas.
- Zbiór i suszenie : kłącze wraz z korzeniami wykopuje się w drugim roku uprawy, jesienią. Czyści się je z ziemi, płucze, kroi na drobniejsze kawałki i suszy na słońcu, lub w suszarni w temperaturze 50-60°C.
[edytuj] Ciekawostki
- Nazwa rośliny pochodzi od słowa greckiego „polemos” (wojna) i łac. „coeruleum” (błękitny). W Starożytnej Grecji toczył się bowiem spór pomiędzy niejakim Polemonem z Pontu i Filetajrem z Kapadocji o to, kto jako pierwszy odkrył własności lecznicze tej rośliny.
[edytuj] Bibliografia
- Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
[edytuj] Linki zewnętrzne
Galeria zdjęć i grafik.gif/240px-Horizontal_rule_line_(black-blue).gif){kind=small}
